Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks wyborczy

niejednoznaczne lub sugerujące konkretne odpowiedzi  - a takich w praktyce jest bardzo wiele - z 
góry wykluczają uzyskanie rzetelnych odpowiedzi. 
 
Również  sama  rozmowa,  w  trakcie  której  zdobywane  są informacje  sondażowe  powinna 
być  przeprowadzona  w  ściśle  określony  sposób,  tak  aby  w  żaden  sposób  nie  wpływać  na 
odpowiedzi  badanych.  W  praktyce  często  zdarza  się  sytuacja,  podczas  której  rozmówca  – 
informator  podczas  odpowiadania  na  pytania  z  kwestionariusza  (ankiety)  celowo  nie  podaje 
prawdziwych odpowiedzi, czując się niejako „pod presją” ankietera lub obawiając się o ich odbiór 
przez zadającego pytanie. Równie często wyniki sondaży nie odzwierciedlają rzeczywistego stanu 
stosunków społecznych ze względu na niereprezentatywną lub nieprawidłowo dobraną próbę tj. 
reprezentatywną  grupę  osób,  której  badanie  ma  odzwierciedlać  przekonania  lub  opinie  całości 
społeczeństwa  (badania  sondażowe  są  przeprowadzane  przy  wykorzystaniu  próby 
reprezentatywnej,  która  –  zgodnie  z  zasadami  prawdopodobieństwa  –  stanowi  odbicie  całości, 
stanowi  miniaturowy  model  całości)  –  badania  sondażowe  są  przeprowadzane  na  grupie  ok.  1 
tysiąca osób przy ogólnej liczbie osób uprawnionych do głosowania wynoszącej ok. 30 mln. osób. 
Ponadto,  w  mediach  nie  podaje  się  na  jakiej  metodzie  badawczej  dany  sondaż  był 
przeprowadzony,  ani  wśród  jakiej  grupy  Polaków.  Brak  tych  informacji  może  wywoływać  w 
świadomości  przyszłych  wyborców  fałszywe  przekonanie  o  przewidywanym  wyniku  wyborów  i 
rzeczywistym  poziomie  poparcia  społecznego  dla  poszczególnych  parti   lub  kandydatów.  Brak 
rzetelnie skonstruowanych i wiarygodnych sondaży może doprowadzić do zafałszowania obrazu 
społeczeństwa,  stworzenia  swoistej  iluzji  społeczeństwa,  która  nie  ma  nic  wspólnego  z 
rzeczywistością.  Natomiast,  na  marginesie  należy  tylko  wspomnieć  o  przypadkach  celowej 
manipulacji  wynikami  sondaży  opini   publicznej  w  okresie  kampani   wyborczej  przez  różnego 
rodzaju  działania  m  in.  przemilczanie  danych,  sugerowanie  wniosków,  zestawienie  wyników w 
konkretnym kontekście wskazującym na przewagę jednego z kandydatów w wyborach nad innym 
czy  przekręcania  zadanych  pytań.  Takie  sytuacje  zdarzają  się  sporadycznie,  niemniej  jednak 
również negatywnie oddziałuje na wyborców i ich decyzje.    
 
Po wtóre,  publikowanie  wyników  sondaży  w  ostatnich  dniach  przed  dniem  głosowania 
powoduje  zniekształcenie  procesu  podejmowania  decyzji  przez  wyborców  i  pośrednio  może 
wpływać  na  ostateczny  wynik  wyborów  poprzez  wywieranie  różnego  rodzaju  wpływów 
psychologicznych. Informacje na temat tego, kto zyskuje w sondażach (zyskuje poparcie i zaufanie 
społeczne), a kto traci są uważnie obserwowane i analizowane przez elektorat. Ich wyniki mogą 
skłaniać  obywateli  do  zmian  już  podjętych  decyzji  lub  też  w  przypadku  wyborców  z  mniej 
zdecydowanych,  z  mniej  wyklarowanymi  poglądami,  do  ich  podejmowania.  W  takiej  sytuacji, 
dochodzi  często  do  negatywnego  oddziaływania  wyników  sondaży  na  decyzje  wyborców  w 
różnych postaciach m. in efektu naśladownictwa postaw innych wyborców lub przenoszenia 
głosów na przegrywającego w sondażach. 
 
W  przypadku  tego  pierwszego  mamy  do  czynienia  ze  znanym  socjologom  zjawiskiem, 
znanym pod nazwą zasady społecznego dowodu słuszności, według którego o tym, czy coś jest 
poprawne czy nie, ludzie decydują poprzez odwołanie się do tego, co myślą na ten temat inni, przy 
czym im większa niepewność lub brak zaufania do własnych opini , tym silniejsza skłonność do 
pójścia  za  „instynktem  stadnym”  W  konsekwencji,  wyborcy  oddają  swój  głos  na  tego  z 
kandydatów, który na podstawie wyników sondaży wyborczych wydaje się być zwycięzcą - w takiej 
sytuacji  ich  głos  nie  zostanie  „zmarnowany”.  Taka  konformistyczna  postawa  może  ulegać 
nasileniu  niezależnie  od  tego,  czy  stanowiska  i  opinie,  którym  podporządkowują  się 
niezdecydowani  są  słuszne  czy  nie.  Niektórzy  eksperci  rozróżniają  także  inne  zjawiska  wyborcze 
zależne  od  wyników  sondaży  wyborczych  publikowanych  w  mediach.  Jest  to  m.  in.  tzw. 
głosowanie  taktyczne.  Zachodzi  ono  w  sytuacji,  gdy  wyniki  badań  przedwyborczych  zaczynają 
wskazywać  wyraźny  trend  -  wówczas  opinia  publiczna  krystalizuje  się  w  kierunku  właśnie  tego 
trendu.  
 
Mając na uwadze powyższe, nie sposób nie przyznać racji we wprowadzeniu przedmiotową 
nowelizacją  zupełnego  zakazu  publikowania  i  podawania  do  publicznej  wiadomości  wyników 
badań  (sondaży)  wyborczych  w  okresie  7  dni  przed  dniem  wyznaczonym  na  dzień  głosowania. 
Przedmiotowy zakaz obejmuje swoim zakresem wszystkie środki masowego przekazu, również te 
spełniających kryteria „prasy” w rozumieniu ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. - Prawo prasowe. 
Przyjęcie takiego rozwiązania zapewni wszystkim wyborcom pełną niezależność w podejmowaniu 
decyzji politycznych i wyrażaniu swoich poglądów politycznych, co odzwierciedli oddanie głosu na 
kandydata lub partię polityczną w trakcie aktu wyborczego. 
 
Należy  ponadto  wskazać  na  negatywny  wpływ  sondaży  na  frekwencję  wyborczą. 
Informacja  dotycząca  prognozowanego  wyniku  danego  komitetu  wyborczego  czy  kandydata  w 
wyborach,  w  szczególności  w  przypadku  komitetów,  które  według  przeprowadzanych  sondaży 
osiągają  gorszy  wynik,  powoduje  u  wyborców  efekt  „zmarnowanego  głosu”  .  Egzemplifikacją 
takiego  stanu  jest  sytuacja,  w  której  wyborca  chcący  zagłosować  na  komitet  wyborczy,  który 
według  przeprowadzonych  sondaży  osiąga  wynik  na  granicy  błędu  statystycznego  bądź  wynik 
około  progu  wyborczego,  ostatecznie  uznaje,  iż  jego  głos  nie  wpłynie  na  ostateczny  wynik 
                                                                                                                                                                                        
1 M. Mazur, Marketing Polityczny. Studium Porównawcze., Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa 2002 . 
2 W.Cwalina, A.Falkowski, Marketing polityczny, perspektywa psychologiczna. GWP, Gdańsk 2006. 
3 L .J. Sabato, The Rise Of Politicaln Consultants:new Ways of winning Elections, New York 1981 . 
4 D. Owen, Media messages in American Presidential Elections, New York 1991 s.94 
komitetu wyborczego, skutkiem czego jest najczęściej rezygnacja z udziału w akcie głosowania lub 
oddanie nieważnego głosu. W określonych przypadkach wyborca może również dokonać wyboru 
niezgodnego  z  własnymi  przekonaniami,  głosując  na  inną  partię  polityczną.  Brak  informacji  o 
sondażach  wyborczych  w  okresie  kampani   niewątpliwie  sprawi,  iż  część  wyborców  poszuka 
innych, bardziej wiarygodnych, źródeł wiedzy o partiach, ich programie, kandydatach w wyborach. 
 
Podsumowując  należy  zauważyć,  że  obecnie  sondaże  przedwyborcze  nie  pełnią  roli 
informacyjnej,  dla  której  zostały  stworzone,  lecz  w  przeważającej  części  przypadków  rolę  stricte 
perswazyjną.  W  istocie,  sondaże  są  instrumentem  zdobycia  informacji  o  samych  wyborcach,  ich 
przekonaniach,  opiniach,  nastawieniu  do  konkretnego  zagadnienia  czy  konkretnej  osoby.  Takie 
informacje są następnie gromadzone i przetwarzane w celu ich późniejszego wykorzystania jako 
skutecznego  narzędzia  wywierania  wpływu  perswazyjnego  na  wyborców.  Zakaz  publikacji 
wyników  sondaży  w  okresie  7  dni  przed  dniem  głosowania  skutkować  będzie  urealnieniem 
wolności  wyborów  przez  uniezależnieniem  decyzji  wyborców  od spodziewanych wyników 
wyborczych. Ostatecznie, wyniki sondaży nie będą w sposób realny wpływać na ostateczny rezultat 
głosowania, jak to się dzieje obecnie. 
 
Na  marginesie  należy  stwierdzić,  iż  rozwiązania  legislacyjne  prawa  wyborczego  wielu 
krajów  zagranicznych  zawierają  podobne  regulacje  wprowadzające  bezwzględny  zakaz 
publikowania  wyników  sondaży  związanych  z  wyborami  przed  oficjalnym  ogłoszeniem  ich 
wyników. Różnice polegają jedynie na okresie, w jakim ów zakaz został wprowadzony. I tak dla 
przykładu we Włoszech, zabronione jest publikowanie, podawanie do publicznej wiadomości lub 
nadawanie  w  środkach  masowego  przekazu  wyników  sondaży  dotyczących  przewidywanych 
wyników wyborów, jak i  zamiarów wyborczych wyborców, na 15 dni przed dniem głosowania. 
Zakaz  obowiązuje  również  wobec  tych  sondaży,  które  zostały    przeprowadzone  przed  tym 
terminem.  Co  więcej,  ustawodawstwo  włoskie  przewiduje  wprowadzenie  restrykcyjnych 
warunków,  które  winny  zostać  –  aby  wyniki  badań  mogły  być  publikowane  poza  15-dniowym 
okresem  ochronnym,  w  postaci  m.in.  podania  na  prowadzonej  przez  właściwe  Ministerstwo 
stronie  internetowej,  informacji  dotyczących  podmiotu,  który  zlecił  przeprowadzenie  sondaży, 
podmiotu wykonującego badania, kryteriów doboru grupy reprezentatywnej, metody zbierania lub 
opracowywania informacji, liczbę badanych osób, treść zadanych pytań, odsetek badanych, którzy 
nie  udzielili  odpowiedzi  na  żadne  pytanie  czy  datę,  w  której  konkretny  sondaż  został 
przeprowadzony.  
 
Z  kolei  w  Luksemburgu  zakaz  publikacji  i  rozpowszechniania  wyników  sondaży 
przedwyborczych  rozciąga  się  również  na  ich  komentowanie  w  jakikolwiek  sposób  na  miesiąc 
przed dniem głosowania. Ten, kto złamie przedmiotowy zakaz zostanie ukarany karą pozbawienia 
wolności od 8 dni do miesiąca i karą grzywny od 500 do 12.500 euro. 
 
  4.   Przewidywane skutki społeczne. 
 
Przyjęcie zaproponowanej nowelizacji będzie skutkowało zakazem publikowania wyników 
sondaży wyborczych w okresie 7 dni przed dniem głosowania zarówno w mediach ogólnopolskich, 
jak i regionalnych, bez względu na to czy są to media publiczne czy prywatne. Takie rozwiązanie 
pozwoli  wyborcom  na  dokonanie  niezależnego,  niczym  nieskrępowanego  wyboru  swoich 
przedstawicieli  w  wyborach  parlamentarnych,  prezydenckich  czy  samorządowych.  Wyborcy  nie 
będą  poddawani  technikom  perswazyjnym,  które  w  dużym  stopniu  wpływają  na  ich  decyzje 
wyborcze.  W  sytuacji  zakazu  podawania  do  publicznej  wiadomości  wyników  sondaży 
przedwyborczych,  wzrośnie  świadomość  polityczna  wyborców,  którzy  będą  bardziej  skłonni 
oprzeć swoje decyzje na innych, bardziej rzetelnych źródłach informacji, co stworzy im możliwość 
dokonania świadomego wyboru i doprowadzi w rezultacie do zwiększenia zaufania wyborców do 
klasy politycznej wybranych przedstawicieli.   
 
 5.   Przewidywanie skutki finansowe. 
W ocenie wnioskodawców wspomniana nowelizacja nie będzie powodować żadnych obciążeń dla 
budżetu państwa ani jednostek samorządu terytorialnego. 
 
  6.   Projekt nowelizacji nie wymaga wydania aktów wykonawczych. 
 
  7.   Zgodność z prawem Unii Europejskiej. 
Przedmiotowy projekt ustawy nie jest objęty zakresem prawa Uni  Europejskiej. 
 
  8.  Informacja o przeprowadzonych konsultacjach społecznych. 
Niniejszy  projekt  nie  został  poddany  konsultacjom  społecznym,  o  których  mowa  w  art.  34 
Regulaminu Sejmu. 
 
                                                                                                                                                                                        
5 Law of 2 February 2000 , 28 Art. 8., Italy.  
6 Electoral Law of 18 February 2003, Art. 97 (2), Luxembourg.