Rządowy projekt ustawy o obligacjach

wynikającego z obligacji i obowiązek jego wskazania w warunkach emisji będzie
wynikał z art. 6 ust. 1 pkt 6 projektu, z uwagi jednak na znaczenie świadczenia tego
rodzaju została podjęta decyzja o zasadności zamieszczenia odrębnej regulacji w tym
zakresie. Należy przy tym zauważyć, iż przepisy art. 6 ust. 1 i 2 projektu, co do zasady,
wyznaczają zakres informacji tożsamy z zakresem określonym w art. 5 ustawy
o obligacjach. W odniesieniu natomiast do art. 6 ust. 3 projektu należy dodać, że
stanowi on regulację o istotnym znaczeniu dla postanowień projektu, które dotyczą
zgromadzenia obligatariuszy. Zastosowanie regulacji o zgromadzeniu obligatariuszy
i dokonanie zmiany warunków emisji, a w konsekwencji dokonanie zmiany stosunku
zobowiązaniowego wynikającego z obligacji w następstwie uchwały zgromadzenia
będzie możliwe, jeżeli emitent w warunkach emisji zdecyduje o ustanowieniu
zgromadzenia obligatariuszy. Innymi słowy decyzja emitenta o ustanowieniu
zgromadzenia obligatariuszy, aby mogła być skuteczna, musi zostać uzewnętrzniona
w warunkach emisji.
Art. 5 i art. 6 projektu są nowymi regulacjami, których nie ma w obowiązującej ustawie
o obligacjach.
Art. 7
Przepis art. 7 projektu wskazuje, iż zmiana warunków emisji obligacji wymaga uchwały
zgromadzenia obligatariuszy, tj. reprezentacji ogółu obligatariuszy, oraz zgody
emitenta. Warunki emisji mogą zostać zmienione również w następstwie
jednobrzmiących porozumień zawartych przez emitenta z każdym z obligatariuszy.
Nieuzasadnione byłoby rozpoczynanie procedury zwołania zgromadzenia, jeżeli każdy
obligatariusz wyraził zgodę na zmianę warunków emisji. Jednocześnie przepis ten
będzie miał zastosowanie w przypadku emisji obejmowanych przez podmioty
wchodzące w skład grupy kapitałowej emitenta, które nie są uprawnione do
uczestniczenia w zgromadzeniu. Przede wszystkim jednak przepis art. 7 projektowanej
ustawy jednoznacznie zezwala na zmianę warunków emisji obligacji po zakończeniu
procesu emisyjnego. Obowiązująca ustawa o obligacjach nie wypowiada się
jednoznacznie o dopuszczalności takiej zmiany. Jak wskazuje praktyka obrotu, warunki
emisji obligacji bywały modyfikowane, lecz wobec istnienia niejednolitych
interpretacji, postępowanie takie obarczone było znacznym ryzykiem prawnym.
7
Regulacja art. 7 ust. 2 ustanawia wyjątek od zasady, wyrażonej w ust. 1, wskazując
postanowienia warunków emisji, które mogą zostać jednostronnie zmienione przez
emitenta. Wyjątkiem objęte będą postanowienia o charakterze technicznym,
niewpływające na prawa i obowiązki emitenta i obligatariuszy.
Art. 8
Przepis ten stanowi powtórzenie regulacji art. 5a ustawy o obligacjach. Zostały w nim
określone podstawowe zasady obrotu obligacjami niemającymi postaci dokumentu.
Przyjęta w projekcie koncepcja dematerializacji obligacji pozostała bez zmian. Moment
powstania zdematerializowanego papieru wartościowego związany jest z jego
pierwszym zapisaniem w ewidencji lub na rachunku papierów wartościowych, a kolejne
zapisy stanowią przesłankę przeniesienia praw z tego papieru, przy czym krąg
podmiotów uprawnionych do prowadzenia ewidencji jest ograniczony, jakkolwiek
w mniejszym stopniu niż krąg podmiotów uprawnionych do prowadzenia depozytu
papierów wartościowych. Emisja obligacji w postaci zdematerializowanej uzależniona
jest od decyzji emitenta obligacji. W przypadku gdy emitent podejmie decyzję o emisji
obligacji niemających postaci dokumentu, obowiązany jest wskazać w warunkach
emisji podmiot upoważniony do prowadzenia ewidencji lub depozytu papierów
wartościowych, z którym emitent zawarł umowę, której przedmiotem jest odpowiednio
ewidencja lub rejestracja obligacji. Katalog podmiotów uprawnionych do prowadzenia
ewidencji został doprecyzowany w taki sposób, aby wykluczyć ewentualne wątpliwości
dotyczące możliwości prowadzenia takiej ewidencji przez podmioty funkcjonujące na
zasadzie jednolitego paszportu europejskiego, tj. zagraniczne instytucje kredytowe
prowadzące działalność maklerską na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz
instytucje kredytowe prowadzące działalność bankową na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej. Warto przy tym zauważyć, iż obligatoryjna dematerializacja obligacji może
wynikać z przepisów szczególnych. Przykładem jest art. 5 ust. 1 ustawy o obrocie
instrumentami finansowymi.
Zasady obrotu obligacjami niemającymi postaci dokumentu zostały uzupełnione o nowy
przepis ust. 6, zgodnie z którym prawa z takich obligacji nie mogą być przenoszone po
ustaleniu uprawnionych do świadczeń z tytułu ich wykupu. Wprowadzenie takiego
ograniczenia podyktowane jest koniecznością zapewnienia bezpieczeństwa i pewności
obrotu. Przeniesienie obligacji na nabywcę po tym dniu nie skutkowałoby bowiem
8
przeniesieniem na niego uprawnienia do kwoty wykupu, ponieważ uprawniony został
ustalony wcześniej.
Art. 9
Art. 9 ust. 1–3 projektu wymienia konieczne elementy dokumentu obligacji. W związku
z przyjętą w projekcie zasadą, że świadczenia wynikające z obligacji, sposób ich
realizacji oraz związane z nimi prawa i obowiązki emitenta i obligatariuszy określają
warunki emisji (art. 5 ust. 1 projektu) również w przypadku obligacji emitowanych
w postaci dokumentu, wskazanie koniecznych elementów dokumentu obligacji zostało
ograniczone do informacji zawartych w warunkach emisji mających najbardziej
podstawowe znaczenie dla zobowiązania wynikającego z obligacji. Nowym elementem,
który należy zamieścić w dokumencie obligacji, będzie informacja o miejscu
udostępnienia warunków emisji. Dodanie tego elementu jest konieczne wobec
możliwości dokonania zmian warunków emisji, które mogą skutkować zmianą
elementów zamieszczonych w dokumencie obligacji. Zasadne wydaje się, aby
każdoczesny obligatariusz posiadał informację o tym, gdzie może znaleźć warunki
emisji obligacji, którą posiada, a w szczególności sprawdzić, czy zostały one zmienione.
Na uwagę zasługuje również fakt, że zmieniona została w projekcie, w stosunku do
ustawy o obligacjach, kolejność zamieszczenia regulacji dotyczących obligacji
w postaci dokumentu oraz obligacji niemających postaci dokumentu. W projektowanej
ustawie w pierwszej kolejności została zamieszczona regulacja dotycząca obligacji
niemających postaci dokumentu, a dopiero po niej zamieszczony został przepis
wskazujący konieczne elementy dokumentu obligacji. Zastosowanie takiego zabiegu
podyktowane jest praktyką obrotu. Zdecydowana większość emitowanych obligacji to
obligacje niemające postaci dokumentu, a tradycyjna postać obligacji jako dokumentu
emitowana jest znacznie rzadziej.
Art. 10
W przepisie tym zostało uregulowane zagadnienie wymiany i unieważniania
dokumentów obligacji, których treść zdezaktualizowała się wskutek zmiany warunków
emisji. Przyjęcie tej regulacji jest konsekwencją zawartego w art. 7 ust. 1 projektu
rozstrzygnięcia, w myśl którego po zakończeniu procesu emisyjnego warunki emisji
obligacji mogą być modyfikowane w drodze uchwały zgromadzenia obligatariuszy lub
w następstwie jednobrzmiących porozumień zawartych przez emitenta z każdym
9
z obligatariuszy. Zgodnie z przyjętym rozwiązaniem organ zarządzający emitenta
wzywa obligatariuszy do złożenia dokumentów w celu zmiany ich treści lub wymiany,
z zagrożeniem, że jeżeli dokumenty nie zostaną złożone w wyznaczonym terminie, to
nastąpi ich unieważnienie. Jeżeli takie złożenie nie nastąpiło, emitent unieważnia
dokumenty i w ich miejsce wydaje nowe, przez co należy rozumieć przygotowanie ich
i przechowywanie do czasu zgłoszenia się uprawnionego. W ostatniej kolejności
emitent ogłasza wykaz unieważnionych dokumentów. Jeżeli dokument obligacji
zostanie unieważniony, obligatariusz będzie pozbawiony dokumentu obligacji i będzie
zmuszony udokumentować swoje prawa w inny sposób.
Art. 11
Norma zamieszczona w art. 11 projektu jednoznacznie zezwala na wydawanie
dokumentów obligacji w postaci odcinków zbiorowych. Prawa reprezentowane przez
obligacje stanowią zbiór jednostkowych praw podmiotowych, a każda z jednostek
składających się na ten zbiór może być przedmiotem obrotu – zarówno samodzielnego,
jak i w pakietach po kilka jednostek. Różnica pomiędzy odcinkiem zbiorowym
a jednostkową obligacją jest jedynie natury technicznej, co uzasadnia wprowadzenie
przedmiotowej normy. Warunkiem wydania obligacji w postaci odcinków zbiorowych
jest konieczność spełnienia wymagań analogicznych do tych, jakie dotyczą dokumentu
obligacji.
Art. 12
Przepis art. 12 projektu przywraca normę art. 18 ustawy o obligacjach w jego
pierwotnym brzmieniu. Pierwotny tekst ustawy z dnia 29 czerwca 1995 r. o obligacjach
(Dz. U. Nr 83, poz. 420) na mocy art. 18 wyłączał stosowanie do oprocentowania
obligacji przepisów o odsetkach maksymalnych. Artykuł ten został uchylony przez
art. 2 ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz o zmianie
niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 157, poz. 1316). Wprowadzone wówczas przepisy
miały na celu ograniczenie stosowania w stosunkach cywilnoprawnych odsetek
o znacznej wysokości, w związku z czym maksymalna wysokość odsetek wynikających
z czynności prawnych została ograniczona do czterokrotności wysokości stopy kredytu
lombardowego w stosunku rocznym. Z uzasadnienia do nowelizacji można
wywnioskować, że celem nowej regulacji była ochrona dłużnika przed odsetkami
nadmiernymi (tzw. lichwiarskimi) poprzez wyeliminowanie ich z umów kredytów
10
i pożyczek. Jednakże uchylenie art. 18 ustawy o obligacjach, a w odniesieniu do umów
o charakterze depozytowym – literalna wykładnia nowego przepisu art. 359 § 21
Kodeksu cywilnego skutkują tym, iż umowne określenie oprocentowania obligacji oraz
odsetek od depozytów pieniężnych także podlegają ograniczeniu. Trzeba jednak
zauważyć, że w tych przypadkach to nabywca obligacji lub depozytariusz – także
konsument – jest wierzycielem, a dłużnikiem jest podmiot profesjonalny. Co stoi
w sprzeczności z założeniami ustawy, na mocy której uchylony został art. 18 ustawy
o obligacjach. W związku z powyższym zasadne jest przywrócenie przedmiotowej
normy.
Art. 13
Przepis art. 13 projektu zawiera regulację znajdującą się w art. 8 ust. 1 ustawy
o obligacjach.
Art. 14
Zgodnie z brzmieniem art. 118 Kodeksu cywilnego, termin przedawnienia wynosi
lat 10, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych
z prowadzeniem działalności gospodarczej – 3 lata, jeżeli przepis szczególny nie
stanowi inaczej. Takim przepisem szczególnym jest art. 37a ustawy o obligacjach.
Zgodnie z tym przepisem wszelkie roszczenia wynikające z obligacji, w tym roszczenia
o spełnienie świadczenia okresowego polegającego na wypłacie odsetek, przedawniają
się po upływie 10 lat. Tymczasem wielu uczestników rynku do płatności odsetkowych,
które często stanowią jedno ze świadczeń wynikających z obligacji, stosuje przepis
art. 118 Kodeksu cywilnego, w myśl którego dla roszczenia o świadczenia okresowe
termin przedawnienia wynosi 3 lata. W związku z tym przeformułowano przepis
w sposób niepozostawiający wątpliwości co do terminu przedawnienia roszczeń
o spełnienie świadczenia polegającego na wypłacie odsetek.
Art. 15
Rozszerzenie kręgu podmiotów, którym przysługuje prawo do emisji obligacji,
o podmioty mające siedzibę poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej skutkuje
koniecznością ustalenia sądu właściwego w zakresie spraw wynikających z obligacji
wyemitowanych przez takie podmioty. Z zastrzeżeniem przepisów rozporządzenia Rady
(WE) nr 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń
11