Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks wyborczy

 
Druk nr 2019 
 
 
Warszawa, 21 października 2013 r. 
SEJM 
 
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ 
VII kadencja 
 
 
 
 
 
 
 
Pani  
 
Ewa Kopacz 
 
Marszałek Sejmu 
 
Rzeczypospolitej Polskiej 
 
 
 
 
Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 
kwietnia 1997 r. i na podstawie art. 32 ust. 2 regulaminu Sejmu niżej podpisani 
posłowie wnoszą projekt ustawy: 
 
 
 - o zmianie ustawy - Kodeks wyborczy. 
 
 
Do reprezentowania wnioskodawców w pracach nad projektem ustawy 
upoważniamy pana posła Eugeniusza Kłopotka. 
 
 
 
 (-)   Krzysztof Borkowski;  (-)   Jan Bury;  (-)   Marek Gos;  (-)   Jarosław 
Górczyński;   (-)   Dariusz  Joński;   (-)   Mieczysław  Kasprzak;  (-) Eugeniusz 
Kłopotek;   (-)   Jan  Łopata;   (-)   Krystyna Ozga;  (-)   Józef Racki;  (-)   Marek 
Sawicki;   (-)   Henryk Smolarz;  (-)   Zbigniew Sosnowski;  (-)   Franciszek Jerzy 
Stefaniuk;   (-)   Andrzej Sztorc;  (-)   Genowefa Tokarska;  (-)   Zbigniew 
Włodkowski;  (-)   Ryszard Zbrzyzny;  (-)   Piotr Zgorzelski. 
 
  PROJEKT 
 
USTAWA 
z dnia ……………….. 2013 r. 
o zmianie ustawy - Kodeks wyborczy 
 
Art. 1. W ustawie z dnia 5 stycznia 2011 r. -  Kodeks wyborczy (Dz. U. Nr 21, poz. 112) 
wprowadza się następujące zmiany: 
1)  art. 115 otrzymuje brzmienie: 
"Art. 115. § 1. W okresie 7 dni przed dniem głosowania aż do momentu jego zakończenia zabrania 
się  publikowania  lub  podawania  do  publicznej  wiadomości  w  inny sposób,  wyników 
przedwyborczych  badań,  sondaży  opini   publicznej  dotyczących  przewidywanych  zachowań 
wyborczych  lub wyników wyborów oraz wyników sondaży wyborczych przeprowadzanych w dniu 
głosowania. 
§ 2.  Przepis § 1 stosuje się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.” 
 
2)   art. 500 otrzymuje brzmienie: 
„Art. 500. §1.  Kto,  w  związku  z  wyborami  w  okresie  7  dni  przed  dniem  głosowania aż  do 
zakończenia głosowania, publikuje lub podaje do publicznej wiadomości wyniki przedwyborczych 
badań,  sondaży  opini   publicznej  dotyczących  przewidywanych  zachowań  wyborczych   lub 
przewidywanych wyników wyborów,  
-   podlega grzywnie w wysokości od 10.000  do 1.000.000 złotych. 
 
 
§2.  Karze,  o  której  mowa  w  §1  podlega  również  ten,  kto  publikuje  lub  podaje  do  publicznej 
wiadomości  wyniki  sondaży  wyborczych  przeprowadzanych  w  dniu  głosowania,  przed 
zakończeniem głosowania.” 
 
Art. 2. Ustawa wchodzi w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia. 
 
 
 
 
 
 
 
UZASADNIENIE PROJEKTU USTAWY 
 
1.  Obecny stan prawny. 
 
W  obecnie  obowiązującym  stanie  prawnym  zakazane  jest  podawanie  do  publicznej 
wiadomości  wyników  przedwyborczych  badań  (sondaży)  opini   publicznej  dotyczących 
przewidywanych zachowań wyborców i przewidywanych wyników wyborów na dobę przed dniem 
głosowania  tj.  w  okresie  tzw.  ciszy  wyborczej,  aż  do  momentu  zakończenia  głosowania.    Takie 
same  zasady  obowiązują  wobec  wyników  sondaży  wyborczych  przeprowadzanych w dniu 
głosowania (exit-polls) polegających zazwyczaj na bezpośrednim sondowaniu zachowań wyborczych 
wyborców opuszczających urny. Pojęcie ciszy wyborczej nie zostało uregulowane w obowiązującej 
regulacji niemniej jednak, zgodnie z dominującym poglądem literatury, definiuje się ją jako okres, w 
którym pod groźbą kary zabronione jest  w  jakikolwiek sposób prowadzenie agitacji wyborczej. 
Jak wynika z obowiązujących regulacji art. 115 Kodeksu wyborczego, sondaże wyborcze mogą być 
publikowane  w  środkach  masowego  przekazu  w  czasie  całej  kampani   wyborczej  tj.  od  dnia 
zarządzenia przez właściwy organ wyborów do jej zakończenia czyli na 24 godziny przed dniem 
głosowania.  Zakaz  publikowania  sondaży  wyborczych  ma  jednolite  zastosowanie  we  wszystkich 
rodzajach wyborów, zarówno podczas wyborów do Sejmu i Senatu, Parlamentu Europejskiego, jak 
i  wyborów  na  Prezydenta  i  wyborów  samorządowych.  Temu,  kto  naruszy  przedmiotowy  zakaz 
grozi  –  zgodnie  z  art.  500  ww.  ustawy  -  kara  grzywny  w  wysokości  od  500.000  do  1.000.000 
złotych. 
 
2.  Różnice pomiędzy obowiązującym stanem prawnym, a proponowaną nowelizacją. 
 
Proponowana przez wnioskodawców nowelizacja rozszerza zakaz podawania do publicznej 
wiadomości  wyników  przedwyborczych  badań  opini   publicznej  na  okres  7  dni  przed  dniem 
głosowania  i  rozciąga  ten  zakaz  aż  do  momentu  oficjalnego  zakończenia  głosowania  w  dniu 
wyborczym.  Przedmiotowym  zakazem  objęte  zostały  wszystkie  rodzaje  badań  sondażowych 
zarówno  wyniki  sondaży  dotyczące  przewidywanych  zachowań  wyborców,  tj.  ich  decyzji 
wyborczych  i  samych  wyników  wyborów,  jak  i  wyniki  sondaży  przeprowadzanych  wśród 
wyborców bezpośrednio po opuszczeniu lokali wyborczych.  
 
Przedmiotowa  zmiana  obejmuje  swoim  zakresem  zakaz  publikacji  i  podawania  do 
publicznej wiadomości ww. wyników badań we wszystkich środkach masowego przekazu (zakaz 
nie podlega wyjątkom), również w tych wyczerpujących definicję prasy w rozumieniu ustawy z dnia 
16  stycznia  1984  r.  –  Prawo  prasowe.  Należy  przypomnieć,  że  za  „prasę”  w  tym  kontekście  są 
uznawane  wszelkie  publikacje  periodyczne,  które  nie  tworzą  zamkniętej,  jednorodnej  całości, 
ukazujące  się  nie  rzadziej  niż  raz  do  roku,  opatrzone  stałym  tytułem  albo  nazwą,  numerem 
bieżącym  i  datą,  a  w  szczególności:  dzienniki  i  czasopisma,  serwisy  agencyjne,  stałe  przekazy 
teleksowe, biuletyny, programy radiowe i telewizyjne oraz kroniki filmowe. Prasą są także wszelkie 
istniejące  i  powstające  w  wyniku  postępu  technicznego  środki  masowego  przekazywania,  w  tym 
także  rozgłośnie  oraz  tele-  i  radiowęzły  zakładowe,  upowszechniające  publikacje  periodyczne  za 
pomocą druku, wizji, foni  lub innej techniki rozpowszechniania.  
 
Nie  zmieni  się  również  zakres  stosowania  ww.  normy  –  zakaz  wciąż  będzie  miał 
zastosowanie we wszystkich wyborach  zarówno  parlamentarnych  (krajowych  i  do  Parlamentu 
Europejskiego), jak i w wyborach na Prezydenta RP i wyborach samorządowych.  
 
W dotychczasowym brzmieniu regulacji art. 500 Kodeksu Wyborczego – za wykroczenie 
przeciwko obowiązkom ustawowym grozi sankcja w postaci kary grzywny w wysokości od 500.000 
do 1.000.000  złotych.  W  proponowanym  kształcie  ustawy,  sankcja  pozostałaby  ta  sama  –  kara 
grzywny,  jednakże  zmianie  uległaby  jej  wysokość  dolnej  granicy,  tj.  od  10.000  złotych.  Takie 
uregulowanie jest bardziej adekwatne zarówno do proponowanej zmiany, która znacząco rozciąga 
czas trwania zakazu publikacji wyników sondaży, jak i do współczesnej sytuacji na polskim rynku 
medialnym,  na  którym  oprócz  dużych  koncernów  wydawniczych  funkcjonują  również  małe, 
lokalne wydawnictwa i nadawcy. Konsekwencją naruszenia przez mniejsze media zakazu publikacji 
wyników  sondaży  w  okresie  7  dni  przed  dniem  głosowania  narażałoby  je  na  karę,  w  olbrzymiej 
wysokości - nieproporcjonalnej, której poniesienie wiązałoby się z finansowym bankructwem, co z 
kolei  mogłoby  doprowadzić  do  ich  likwidacji.  W  tym  kontekście,  określenie  granic  wysokości 
grzywny od kwoty 10.000 do 1.000.000 złotych wydaje się być rozwiązaniem bardziej racjonalnym 
i proporcjonalnym, tym bardziej, iż górna granica sankcji pozostaje bez zmian.  
 
3.  Cel nowelizacji. 
 
Ratio legis  przedmiotowej  zmiany  zmierza  do  zapewnienia  wyborcom  spokoju  i  pełnej, 
swobody w podjęciu ostatecznej decyzji wyborczej, w warunkach wolnych od presji jaką wywołuje 
agresywna  kampania  wyborcza,  szczególnie  w  ostatnich  dniach  przed  głosowaniem.  Nie  ulega 
bowiem żadnej wątpliwości, w szczególności obserwując dotychczasowe kampanie wyborcze, że w 
trakcie ich trwania, wyborcy są narażeni na oddziaływanie różnego rodzaju socjotechnik i technik 
perswazyjnych,  których  wpływu,  na  ich  decyzje,  nie  są  w  odpowiednim  stopniu  świadomi. 
Kampania  wyborcza  to  okres  „pożywki”  dla  mass  mediów,  które  przez  cały  jej  okres  „żyją” 
sprawami  kandydatów,  parti   politycznych,  prześcigając  się  w  przedstawianiu  odbiorcom 
przewidywanych wyników rywalizacji wyborczej. Swoją rolę w tej „grze” odgrywają także sondaże 
przedwyborcze,  których  wyniki  już  na  długo  przed  rozpoczęciem  oficjalnej  kampani   wyborczej 
wypełniają rubryki wszystkich mediów. Nie ulega wątpliwości, że sondaże wyborcze, czyli wyniki 
badań socjologicznych dotyczące przewidywań co do samych wyników wyborów, jak i rozkładu 
poparcia  społecznego  dla  poszczególnych  kandydatów  lub  parti   są  jednym  z  najsilniej 
oddziałujących na wyborców elementów kampani  wyborczej. Perswazyjny wpływ publikowanych 
sondaży  przedwyborczych  jest  dobrze  znany  zarówno  ekspertom  socjologi   i  psychologi ,  jak  i 
specjalistów  w  zakresie  szeroko  rozumianych  mediów.  Sondaże  rzadko  są  przygotowane  i 
przeprowadzone  w  sposób  profesjonalny  i  rzetelny,  co  niestety  odbija  się  negatywnie  na  ich 
wynikach i doprowadza  do  tego,  że  są  one  często  zmanipulowane  i  nie  odzwierciedlają 
rzeczywistego stanu stosunków społecznych.  
 
W pierwszej kolejności należy wskazać, że wpływ sondaży na opinię publiczną jest możliwy 
przede  wszystkim  dzięki  środkom  masowego  przekazu.  W  trakcie  kampani   wyborczej  media 
prześcigają  się  w  publikacji  wyników  sondaży  określających  przewidywany  wynik  wyborczy. 
Zazwyczaj te badania są przeprowadzone przez jeden z kilku ośrodków badań opini  publicznej, z 
którym  dane  medium  stale  współpracuje.  Powoduje  to  w  konsekwencji  brak  możliwości 
porównania wyników z analizami innych firm sondażowych, które przeprowadzając, je opierają się 
o inne metody badawcze. Co istotne często zdarza się, że wyniki sondaży przeprowadzonych dla 
różnych  mediów  przez  rożne  podmioty  badawcze  są  bardzo  zróżnicowane,  a  wręcz  pokazują 
zupełnie  odwrotne  tendencje.  Nawet  biorąc  pod  uwagę  ułomność  metod  przeprowadzania 
sondaży,  gdzie  granice  błędu  statystycznego  sięgają  najwyżej  kilku  procent  (2-3%),  tak  znaczne 
różnice  w  wynikach  czy  wręcz  zupełnie  odwrotne  tendencje  nasuwają  na  myśl  pytanie  o  ich 
prawidłowość i wiarygodność.  Ponadto, nie ulega wątpliwości, że odpowiedni sposób prezentacji i 
komentarza,  którym  zazwyczaj  wyniki  sondaży  są  opatrzone,  może  istotnie  modyfikować  ich 
rozumienie  i  ostateczny  odbiór.  Wszystkie  te  elementy  ukierunkowują  sposób  interpretacji 
wyników poprzez określenie ram interpretacyjnych, w których obywatele mają wyrobić sobie swoje 
zdanie na określony temat. 
 
Należy  również  zwrócić  uwagę  na  zupełnie  odmienne  lecz  istniejące  zjawisko  celowego 
nagłaśniania korzystnych dla danego polityka lub parti  politycznej wyników prognoz wyborczych, 
a przemilczanie wyników sondaży innych ośrodków badań opini  odmiennie ukazujących poziom 
ich poparcia. Taka socjotechnika – powtarzana z pewną częstotliwością – utrwala fałszywy obraz 
rzeczywistości w świadomości wyborców i niewątpliwie wpływa na ich decyzje.  
 
Należy również zwrócić uwagę, że przy konstruowaniu sondaży, a więc zadawanych pytań, 
proponowanych  odpowiedzi,  doborze  grupy  sondowanych  wyborców,  istnieje  wielkie  pole  do 
błędu  -  nie  zawsze  celowego  lecz  często  wynikającego  z  ułomności  metod  badawczych  lub 
nieprofesjonalnego  przygotowania  czy  przeprowadzenia  sondaży.  Pytania  źle  postawione,