Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o zapasach ropy naftowej, produktów naftowych i gazu ziemnego oraz zasadach postępowania w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa paliwowego państwa i zakłóceń na rynku naftowym oraz o zmianie niektórych innych ustaw

dostaw krajowych brutto”, określonych  w  załączniku  C  pkt  3.2.1  do  rozporządzenia 
1099/2008, dla produktów włączonych w stosowane lub przedmiotowe kategorie.  
Kolejnym  przepisem  dyrektywy  2009/119/WE  odnoszącym  się  do  obliczania  wymaganej 
ilości  zapasów  oraz  utrzymywanych  zapasów  jest art. 16, który reguluje kwestie 
uwzględniania biopaliw i dodatków przy tych obliczeniach.  
 
1.2.3.2. Dostępność zapasów interwencyjnych 
Inną kwestią regulowaną przez dyrektywę 2009/119/WE jest kwestia dostępności zapasów. 
Jednym z elementów dostępności zapasów jest ich dostępność fizyczna zdefiniowana w art. 2 
lit. m dyrektywy jako rozwiązania przyjęte w zakresie umiejscowienia i transportu zapasów, 
aby  zapewnić  ich  uwolnienie  lub  skuteczne  dostarczenie  do  użytkowników  końcowych  i  na 
rynki,  w  terminach  i  na  warunkach  sprzyjających  łagodzeniu  zaistniałych  problemów 
w zaopatrzeniu. 
Wiele  miejsca  zagadnieniu  dostępności  zapasów  poświęcają  motywy  dyrektywy 
2009/119/WE. W motywie 8 prawodawca europejski stwierdza m.in., iż dostępność zapasów 
naftowych oraz zabezpieczenie dostaw energii stanowią kluczowe elementy bezpieczeństwa 
publicznego  państw  członkowskich  i  Wspólnoty.  W  szczególności  zaś  istnienie  we 
Wspólnocie  krajowych central  zapasów (KCZ)  pozwala  zbliżyć  się  do  osiągnięcia  tych 
celów. W motywie 11  podkreśla  się,  iż:  „państwa  członkowskie  powinny  zapewnić  pełną 
dostępność  wszystkich  zapasów,  których  przechowywanie  jest  określone  przez 
prawodawstwo wspólnotowe. Aby zagwarantować  tę  dostępność,  nie  powinny  istnieć  żadne 
ograniczenia  prawa  własności  tych  zapasów,  które  mogłyby  utrudniać  ich  wykorzystanie 
w przypadku zakłóceń w dostawach ropy naftowej...”. Innym środkiem służącym zwiększaniu 
bezpieczeństwa  dostaw  we  Wspólnocie  są  ustanawiane  decyzjami  państw  członkowskich 
zapasy specjalne,  które  powinny  mieć  odrębny  status  prawny,  zapewniający  ich  całkowitą 
dostępność w przypadku wystąpienia kryzysu (motyw 15). Natomiast zapasy interwencyjne 
niebędące  zapasami  specjalnymi  powinny  podlegać  zwiększonym  wymogom  w  zakresie 
nadzoru,  a  w  niektórych  przypadkach  należy  nałożyć  na  państwa  członkowskie  obowiązek 
informowania  o  środkach  zarządzania  dostępnością  zapasów interwencyjnych oraz 
o wszelkich zmianach w ustaleniach dotyczących utrzymywania tych zapasów (motyw 17).  
W  związku  z  powyższym  art. 5 ust. 1  dyrektywy  2009/119/WE  nakłada  na  państwa 
członkowskie  obowiązek  zapewnienia,  aby  zapasy  interwencyjne  i  zapasy  specjalne  były 
14 
 
dostępne  w  każdym  czasie,  w  tym  również  dostępne  fizycznie,  do  celów niniejszej 
dyrektywy. Państwa członkowskie winny ustalić sposoby identyfikacji, księgowania i kontroli 
tych  zapasów,  aby  umożliwić  sprawdzanie  ich  stanu  w  każdej  chwili.  Temu  celowi  służą 
również  regulacje  w  zakresie  rejestru zapasów  (art. 6  –  w zakresie zapasów 
interwencyjnych oraz art. 10 ust. 1 w zakresie zapasów specjalnych). Art. 6 ust. 1 wymaga, 
aby każde państwo członkowskie utrzymywało stale aktualizowany oraz szczegółowy rejestr 
wszystkich  przechowywanych  na  jego  rzecz  zapasów  interwencyjnych,  które  nie  stanowią 
zapasów specjalnych. Rejestr ten powinien  zawierać  w  szczególności  informacje  konieczne 
do  dokładnego  umiejscowienia  składu,  rafinerii  lub  magazynu,  w  których  znajdują  się 
przedmiotowe  zapasy,  a  także  informacje  dotyczące  ich  ilości,  ich  właściciela  oraz ich 
charakteru  według  kategorii  określonych  w  pkt  3.1  akapit  pierwszy  załącznika  C  do 
rozporządzenia (WE) nr 1099/2008. Przepisy ust. 2 i 3 nakładają na państwa członkowskie 
obowiązek  przekazywania  KE  odpisów  tego  rejestru.  Dyrektywa  przewiduje  analogiczne 
rozwiązania w zakresie zapasów specjalnych (art. 10 ust. 1). 
Art. 5 ust. 2  dyrektywy  2009/119/WE  nakłada  ponadto  na  państwa  członkowskie  m.in. 
obowiązek  podejmowania  wszelkich  niezbędnych  środków, aby zapobiec wszelkim 
przeszkodom i utrudnieniom, które mogłyby ograniczać dostępność zapasów interwencyjnych 
i zapasów specjalnych. 
W  art. 9 ust. 5  dyrektywa 2009/119/WE przewiduje, iż  państwo  członkowskie,  na  rzecz 
którego  przechowywane  są  zapasy  specjalne  mniejsze  niż  30  dni,  sporządza  sprawozdanie 
roczne,  w  którym  analizuje  środki  podjęte  przez  jego  organy  krajowe,  aby  zapewnić 
i zweryfikować  dostępność,  w  tym  dostępność  fizyczną,  jego zapasów interwencyjnych, 
o których  mowa  w  art.  5,  i  w  tym  samym  sprawozdaniu  dokumentuje  rozwiązania 
zastosowane,  aby  umożliwić  państwu  członkowskiemu  kontrolowanie  użytkowania  tych 
zapasów w przypadku zakłóceń w zaopatrzeniu w ropę naftową.  
 
1.2.3.3. System zapasów interwencyjnych 
Dyrektywa 2009/119/WE co do zasady pozostawia państwom członkowskim wybór systemu, 
w  jakim  utrzymywane  będą  zapasy  ropy  naftowej  i  produktów  naftowych:  „na  obecnym 
etapie  ilości  zapasów,  które  mają  być  własnością  KCZ  lub  państw  członkowskich,  należy 
ustanowić na poziomie określonym przez każde z zainteresowanych państw członkowskich w 
sposób niezależny i dobrowolny” (motyw 16).  
15 
 
Motyw 11 dyrektywy 2009/119/WE wskazuje  jednakże,  iż  istnienie we Wspólnocie 
krajowych centrali  zapasów  pozwala  zbliżyć  się  do  osiągnięcia  celów  w zakresie 
dostępności  zapasów naftowych oraz zabezpieczenia  dostaw energii do  państw 
członkowskich i Wspólnoty. W motywie 14 ustawodawca europejski stwierdza natomiast, iż 
własność  dużej  części  zapasów,  należąca  do  państw  członkowskich  lub  KCZ  utworzonych 
przez  różne  organy  krajowe,  powinna  umożliwiać  zwiększenie  poziomu  kontroli 
i przejrzystości co najmniej w odniesieniu do tej części zapasów. 
Ustawodawca europejski postrzega  zatem  systemy  „państwowy”  i  „agencyjny” jako 
najefektywniejsze w zakresie bezpieczeństwa energetycznego.  
Art. 7 dyrektywy 2009/119/WE przewiduje zatem, iż państwa członkowskie mogą tworzyć 
krajowe centrale zapasów.  W  przypadku  określonym  w  art.  8  ust.  2  dyrektywy,  utworzenie 
KCZ jest jednak obowiązkowe.  
Stosownie do treści art. 7 ust. 1 dyrektywy 2009/119/WE, KCZ przybiera postać organu lub 
agendy, których celem nie jest osiąganie zysku i które działają w interesie ogólnym oraz które 
nie  są  uznawane  za  podmiot  gospodarczy.  Dyrektywa  zakłada,  że  każde  z państw 
członkowskich nie może mieć więcej niż jedną KCZ. Głównym celem KCZ jest nabywanie, 
utrzymywanie i zbywanie zapasów naftowych zgodnie z celami dyrektywy 2009/119/WE lub 
umowami międzynarodowymi dotyczącymi utrzymywania zapasów naftowych. Jest to jedyny 
organ lub agenda, którym można przyznać uprawnienia do nabywania lub zbywania zapasów 
specjalnych.  
Stosownie  zaś  do  treści  art. 8 ust. 1  dyrektywy  2009/119/WE, w  celu  wypełnienia 
obowiązków  z niej  wynikających,  każde  państwo  członkowskie  zapewnia  wszystkim 
podmiotom,  na  które  nakłada  obowiązek  przechowywania  zapasów,  prawo  zlecenia 
przynajmniej części tych zadań i według uznania tego podmiotu, wyłącznie:  
a) 
KCZ państwa członkowskiego, na rzecz którego są przechowywane takie zapasy,  
b) 
co najmniej jednej KCZ innych  państw  członkowskich  UE  spośród  tych,  które 
uprzednio  zadeklarowały  chęć  przechowywania  takich  zapasów,  pod  warunkiem  że 
zlecenie  takie  zostało  uprzednio  zatwierdzone  przez  państwo  członkowskie,  na  rzecz 
którego są przechowywane takie zapasy, jak i przez wszystkie państwa członkowskie, 
na których terytoriach przechowywane będą zapasy,  
c) 
innym podmiotom mającym nadwyżki zapasów lub dostępne pojemności magazynowe 
poza  terytorium  państwa  członkowskiego,  na  rzecz  którego  przechowywane  są  zapasy 
16 
 
w Unii Europejskiej,  pod  warunkiem  że  zlecenie  takie  zostało  uprzednio  zatwierdzone 
przez  państwo  członkowskie,  na  rzecz  którego  są  przechowywane  dane  zapasy,  jak 
i przez wszystkie  państwa  członkowskie,  na  terytoriach  których  przechowywane  będą 
zapasy, lub  
d) 
innym podmiotom mającym nadwyżki zapasów lub dostępne pojemności magazynowe 
na  terytorium  państwa  członkowskiego,  na  rzecz  którego  zapasy  są  przechowywane, 
pod  warunkiem  że  państwo  członkowskie  zostało  uprzednio  poinformowane  o  takim 
zleceniu.  
W  związku  z  powyższym,  art.  7  ust.  4  dyrektywy  2009/119/WE  zobowiązuje  państwa 
członkowskie, w których funkcjonuje KCZ, do nałożenia na nią, do celów art. 8 ust. 1 i 2, 
obowiązku publikowania: 
a) 
w sposób ciągły – wyczerpujących informacji, w podziale na kategorie produktów, na 
temat ilości zapasów, co do których może podjąć zobowiązanie do utrzymywania ich 
na rzecz podmiotów gospodarczych lub, w odpowiednich przypadkach, na rzecz 
zainteresowanych KCZ, 
b) 
z co najmniej 7-miesięcznym  wyprzedzeniem  –  warunków, na jakich  jest  skłonna 
świadczyć  usługi  związane  z  utrzymywaniem  zapasów  na  rzecz  podmiotów 
gospodarczych.  Warunki,  na  jakich  usługi  te  mogą  być  świadczone,  łącznie  
z  warunkami  dotyczącymi  harmonogramów,  mogą  również  zostać  określone  przez 
właściwe  organy  krajowe  lub w wyniku procedury konkursowej, której celem jest 
wyłonienie  najlepszej  oferty  podmiotów  gospodarczych  lub,  w  odpowiednich 
przypadkach, zainteresowanych KCZ. 
KCZ 
przyjmują 
tak 
zlecane 
zadania 
na 
obiektywnych, 
przejrzystych  
i niedyskryminacyjnych warunkach.  Kwoty  płacone  przez  podmioty  gospodarcze  z  tytułu 
usług  KCZ  nie  mogą  przewyższać  pełnych  kosztów  świadczonych  usług  i  nie  mogą  być 
wymagane przed ustanowieniem zapasów. Jednakże KCZ może uzależnić przyjęcie zlecenia 
od tego, czy podmiot gospodarczy przedstawi gwarancję lub inną formę zabezpieczenia. 
Z art. 8 ust. 2  dyrektywy  2009/119/WE  wynika  ponadto,  iż  takie  zlecenia  mogą  zostać 
obciążone  przez  państwo  członkowskie  limitami  lub  warunkami.  Każde  państwo 
członkowskie może ograniczyć prawo do zlecania w odniesieniu do tych podmiotów, na które 
nakłada  lub  nałożyła  obowiązek  przechowywania  zapasów.  Jednakże  w  przypadku  gdy 
ograniczenia takie ograniczają prawo podmiotu do wielkości mniejszych niż 10% wielkości 
17 
 
nałożonego  na  niego  obowiązku  przechowywania,  dane  państwo  członkowskie  zapewnia 
utworzenie KCZ,  która  zobowiązana  jest  przyjąć  zlecenia  w  odniesieniu  do  wielkości 
koniecznej do zapewniania prawa podmiotu gospodarczego do zlecania co najmniej 10%, 
a do  dnia 31 grudnia 2017 r.  co najmniej 30%  wielkości  nałożonego  na  niego  obowiązku 
(art. 8 ust. 2 dyrektywy 2009/119/WE).  
 
Niezależnie  od  powyższych  regulacji  państwo  członkowskie  może  nałożyć  na  podmiot 
gospodarczy  obowiązek  zlecenia  KCZ  przynajmniej  części  nałożonego  na  niego 
obowiązku (art. 8 ust. 3 dyrektywy 2009/119/WE). 
 
1.2.3.4. Zapasy specjalne 
W postanowieniach art. 9–10 dyrektywa 2009/119/WE wprowadza nową kategorię zapasów 
interwencyjnych  –  zapasy specjalne,  których tworzenie odbywa  się  zgodnie  z określoną 
w dyrektywie procedurą, a obliczenie wielkości zgodnie z uregulowaną  w niej metodologią. 
Każde państwo członkowskie może zobowiązać się do utrzymywania zapasów specjalnych na 
minimalnym poziomie wyrażonym w liczbie dni zużycia, zgodnie z warunkami określonymi 
w artykule 9 dyrektywy  2009/119/WE.  Zapasy  specjalne  muszą  stanowić  własność  państwa 
członkowskiego  lub  utworzonej  przez  nie  KCZ  i  być  utrzymywane na terytorium  Unii 
Europejskiej (art. 9 ust. 1).  Każde  państwo  członkowskie  może  określić  produkty 
ropopochodne,  które  wchodzą  w  skład  zapasów  specjalnych,  przy  uwzględnieniu  kategorii 
produktów  określonych  w  dyrektywie  2009/119/WE  (art. 9 ust. 2  i 3).  Jeżeli  natomiast 
państwo  członkowskie  nie  podejmie  zobowiązania  do  utrzymywania  zapasów  specjalnych 
wynoszących  co  najmniej  30  dni,  musi  zapewnić  określoną  strukturę  zapasów 
interwencyjnych  –  co  najmniej  jedna  trzecia  obowiązkowej  wielkości  zapasów  musi  być 
przechowywana  w  postaci  produktów  gotowych  spełniających  określone  wymagania  (art. 9 
ust. 5).  Obowiązkiem  państwa  członkowskiego  jest  również  utrzymywanie  stale 
aktualizowanego 
i  szczegółowego  rejestru  wszystkich zapasów specjalnych 
przechowywanych na jego terytorium, którego odpis powinien  zostać  przesłany  KE  na  jej 
wniosek  w  ciągu  15  dni  (art.  10  ust.  1).  Państwa  członkowskie  mają  obowiązek  podjęcia 
niezbędnych środków w celu przyznania wszystkim zapasom specjalnym utrzymywanym lub 
przewożonym  na  ich  terytorium  bezwarunkowego  zabezpieczenia  przed  czynnościami 
18