Poselski projekt ustawy o powiecie metropolitalnym

Rozdział 1. Przepisy ogólne 
 
Przepisy  rozdziału  pierwszego  projektu  ustawy  o  powiecie  metropolitalnym  przesądzają 
o charakterze  prawnym  powiatu  metropolitalnego.  Powoływana  ustawą  jednostka  samorządu 
terytorialnego szczebla powiatowego, będzie wykonywała zadania publiczne we własnym imieniu i 
na  własną  odpowiedzialność.  Powiat  metropolitalny  będzie  posiadał  osobowość  prawną,  a  jego 
samodzielność  będzie  podlegała  ochronie  sądowej.  Zakres  działania  powiatu  metropolitalnego  nie 
będzie  naruszał  samodzielności  tworzących  go  gmin  oraz  powiatów  (gmin  wykonujących  zadania 
powiatu),  z  wyjątkiem  zadań  przekazanych  ustawami  szczególnymi.  Organy  powiatu 
metropolitalnego  nie  stanowią  wobec  gmin  i  powiatów  organów  nadzoru  lub  kontroli  oraz  nie  są 
organami  wyższego  stopnia  w  postępowaniu  administracyjnym.  Zachowane  więc  zostają, 
wynikające  z  konstytucji,  zasady  domniemania  kompetencji  gminy  i  ochrony  samodzielności 
jednostek samorządu terytorialnego. 
 
Powiaty metropolitalne będą tworzone w drodze rozporządzenia wydanego przez Radę Ministrów, 
które określi również ich nazwy i siedziby władz. Wydanie rozporządzenia będzie mogło nastąpić z 
inicjatywy Rady Ministrów lub na wniosek zainteresowanych jednostek samorządu terytorialnego. 
Zawarte  w  projekcie  wytyczne  do  wydania  rozporządzenia  określają,  iż  obszar  powiatu 
metropolitalnego powinien być możliwie jednorodny ze względu na układ osadniczy i przestrzenny. 
Ustalając  granice  Rada  Ministrów  powinna  uwzględnić  więzi  społeczne,  gospodarcze  i  kulturowe 
oraz zapewnić zdolność do wykonywania zadań publicznych. Takie same zasady przewidziano dla 
łączenia,  dzielenia,  znoszenia  powiatów  metropolitalnych  i  zmiany  ich  granic.  Projekt  ustawy 
przewiduje  również  szczegółowy  tryb  przeprowadzania  konsultacji  społecznych  poprzedzających 
wydanie  rozporządzenia.  Samorządy,  które  wejdą  w  skład  powiatu  metropolitalnego  będą  miały 
odpowiedni okres czasu na przygotowanie się do nowego podziału kompetencji. Utworzenie nowej 
jednostki administracyjnej będzie następowało z pierwszym dniem roku budżetowego, co umożliwi 
samorządom planowanie dochodów i wydatków z uwzględnieniem podziału zadań pomiędzy gminy 
(miasta)  i  powiat  metropolitalny.  Zaproponowane  rozwiązania  są  analogiczne  do  przyjętych  w 
obowiązującej ustawie z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie powiatowym. 
 
Rozdział 2. Zakres działania i zadania powiatu metropolitalnego 
 
Przepisy  rozdziału  drugiego  projektu  ustawy  określają  zakres  działania  i  zadania  powiatu 
metropolitalnego.  Projektodawcy  proponują  przeniesienie  na  szczebel  metropolitalny  zadań 
ponadlokalnych,  kluczowych  dla  rozwoju  całej  aglomeracji,  których  efektywne  wykonywanie 
 
25 
przekracza  możliwości  poszczególnych  miast  oraz  związków  komunalnych.  Przewidziany 
w projekcie  zakres  kompetencji  nie  jest  więc  przeniesieniem  wprost  zadań  wymienionych 
w ustawie z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym. Zadania powiatowe - związane z 
bieżącą obsługą obywateli - które powinny być wykonywane „najbliżej mieszkańców” pozostaną w 
gestii  miast  na  prawach  powiatu. Ś rodki  finansowe,  które  obecnie  są  wydatkowane  na  realizacje 
zadań  powiatowych,  zostaną  podzielone  proporcjonalnie  do  kosztów  wykonywanych  zadań, 
pomiędzy  powiat  metropolitalny  i  tworzące  go  miasta  na  prawach  powiatu.  Rozwiązanie  to  jest 
zgodne z zasadą subsydiarności. 
 
W art. 8 ust. 1 przewidziano następujący katalog zadań powiatu metropolitalnego: 
1) przyjęcie oraz realizowanie wspólnej strategii rozwoju powiatu metropolitalnego; 
2)  uchwalenie  studium  uwarunkowań  i  kierunków  zagospodarowania  przestrzennego  powiatu 
metropolitalnego,  stanowiącego  wiążące  wytyczne  dla  miast  będących  członkami  powiatu 
metropolitalnego  w  procesie  tworzenia  gminnych  studiów  uwarunkowań  i  kierunków 
zagospodarowania przestrzennego oraz gminnych planów zagospodarowania przestrzennego; 
3)  organizację  i  wykonywanie  publicznego  transportu  zbiorowego  na  obszarze  powiatu 
metropolitalnego; 
4)  planowanie  sieci  i  zarządzanie  drogami  publicznymi  krajowymi  i  wojewódzkimi  na  obszarze 
powiatu metropolitalnego; 
5)  uchwalanie  i  realizację  programów  ochrony ś rodowiska,  gospodarki  wodno-ściekowej, 
gospodarki odpadami na obszarze powiatu metropolitalnego; 
6)  uchwalenie  projektu  założeń  do  planu  zaopatrzenia  w  ciepło,  energię  elektryczną  i  paliwa 
gazowe  oraz  uchwalenie  planu  zaopatrzenia  w  ciepło,  energię  elektryczną  i  paliwa  gazowe  dla 
powiatu metropolitalnego; 
7)  uchwalanie  programów  metropolitalnych  w  zakresie  bezpieczeństwa  publicznego  i zrządzania 
kryzysowego; 
8) koordynowanie działań dla przedsięwzięć o znaczeniu ponadgminnym, wynikających ze strategii 
rozwoju powiatu metropolitalnego; 
9) tworzenie oraz zarządzanie jednostkami organizacyjnymi o znaczeniu metropolitalnym; 
10)  opiniowanie  projektów  ustaw  oraz  innych  aktów  normatywnych  odnoszących  się  do  powiatu 
metropolitalnego; 
11)  współdziałanie  z  jednostkami  samorządu  terytorialnego,  w  szczególności  z  samorządem 
województwa, a także organami administracji rządowej, organizacjami pozarządowymi w sprawach 
powiatu metropolitalnego; 
 
26 
12) współpracę ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw, a także organizacjami 
społecznymi na zasadach określonych w odrębnych przepisach; 
13) promocję powiatu metropolitalnego.   
 
Odstępstwem od istniejących w porządku prawnym kompetencji powiatowych jest przewidziane w 
art. 8 ust. 1 pkt 2 przyznanie powiatowi metropolitalnemu udziału w planowaniu przestrzennym. Do 
zadań  powiatu  metropolitalnego  należeć  będzie  uchwalenie  studium  uwarunkowań  i  kierunków 
zagospodarowania  przestrzennego  powiatu  metropolitalnego.  Studium  to  zawierać  będzie  wiążące 
wytyczne  dla  gmin  wchodzących  w skład  powiatu  metropolitalnego  w  procesie  tworzenia 
gminnych  studiów  uwarunkowań  i kierunków  zagospodarowania  przestrzennego  oraz  gminnych 
planów zagospodarowania przestrzennego. Przyznanie powiatowi metropolitalnemu uprawnienia do 
uchwalenia  studium  uwarunkowań  i  kierunków  zagospodarowania  przestrzennego  nie  narusza 
samodzielności planistycznej gmin, a jednocześnie umożliwia tworzenie planów zagospodarowania 
przestrzennego  z  uwzględnieniem  potrzeb  aglomeracji.  Koncepcja  ta  opiera  się  o  istniejące 
rozwiązania  prawne,  w  których  ustawodawca  zobowiązał  gminy  do  uwzględniania  w  studiach 
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, istniejących strategii rozwoju 
i  planów  zagospodarowania  przestrzennego  województw,  uchwalanych  przez  samorządy 
województw. 
 
Autorzy  projektu  zakładają  przekazanie  powiatowi  metropolitalnemu  planowania  i  zarzadzania 
siecią  dróg  o  znaczeniu  ponadlokalnym.  W  warunkach  najbardziej  zintegrowanych  aglomeracji 
będą  to  drogi  o  statusie  wojewódzkim  i  krajowym,  które  zgodnie  z  obowiązującymi  przepisami 
pozostają  w  zarządzie  prezydentów  miast  na  prawach  powiatu.  Stosowną  nowelizację  ustawy  o 
drogach  publicznych  przewidziano  w  art.  69  projektu  ustawy.  Przyjęcie  proponowanych  zmian 
umożliwi  pozostawienie  w  zarządzie  prezydentów  miast  obecnych  dróg  powiatowych,  które  na 
terenie  miast  na  prawach  powiatu  często  obsługują  ruch  lokalny.  Proponowany  podział  zadań 
będzie  wymagał  również  podziału  pomiędzy  powiat  metropolitalny  i  tworzące  go  samorządy 
środków finansowych przeznaczonych na utrzymanie dróg. 
 
Źródła  dochodów  powiatu  metropolitalnego  będą  takie  same  jak  istniejących  powiatów. 
Przewidziany  w  projekcie  ustawy  podział  zadań  pomiędzy  powiat  metropolitalny  i  tworzące  go 
miasta na prawach powiatu, będzie wymagał podziału wpływów z podatku od osób fizycznych oraz 
z  podatku  od  osób  prawnych. Ś rodki  te  zostaną  podzielone  proporcjonalnie  do  kosztów 
przekazanych zadań. Projekt ustawy przewiduje czasowe zwolnienie powiatu metropolitalnego oraz 
wchodzących  w  jego  skład  gmin  z  wpłat  z  przeznaczeniem  na  część  równoważącą  subwencji 
 
27 
ogólnej.  Zwolnienie  to  będzie  obejmowało  pierwszych  pięć  lat  od  utworzenia  powiatu 
metropolitalnego. Niezbędne zmiany w ustawie z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek 
samorządu terytorialnego przewidziano w art. 68 projektu. 
 
Pozostałe  rozwiązania  przewidziane  w  projekcie  ustawy,  dotyczące  działań  i  zadań  powiatu 
metropolitalnego,  są  zbieżne  z  przepisami  ustawy  z  dnia  5  czerwca  1998  r.  o  samorządzie 
powiatowym. 
 
Rozdział 3. Władze powiatu metropolitalnego 
 
Rozdział  trzeci  projektu  ustawy  określa  ustrój  władz  powiatu  metropolitalnego.  Projektodawcy 
oparli  rozwiązania  dotyczące  władz  powiatu  metropolitalnego  na  przepisach  ustawy  z  dnia  5 
czerwca  1998  r.  o  samorządzie  powiatowym.  Pozwoli  to  na  uniknięcie  konfliktów 
kompetencyjnych pomiędzy organami oraz precyzyjnie określa obowiązki członków władz powiatu 
metropolitalnego.  Liczebność  organów  oraz  kompetencje  rady  zostały  dostosowane  do  zakresu 
działania i zadań przewidzianych w rozdziale 2 projektu ustawy. 
 
Rada powiatu metropolitalnego będzie liczyła 15 radnych. Autorzy projektu radykalne zmniejszyli 
liczbę  radnych  w  stosunku  do  regulacji  przewidzianych  w  ustawie  o samorządzie  powiatowym. 
Rozwiązanie  to  ma  przełamać  partykularyzm  lokalny  radnych.  Okręgi  wyborcze  w  wyborach  do 
rady  powiatu  metropolitalnego  będą  przekraczać  granice  miast,  a  radni  uzyskają  silną  legitymację 
do  reprezentowania  interesu  całej  aglomeracji.  Liczba  radnych  dostosowana  jest  do  charakteru 
zadań  realizowanych  przez  powiat  metropolitalny  i  pozostawienia  wykonywania  części  typowych 
kompetencji powiatowych w miastach na prawach powiatu. Z tego powodu przewidziano również 
ograniczenie liczebności zarządu do 3 osób. Do przeprowadzania bezpośrednich wyborów do rady 
powiatu  metropolitalnego  będą  miały  zastosowanie  przepisy  ustawy  z  dnia  5  stycznia  2011  roku 
kodeks wyborczy.   
 
Projektodawcy  proponują  połączenie  funkcji  starosty  metropolitalnego  z  przewodniczącym  rady. 
Do  wyboru  starosty  stosuje  się  przepisy  analogiczne  do  przewidzianych  w  ustawie  o samorządzie 
powiatowym.  Projekt  ustawy  zawiera  przepis,  zgodnie  z  którym  starosta  nie  będzie  mógł  brać 
udziału  w  głosowaniu  rady  dotyczącym  jego  interesu  prawnego.  Połączenie  funkcji  zapewni 
stabilizację  władzy  wykonawczej,  przy  jednoczesnym  zachowaniu  uprawnień  rady  do  kontroli 
działań organów powiatu. 
 
 
28 
W sprawach stanowienia prawa miejscowego art. 42 projektu odsyła do rozdziału 4 ustawy z dnia 5 
czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym. 
 
Rozdział 4. Mienie powiatu metropolitalnego 
 
Rozdział  czwarty  projektu  ustawy  określa  zasady  nabywania  mienia  i  dysponowania  mieniem 
powiatu  metropolitalnego.  Rozwiązania  te  są  analogiczne  do  przepisów  ustawy  z  dnia  5 czerwca 
1998  r.  o  samorządzie  powiatowym.  Przeniesienie  treści  przepisów  do  projektu  ma  na  celu 
zapewnienie  przejrzystości  ustawy  (bez  konieczności  stosowania  odesłań)  oraz  dostosowanie  jej 
układu do już obowiązujących aktów prawnych. 
Rozdział 5. Finanse powiatu metropolitalnego 
 
Rozdział  piąty  projektu  ustawy  określa  zasady  prowadzenia  gospodarki  finansowej  powiatu 
metropolitalnego.  Zaproponowane  w  projekcie  rozwiązania  są  oparte  o  przepisy  ustawy  z dnia  5 
czerwca  1998  r.  o  samorządzie  powiatowym.  Zmiany  w  stosunku  do  przepisów  obowiązujących, 
związane są z charakterem zadań wykonywanych przez powiat metropolitalny. Służby, inspekcje i 
straże pozostawiono w kompetencji miast wchodzących w skład powiatu metropolitalnego. 
 
Art.  49  projektu  ustawy  przesądza  o  tym,  iż  pierwszy  budżet  powiatu  metropolitalnego  ustala 
regionalna izba obrachunkowa na zasadach określonych w ustawie o finansach publicznych. 
 
Rozdział 6. Związki, stowarzyszenia i porozumienia 
 
Rozdział szósty określa zasady udziału powiatu metropolitalnego w związkach i stowarzyszeniach 
oraz zawierania porozumień. Powiat metropolitalny ułatwi administrowanie w centralnych miastach 
aglomeracji,  jednak  nie  obejmie  całego  funkcjonalnie  powiązanego  obszaru  metropolitalnego.  To 
celowe  rozwiązanie,  ponieważ  powiązania  funkcjonalne  w  obrębie  jednego  obszaru 
metropolitalnego  mogą  dotyczyć  różnych  zadań  publicznych.  Wpływ  na  charakter  powiązań  mają 
takie  czynniki  jak  rozległość  obszaru  metropolitalnego,  infrastruktura  drogowa,  ilość  i  rodzaj 
jednostek  samorządu  terytorialnego.  Współpraca  w  formie  związków,  stowarzyszeń  oraz 
zawieranie  porozumień  z  udziałem  powiatu  metropolitalnego  ułatwi  zaspokajanie  zbiorowych 
potrzeb  mieszkańców  i  wesprze  zrównoważony  rozwój  całego  obszaru.  Przepisy  tego  rozdziału 
zbliżone są do obowiązujących rozwiązań prawnych dotyczących powiatów, które zmodyfikowano 
tak, aby poszerzyć możliwości współpracy jednostek samorządu terytorialnego. 
 
 
29