Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o nadzorze uzupełniającym nad instytucjami kredytowymi, zakładami ubezpieczeń, zakładami reasekuracji i firmami inwestycyjnymi wchodzącymi w skład konglomeratu finansowego oraz niektórych innych ustaw

Art. 211 ust. 1 dyrektywy Wypłacalność II zobowiązuje państwa członkowskie Unii
Europejskiej do implementacji przepisów dotyczących wykonywania działalności przez
spółki celowe, przy czym regulacje w zakresie takich podmiotów (udzielanie zezwoleń,
zakres udzielanego zezwolenia; obowiązkowe warunki, które muszą być zamieszczone we
wszystkich sporządzanych umowach; wymogi dotyczące kompetencji i reputacji osób
faktycznie zarządzających spółką celową; wymogi dotyczące akcjonariuszy lub wspólników
posiadających znaczny pakiet akcji w spółce celowej, wymogi dotyczące kontroli
wewnętrznej i zarządzania ryzykiem, wymogi dotyczące raportowania, wymogi
wypłacalności) zostaną określone w środkach wykonawczych do dyrektywy Wypłacalność II
wydanych w formie rozporządzenia Komisji Europejskiej. Środki te nie będą mogły zostać
wydane przed uchwaleniem dyrektywy Omnibus II.
Obecnie kwestie spółek celowych reguluje dyrektywa w sprawie reasekuracji. Art. 46 ust. 1
tej dyrektywy pozostawił wprowadzenie do prawodawstwa krajowego przepisów dotyczących
wykonywania działalności przez spółki celowe (podmioty specjalnego przeznaczenia) do
decyzji poszczególnych państw członkowskich Unii Europejskiej. W przypadku ich
wprowadzenia, zgodnie z art. 46 ust. 2 dyrektywy w sprawie reasekuracji, przepisy dotyczące
wykonywania działalności przez spółki celowe powinny określać m.in.: zakres udzielanego
zezwolenia, obowiązkowe warunki, które muszą być zamieszczone we wszystkich
sporządzanych umowach, wymogi dotyczące kompetencji i reputacji osób faktycznie
zarządzających spółką celową, wymogi dotyczące akcjonariuszy lub wspólników
posiadających znaczny pakiet akcji w spółce celowej, wymogi dotyczące kontroli
wewnętrznej i zarządzania ryzykiem, wymogi dotyczące sprawozdawczości spółek celowych,
wymogi wypłacalności, które musiałyby spełniać spółki celowe. Polska, implementując
dyrektywę w sprawie reasekuracji, nie skorzystała z możliwości wprowadzenia przepisów
dotyczących wykonywania działalności przez spółki celowe do prawodawstwa krajowego
odnoszącego się do wykonywania działalności ubezpieczeniowej i działalności
reasekuracyjnej.
Rozszerzenie zakresu podmiotowego ustawy o nadzorze uzupełniającym o spółki celowe
w trakcie obecnych prac legislacyjnych wymagałoby wprowadzenia tego pojęcia do ustawy
o działalności ubezpieczeniowej i istotnej nowelizacji tej ustawy przez opracowanie
przepisów dotyczących podejmowania i wykonywania działalności przez spółki celowe oraz
sprawowania nadzoru nad tymi podmiotami przez organ nadzoru, zgodnie z wymogami
dyrektywy w sprawie reasekuracji, jak również nowelizacji poszczególnych przepisów
5

dotyczących gospodarki finansowej zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji. Art. 310
dyrektywy Wypłacalność II uchyla dyrektywę w sprawie reasekuracji (obecnie z dniem
1 stycznia 2014 r.). W związku z omówionymi powyżej planowanymi zmianami prawa UE
dotyczącego działalności ubezpieczeniowej i działalności reasekuracyjnej (dyrektywy
Wypłacalność II i Omnibus II) nie jest celowe dokonywanie niniejszym projektem
implementacji uchylanej dyrektywy w sprawie reasekuracji ani zmienianej dyrektywy
Wypłacalność II.
W art. 1 pkt 1 i 2 projektu proponuje się ponadto transponowanie do ustawy o nadzorze
uzupełniającym zmienionych przepisów dyrektywy w sprawie konglomeratów finansowych
dotyczących definicji:
1) „spółki zarządzającej” i „sektora finansowego” (art. 1 pkt 1 lit. a tiret pierwsze i lit. b
projektu);
2) „podmiotu dominującego” oraz „podmiotu zależnego” (art. 1 pkt 1 lit. b projektu), celem
uzyskania spójności z definicją zawartą w art. 2 pkt 9 i 10 dyrektywy w sprawie
konglomeratów finansowych. Proponowane definicje „podmiotu dominującego” oraz
„podmiotu zależnego” w ustawie o nadzorze uzupełniającym będą zawierały odwołania do
przepisów ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2013 r. poz. 330,
z późn. zm.), stanowiącej implementację dyrektywy Rady 83/349/EWG z dnia 13 czerwca
1983 r. w sprawie skonsolidowanych sprawozdań finansowych do krajowego porządku
prawnego. Proponowana zmiana rodzi konieczność uregulowania trybu uznania danego
podmiotu za podmiot dominujący (art. 1 pkt 3 projektu); w tym zakresie skorzystano
z rozwiązania przyjętego w art. 4a ustawy – Prawo bankowe;
3) „zainteresowanych organów nadzoru” (art. 1 pkt 1 lit. c projektu), przy czym przez użyte
w tej definicji określenie „podmiot dominujący najwyższego szczebla” należy rozumieć
podmiot dominujący, który nie jest podmiotem zależnym innego podmiotu dominującego;
4) „konglomeratu finansowego” (art. 1 pkt 2 projektu). Proponowana definicja, określając
warunki, jakie musi spełnić grupa podmiotów, aby uznać je za konglomerat finansowy
(analogicznie do art. 2 pkt 14 dyrektywy w sprawie konglomeratów finansowych), wskazuje
dwa przypadki: gdy na czele grupy stoi podmiot regulowany albo gdy co najmniej jeden
z podmiotów zależnych w grupie jest podmiotem regulowanym. W definicji posłużono się
określeniem „podmiot, który stoi na czele grupy”, należy bowiem podkreślić, że tłumaczenie
odpowiadającego mu w dyrektywie 2011/89/UE pojęcia „the head of the group” jako
6

„podmiotu wiodącego” mogłoby doprowadzić do niejasności przy odróżnianiu podmiotu
wiodącego w grupie (stojącego na czele grupy) od podmiotu wiodącego w konglomeracie,
wyznaczanego zgodnie z art. 4 ustawy o nadzorze uzupełniającym. Istnienie „podmiotu
stojącego na czele grupy” jest stanem faktycznym i zależy od struktury organizacyjnej grupy.
Natomiast „podmiot wiodący w konglomeracie/grupie, która spełnia kryteria identyfikujące ją
jako konglomerat”, jest wyznaczany na zasadach art. 4 ustawy o nadzorze uzupełniającym
w celu ułatwienia nadzorcy i konglomeratowi realizacji uprawnień i obowiązków
wynikających z nadzoru uzupełniającego. Pojęcie „podmiot stojący na czele grupy” nie jest
też tożsame z pojęciem „podmiot dominujący najwyższego szczebla” („ultimate parent
undertaking”). Podmiot stojący na czele grupy może nie być, zgodnie ze strukturą grupy,
podmiotem dominującym najwyższego szczebla wszystkich podmiotów wchodzących
w skład grupy. Ilustruje to następujący przykład: w skład grupy wchodzi stojący na jej czele
zgodnie ze strukturą grupy zakład ubezpieczeń będący podmiotem dominującym najwyższego
szczebla innego zakładu ubezpieczeń oraz zakładu reasekuracji, zakład ubezpieczeń i zakład
reasekuracji, które są jego podmiotami zależnymi, oraz instytucja kredytowa, w której zakład
ubezpieczeń (będący podmiotem dominującym najwyższego szczebla innych podmiotów
sektora ubezpieczeniowego) posiada znaczący udział. Zakład ubezpieczeń nie jest wówczas
podmiotem dominującym (a tym bardziej podmiotem dominującym najwyższego szczebla)
instytucji kredytowej wchodzącej w skład grupy.
Art. 1 pkt 4 projektu implementuje art. 2 pkt 2 lit. a dyrektywy 2011/89/UE w zakresie
klasyfikacji do danego sektora towarzystwa funduszy inwestycyjnych, spółki zarządzającej,
zarządzającego alternatywnym funduszem inwestycyjnym oraz podmiotu spoza UE, który,
w przypadku gdyby jego siedziba znajdowała się w państwie członkowskim UE, byłby
obowiązany uzyskać zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie odpowiadającym
działalności prowadzonej przez towarzystwa funduszy inwestycyjnych, spółki zarządzające
i zarządzających alternatywnym funduszem inwestycyjnym. Proponowana zmiana rodzi
konieczność ponownego zdefiniowania „sektora usług inwestycyjnych” (art. 1 pkt 1 lit. b
projektu).
Art. 1 pkt 5 projektu wdraża art. 2 pkt 2 lit. c dyrektywy 2011/89/UE dotyczący dodatkowych
parametrów wykorzystywanych do celów nadzoru uzupełniającego. Konieczne jest
monitorowanie i kontrolowanie potencjalnego ryzyka grupowego, na które narażony jest
konglomerat finansowy.
7

Art. 1 pkt 7 i 8 projektu implementują art. 2 pkt 2 dyrektywy 2011/89/UE w zakresie
możliwości decydowania przez koordynatora o niepodleganiu przez grupę nadzorowi
uzupełniającemu bądź ograniczeniu zakresu takiego nadzoru.
Art. 1 pkt 9 projektu ma na celu uzyskanie zgodności art. 10 ust. 1 ustawy o nadzorze
uzupełniającym z odpowiadającym mu art. 3 ust. 6 dyrektywy w sprawie konglomeratów
finansowych; konsekwencją proponowanej zmiany jest usunięcie w art. 12 ust. 1 i 3 ustawy
o nadzorze uzupełniającym odesłania do art. 10 ust. 1 tej ustawy (art. 1 pkt 10 projektu) oraz
zmiana art. 8 ust. 3 ustawy o nadzorze uzupełniającym (art. 1 pkt 6 projektu), która ma na
celu objęcie tym przepisem wszystkich przypadków doręczenia decyzji o uchyleniu nadzoru
uzupełniającego (proponowana redakcja przepisu obejmie także decyzję o uchyleniu nadzoru
uzupełniającego wydaną na podstawie art. 10 ust. 3 tej ustawy, o której mowa w obecnie
obowiązującym art. 8 ust. 3).
Art. 1 pkt 11 projektu implementuje art. 2 pkt 8 dyrektywy 2011/89/UE. W celu zapewnienia
odpowiedniego nadzoru uzasadnione jest monitorowanie struktury prawnej, struktury
zarządzania oraz struktury organizacyjnej wszystkich podmiotów regulowanych należących
do konglomeratu finansowego, a także struktury podmiotów niebędących podmiotami
regulowanymi i będących ich podmiotami zależnymi oraz istotnych oddziałów instytucji
kredytowych i domów maklerskich.
Art. 1 pkt 12 i 13 projektu wdraża art. 2 pkt 11 dyrektywy 2011/89/UE. Proponowane
przepisy dotyczą koordynacji nadzoru uzupełniającego i współpracy organów nadzoru.
Art. 1 pkt 14 lit. a projektu stanowi implementację art. 2 pkt 12 dyrektywy 2011/89/UE.
Projektowany przepis zmienia zakres informacji gromadzonych i przekazywanych w ramach
współpracy między krajowymi a zagranicznymi organami nadzoru.
Art. 1 pkt 14 lit. b projektu implementuje art. 2 pkt 13 dyrektywy 2011/89/UE. Dodatkowy
nadzór nad dużymi, złożonymi, prowadzącymi działalność na skalę międzynarodową
konglomeratami finansowymi, wymaga koordynacji w całej Unii, aby mógł przyczynić się do
stabilności międzynarodowego rynku usług finansowych.
W art. 2 i art. 4 projektu proponuje się równoległe zmiany w ustawie – Prawo bankowe oraz
w ustawie o obrocie instrumentami finansowymi. Art. 2 pkt 1 oraz art. 4 pkt 1 projektu
wdrażają art. 3 pkt 2 dyrektywy 2011/89/UE do ustawy – Prawo bankowe oraz do ustawy
o obrocie instrumentami finansowymi w zakresie zmienionych definicji podmiotów
dominujących w grupie kapitałowej, których zakres i sposób prowadzonej działalności
8

decyduje o sposobie sprawowania nadzoru skonsolidowanego. Art. 2 pkt 2 oraz art. 4 pkt 2–5
projektu stanowią wdrożenie art. 3 pkt 15 i 16 dyrektywy 2011/89/UE w kontekście nadzoru
skonsolidowanego nad bankami krajowymi i firmami inwestycyjnymi. Zmiany
zaproponowane w art. 4 projektu w zakresie art. 98a ustawy o obrocie instrumentami
finansowymi wynikają też z art. 2 dyrektywy w sprawie adekwatności kapitałowej, który
określa stosowanie wybranych przepisów dyrektywy w sprawie instytucji kredytowych,
w tym przepisów, które są zmieniane przez dyrektywę 2011/89/UE.
W art. 3 projektu proponuje się zmianę w ustawie o działalności ubezpieczeniowej będącą
konsekwencją nowelizacji dyrektywy w sprawie grup ubezpieczeniowych i reasekuracyjnych
wprowadzonej przepisem art. 1 dyrektywy 2011/89/UE. W związku z rozszerzeniem zakresu
podmiotowego nadzoru dodatkowego (art. 1 pkt 2 dyrektywy 2011/89/UE) na krajowe
zakłady ubezpieczeń, krajowe zakłady reasekuracji, zagraniczne zakłady ubezpieczeń mające
siedzibę w państwie członkowskim Unii Europejskiej i zagraniczne zakłady reasekuracji
mające siedzibę w państwie członkowskim Unii Europejskiej, będące podmiotami zależnymi
dominujących podmiotów nieregulowanych, powstaje konieczność zmiany definicji nadzoru
dodatkowego zawartej w art. 2 ust. 1 pkt 5c ustawy o działalności ubezpieczeniowej.
W związku z powyższym proponuje się zmianę art. 2 ust. 1 pkt 5c lit. b tej ustawy.
Konsekwencją zmiany definicji nadzoru dodatkowego będzie zmiana zakresu podmiotowego
definicji ubezpieczeniowej grupy kapitałowej. W skład ubezpieczeniowej grupy kapitałowej
będą mogły wchodzić również: zakład ubezpieczeń lub zakład reasekuracji podlegający
nadzorowi dodatkowemu oraz dominujący podmiot nieregulowany, jeżeli jest on podmiotem
dominującym zakładu ubezpieczeń lub zakładu reasekuracji podlegającego nadzorowi
dodatkowemu.
Zgodnie z art. 1 pkt 2 dyrektywy 2011/89/UE, zakład ubezpieczeń lub zakład reasekuracji,
którego podmiot dominujący jest dominującym podmiotem nieregulowanym, podlega
nadzorowi dodatkowemu zgodnie z art. 5 ust. 2 oraz art. 6, 8 i 10 dyrektywy w sprawie grup
ubezpieczeniowych i reasekuracyjnych. W konsekwencji zakłady ubezpieczeń i zakłady
reasekuracji, których podmiotem dominującym jest dominujący podmiot nieregulowany, będą
obowiązane do składania rocznych sprawozdań dotyczących transakcji przeprowadzanych
w ubezpieczeniowej grupie kapitałowej, o których mowa w art. 173 ust. 1 i art. 223zzf ust. 1
ustawy o działalności ubezpieczeniowej. Zmianie ulegną również zasady ustalania środków
własnych zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji wchodzących w skład
ubezpieczeniowej grupy kapitałowej (art. 148 i art. 223zw ustawy o działalności
9