Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny

Druk nr 2682


Warszawa, 24 lipca 2014 r.
SEJM

RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VII kadencja
Marszałek Senatu




Pani

Ewa Kopacz

Marszałek Sejmu

Rzeczypospolitej Polskiej



Szanowna Pani Marszałek

Zgodnie z art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia
2 kwietnia 1997 r. mam zaszczyt przekazać Pani Marszałek podjętą przez Senat na
59. posiedzeniu w dniu 24 lipca 2014 r. uchwałę w sprawie wniesienia do Sejmu
projektu ustawy

- o zmianie ustawy - Kodeks karny wraz z
projektem tej ustawy.

Jednocześnie pragnę poinformować, że Senat upoważnił senatora Jana
Rulewskiego do reprezentowania Senatu w dalszych pracach nad tym projektem.


Z poważaniem

(-) Bogdan Borusewicz

U C H WA Ł A
S E N A T U R Z E C Z Y P O S P O L I T E J P O L S K I E J
z dnia 24 lipca 2014 r.
w sprawie wniesienia do Sejmu projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny
Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia
1997 r., Senat wnosi do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej projekt ustawy o zmianie ustawy –
Kodeks karny.
Jednocześnie upoważnia senatora Jana Rulewskiego do reprezentowania Senatu
w pracach nad projektem.






MARSZAŁEK SENATU



Bogdan BORUSEWICZ
projekt
U S T A W A
z dnia
o zmianie ustawy – Kodeks karny
Art. 1. W ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88,
poz. 553, z późn. zm.)) w art. 191:
1)
po § 1 dodaje się § 1a w brzmieniu:
„§ 1a. Tej samej karze podlega, kto w celu określonym w § 1 stosuje przemoc
innego rodzaju uporczywie lub w sposób istotnie utrudniający innej osobie zaspokajanie
jej podstawowych potrzeb życiowych.”;
2)
dodaje się § 3 w brzmieniu:
„§ 3. Ściganie przestępstwa określonego w § 1 lub 1a następuje na wniosek
pokrzywdzonego.”.
Art. 2. Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

1) Zmiany wymienionej="http://lex.senat.pl/lex/index.rpc#hiperlinkText.rpc?hiperlink=type=tresc:nro=Powszechny.21469&full=1"zostały ogłoszone w Dz. U. z 1997 r. Nr 128, poz. 840, z 1999 r. Nr 64,
poz. 729 i Nr 83, poz. 931, z 2000 r. Nr 48, poz. 548, Nr 93, poz. 1027 i Nr 116, poz. 1216, z 2001 r. Nr 98,
poz. 1071, z 2003 r. Nr 111, poz. 1061, Nr 121, poz. 1142, Nr 179, poz. 1750, Nr 199, poz. 1935 i Nr 228,
poz. 2255, z 2004 r. Nr 25, poz. 219, Nr 69, poz. 626, Nr 93, poz. 889 i Nr 243, poz. 2426, z 2005 r. Nr 86,
poz. 732, Nr 90, poz. 757, Nr 132, poz. 1109, Nr 163, poz. 1363, Nr 178, poz. 1479 i Nr 180, poz. 1493,
z 2006 r. Nr 190, poz. 1409, Nr 218, poz. 1592 i Nr 226, poz. 1648, z 2007 r. Nr 89, poz. 589, Nr 123,
poz. 850, Nr 124, poz. 859 i Nr 192, poz. 1378, z 2008 r. Nr 90, poz. 560, Nr 122, poz. 782, Nr 171,
poz. 1056, Nr 173, poz. 1080 i Nr 214, poz. 1344, z 2009 r. Nr 62, poz. 504, Nr 63, poz. 533, Nr 166,
poz. 1317, Nr 168, poz. 1323, Nr 190, poz. 1474, Nr 201, poz. 1540 i Nr 206, poz. 1589, z 2010 r. Nr 7,
poz. 46, Nr 40, poz. 227 i 229, Nr 98, poz. 625 i 626, Nr 125, poz. 842, Nr 127, poz. 857, Nr 152, poz. 1018
i 1021, Nr 182, poz. 1228, Nr 225, poz. 1474 i Nr 240, poz. 1602, z 2011 r. Nr 17, poz. 78, Nr 24, poz. 130,
Nr 39, poz. 202, Nr 48, poz. 245, Nr 72, poz. 381, Nr 94, poz. 549, Nr 117, poz. 678, Nr 133, poz. 767,
Nr 160, poz. 964, Nr 191, poz. 1135, Nr 217, poz. 1280, Nr 233, poz. 1381 i Nr 240, poz. 1431,
z 2012 r. poz. 611, z 2013 r. poz. 849, 905, 1036 i 1247 oraz z 2014 r. poz. 538.

U Z A S A D N I E N I E

1. Wyjaśnienie potrzeby i celu ustawy
Przedmiotem niniejszej nowelizacji jest zmiana przepisu art. 191 ustawy z dnia
6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. nr 88, poz. 553, z późn. zm.), który penalizuje
zachowania polegające na stosowaniu przemocy wobec osoby lub stosowaniu groźby
bezprawnej w celu zmuszenia innej osoby do określonego działania, zaniechania lub
znoszenia.
Przytoczona regulacja znalazła się w kręgu zainteresowania Rzecznika Praw
Obywatelskich, który zajmował się problemem zachowania polegającego na wywieraniu
przymusu na osobę za pośrednictwem oddziaływania na rzecz w kontekście praktyk
stosowanych przez właścicieli kamienic, mających na celu zmuszenie lokatorów do
opuszczenia mieszkań.
Rzecznik zwrócił uwagę na to, że jedną z okoliczności wpływających na obserwowaną
w naszym kraju od szeregu lat trudną sytuację lokatorów zamieszkujących budynki przejęte
przez nowych właścicieli może być brzmienie przepisu art. 191 § 1 Kodeksu karnego, który
zastąpił art. 167 k.k. z 1969 r.
W omawianym przepisie art. 191 § 1 k.k. po wyrazach „stosowanie przymusu” dodano
wyrazy „wobec osoby” co doprowadziło do zawężenia znamienia przemocy i wykluczyło
penalizację stosowania przymusu pośredniego – wobec osoby poprzez rzecz czyli wywieraniu
nacisku psychicznego na osobę poprzez oddziaływanie na jej otoczenie.
Minister Sprawiedliwości po podjętej w tej sprawie interwencji Rzecznika Praw
Obywatelskich stwierdził, iż istniejący stan prawny jest zgodny z konstytucyjną zasadą
proporcjonalności, która przewiduje ochronę sądową adekwatną do wagi chronionych praw
i wolności i stwierdził, że w sytuacji pośredniego oddziaływania na człowieka poprzez
postępowanie z rzeczą, realną i wystarczającą ochronę zapewniają środki cywilnoprawne.
Przedmiotowy przepis art. 191 § 1 k.k. został zaskarżony w dniu 16 czerwca 2000 r. do
Trybunału Konstytucyjnego. W skardze podniesiono zarzut jego niezgodności z art. 2 i art. 30
Konstytucji z tego powodu, że zdaniem skarżącej przepis w obecnym brzmieniu nie zapewnia
prawnokarnej ochrony pokrzywdzonym, których wolność do podejmowania decyzji zostaje
– 2 –
naruszona przez stosowanie wobec nich przemocy pośredniej, skierowanej wobec rzeczy.
Wyrokiem z dnia 9 października 2001 r. (sygn. akt SK 8/00) Trybunał Konstytucyjny
stwierdził zgodność zaskarżonego przepisu z przywołanymi przepisami Konstytucji. Jednak
w uzasadnieniu tego orzeczenia Trybunał wskazał, iż „Wobec brzmienia art. 77 Konstytucji
bezspornym jest, że Państwo zobowiązane jest do zapewnienia drogi sądowej do dochodzenia
naruszonych wolności lub praw. To ustawodawcy jednak przydane zostało prawo
rozstrzygania o zakresie, sposobie i trybie ochrony gwarantowanych praw i wolności.
Oznacza to w szczególności, że ustawodawca może suwerennie decydować tym, czy konkretne
prawo lub wolność winno być chronione za pomocą środków o charakterze prawnokarnym,
czy też – za pomocą środków o charakterze cywilnoprawnym.”.
W tej sytuacji Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się do Senatu o pochylenie się nad
przedstawionym zagadnieniem i o rozważenie możliwości uchwalenia nowelizacji
art. 191 § 1 Kodeksu karnego i zgłoszenia go Sejmowi w ramach realizacji przysługującego
Senatowi prawa inicjatywy ustawodawczej.

2. Rzeczywisty stan w dziedzinie, która ma zostać uregulowana
Zgodnie z art. 191 § 1 k.k. karze pozbawienia wolności do lat 3 podlega ten, kto stosuje
przemoc wobec osoby lub groźbę bezprawną w celu zmuszenia innej osoby do określonego
działania, zaniechania lub znoszenia.
Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem przeważa pogląd, zgodnie z którym przemoc
wobec osoby, zgodnie z literalnym brzmieniem przepisu, polega wyłącznie na fizycznym
oddziaływaniu na człowieka i nie obejmuje działań pośrednich (tzw. przemocy pośredniej)
przez postępowanie z rzeczą.
Skutkiem tak wąskiego rozumienia omawianej normy stało się ograniczenie funkcji
ochronnej przepisu w stosunku do osób, które stają się ofiarami przemocy pośredniej.
Obserwowane są powszechnie bezkarne zachowania, takie jak: wyłączanie prądu lub
ogrzewania, odcinanie dostępu do wody, odbieranie kluczyków do samochodu, wyjmowanie
okien, zamurowywanie wejścia do mieszkania czy zamykanie pomieszczeń na kłódkę.
Właściciele mieszkań pragnąc wymusić ich opuszczenie przez lokatorów, dopuszczają się
zalewania mieszkań, dewastowania budynku, zanieczyszczania oraz niszczenia jego części
wspólnych np. poprzez usuwanie drzwi i okien.