Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o usługach płatniczych oraz ustawy o elektronicznych instrumentach płatniczych

Druk nr 1212

Warszawa, 13 lipca 2012 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VII kadencja








Pani

Ewa Kopacz

Marszałek Sejmu

Rzeczypospolitej Polskiej



Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2
kwietnia 1997 r. i na podstawie art. 32 ust. 2 regulaminu Sejmu niżej podpisani
posłowie wnoszą projekt ustawy:


- o zmianie ustawy o usługach
płatniczych oraz ustawy o
elektronicznych instrumentach
płatniczych.

Do reprezentowania wnioskodawców w pracach nad projektem ustawy
upoważniamy pana posła Wiesława Janczyka.

(-) Barbara Bartuś; (-) Dariusz Bąk; (-) Zbigniew Chmielowiec; (-) Witold
Czarnecki; (-) Edward Czesak; (-) Andrzej Duda; (-) Tadeusz Dziuba;
(-) Jacek Falfus; (-) Szymon Giżyński; (-) Józefa Hrynkiewicz; (-) Wiesław
Janczyk;
(-) Andrzej
Jaworski;
(-) Zbigniew
Kuźmiuk;
(-) Adam
Kwiatkowski; (-) Krzysztof Lipiec; (-) Maciej Małecki; (-) Stanisław Ożóg;
(-) Krystyna Pawłowicz; (-) Stanisław Piotrowicz; (-) Krzysztof Popiołek;
(-) Jarosław Rusiecki; (-) Bogdan Rzońca; (-) Marek Suski; (-) Stanisław
Szwed; (-) Robert Telus; (-) Jan Tomaszewski;
(-)


Jan Warzecha;
(-) Marcin Witko; (-) Grzegorz Adam Woźniak; (-) Sławomir Zawiślak;
(-) Maria Zuba.
Projekt
Ustawa
z dnia………………. 2012 r.
o zmianie ustawy o usługach płatniczych oraz ustawy o elektronicznych instrumentach
płatniczych


Art. 1 W ustawie z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych (Dz.U. nr 199, poz. 1175,
zm. nr 291, poz. 1707):
po art. 8 dodaje się art. 8a w brzmieniu:
„Art. 8a 1. Umowy, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 5 dotyczące przyjmowania
zapłaty przy użyciu karty płatniczej nie mogą zawierać postanowień mniej
korzystnych dla przedsiębiorców przyjmujących zapłatę przy użyciu karty płatniczej,
niż określone w niniejszej ustawie.
2. Postanowienia umów, o których mowa w ust. 1 mniej korzystne dla
przedsiębiorców przyjmujących zapłatę przy użyciu karty płatniczej, niż określone w
niniejszej ustawie są nieważne i do relacji między stronami zastosowanie mają
regulacje określone w niniejszej ustawie.
3. Postanowienia umów, o których mowa w ust. 1 nie mogą określać wyższych opłat
pobieranych od przedsiębiorców przyjmujących zapłatę przy użyciu karty płatniczej
niż:
1) 0,82% wartości transakcji dokonanej kartą płatniczą w przypadku płatności
dokonywanych kartami debetowymi,
2) 0,99% wartości transakcji dokonanej kartą płatniczą w przypadku płatności
dokonywanych kartami kredytowymi i obciążeniowymi.
4. Postanowienia umów, o których mowa w ust. 1 nie mogą wprowadzać innych opłat
pobieranych od przedsiębiorców przyjmujących zapłatę przy użyciu karty płatniczej
niż określone w ust. 3.
5. Postanowienia umów, o których mowa w ust. 1 mogą określać opłaty pobierane od
przedsiębiorców przyjmujących zapłatę przy użyciu karty płatniczej na poziomie
niższym niż określony w ust. 3.
6. Opłata interchange bez względu na stosowaną między stronami nazwę, wchodząca
w skład opłat, o których mowa w ust. 3, nie może stanowić więcej, niż 85% tych opłat.
7. Opłata interchage, bez względu na stosowaną między stronami nazwę, ustalana w
rozliczeniach z udziałem dostawców usług płatniczych, w tym pełniących rolę
centrum rozliczeniowego w rozumieniu przepisów o elektronicznych instrumentach
płatniczych nie może być wyższa, niż opłata określona w ust. 6.
8. Naruszenie postanowień ust. 1,3,4,6 i 7 stanowi niedozwoloną praktykę
ograniczającą konkurencję w rozumieniu przepisów o ochronie konkurencji i
konsumentów.”
Art. 2 W ustawie z dnia 12 września 2002 r. o elektronicznych instrumentach płatniczych (Dz.
U. nr 169, poz. 1385, z późn. zm.)
przed art. 9 dodaje się art. 8 w brzmieniu:
„Art. 8. 1. Akceptant nie może pobierać od posiadacza karty płatniczej opłaty za
dokonanie płatności kartą płatniczą, ani stosować wyższej ceny w przypadku płatności
dokonywanej kartą płatniczą w porównaniu do ceny w razie płatności gotówką lub
przelewem.
2. Akceptant karty nie może uzależniać przyjmowania płatności kartą płatniczą od
wartości transakcji lub rodzaju karty płatniczej (karta debetowa, obciążeniowa lub
kredytowa).”
Art. 3 Postanowienia umów zawartych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy
sprzeczne z zasadami określonymi w art. 8a ustawy, o której mowa w art. 1 tracą moc z
dniem 1 stycznia 2013 r., jeżeli przed tym dniem nie zostaną dostosowane do tych zasad.
Art. 4 Ustawa wchodzi w życie z dniem ogłoszenia.























Uzasadnienie
Według danych Narodowego Banku Polskiego poziom opłat interchange
wchodzących w skład opłat pobieranych od akceptantów kart płatniczych w Polsce jest
znacząco wyższy niż w innych krajach i przekracza średni poziom tych opłat stosowanych w
krajach Unii Europejskiej. Kwestia relacji między akceptantami kart płatniczych a
dostawcami usług płatniczych jest przedmiotem regulacji ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o
usługach płatniczych, a w zakresie do niej nie przeniesionym - ustawy z dnia 12 września
2002 r. o elektronicznych instrumentach płatniczych. Regulacje te nie zawierają obecnie norm
ingerujących w poziom opłat pobieranych od akceptantów kart płatniczych w tym opłat
interchange występujących w tzw. systemach czterostronnych (takich jak Visa i MasterCard).
W systemach trójstronnych (takich jak American Express i Diners Club) opłata interchange
nie występuje, jako wyodrębniony element opłat pobieranych od akceptantów kart
płatniczych, jednak poziom tych opłat nie jest w nich niższy.

W związku z powyższym stanem powołano Zespół Roboczy ds. Opłaty Interchange
przy Radzie ds. Systemu Płatniczego (organie doradczym Prezesa NBP), który w marcu 2012
r. przygotował Program redukcji opłat kartowych w Polsce. Zakładał on w szczególności w
drodze dobrowolnych działań wszystkich zainteresowanych podmiotów redukcję poziomu
opłat interchange docelowo do poziomu 0,7% wartości transakcji kartami debetowymi i
0,84% wartości transakcji kartami kredytowymi i obciążeniowymi – od dnia 1 stycznia 2017
r. Przed tym terminem miały mieć miejsce mniej daleko idące redukcje poziomu tych opłat
(część z nich miała być bezwarunkowa, część uzależniona od zajścia określonych
okoliczności). W efekcie realizacji tego porozumienia doszłoby do obniżenia od 2017 r.
poziomu opłat interchange w Polsce do obecnych średnich poziomów w UE dla
poszczególnych rodzajów kart. Program ten został zaakceptowany przez Radę ds. Systemu
Płatniczego na posiedzeniu w dniu 30 marca 2012 r. Jako preferowaną formę realizacji
kompromisu Rada zarekomendowała zawarcie wielostronnych porozumień między głównymi
stronami poszczególnych systemów kartowych, lub – w razie braku takiej możliwości –
jednostronne decyzje organizacji kartowych. Rada ds. Systemu Płatniczego upoważniła
Przewodniczącego Rady do przekazania raportu końcowego z prac Zespołu Roboczego ds.
Opłaty Interchange do organizacji prowadzących czterostronne systemy kartowe, w których
występuje opłata interchange (VISA i MasterCard) – z prośbą o złożenie, do dnia 30 maja
2012 r., oficjalnej, wiążącej deklaracji woli podjęcia, nie później niż we wrześniu 2012 r.,
decyzji o dokonaniu obniżki opłaty interchange przez właściwe organy ww. organizacji,
zgodnie z Programem redukcji opłat kartowych w Polsce oraz do organizacji prowadzących
trójstronne systemy kartowe, w których nie występuje opłata interchange (American Express i
Diners Club) – z prośbą o ustosunkowanie się, w terminie do dnia 30 maja 2012 r., do
propozycji zawartych w w/w Programie.
Na posiedzeniu w dniu 29 czerwca 2012 r. Rada ds. Systemu Płatniczego stwierdziła, że
organizacja VISA zadeklarowała gotowość do realizacji Programu redukcji opłat kartowych
w Polsce pod warunkiem przystąpienia organizacji MasterCard do takiego samego
porozumienia, organizacja MasterCard poinformowała o nieprzystępowaniu do porozumienia
i podjęciu decyzji o indywidualnych obniżkach wybranych stawek opłat interchange od dnia 1
stycznia 2013 r., a organizacje Diners Club i American Express poprosiły o nie uwzględnianie
ich w programie, z uwagi na odmienny charakter działalności systemów trójstronnych (brak
opłaty interchange). W efekcie Rada ds. Systemu Płatniczego uznała, że nie będzie możliwy
do osiągnięcia kompromis w zakresie obniżek opłat kartowych w Polsce w formie
wielostronnych porozumień między głównymi stronami wielostronnych systemów
kartowych. W związku z tym Rada ds. Systemu Płatniczego wyznaczyła nowy termin – 15
lipca 2012 na złożenie oświadczeń przez wszystkie główne strony systemów kartowych o
przystąpieniu do realizacji Programu redukcji opłat kartowych w Polsce.

Wyraźnie wskazuje to na to, że drogą samoregulacji nie udało się doprowadzić do
obniżenia poziomu opłat związanych z transakcjami kartowymi przynajmniej do średniego
poziomu w EU, co docelowo proponowano w Programie redukcji opłat kartowych w Polsce.
W segmencie tym nie działają także mechanizmy konkurencyjne ze względu na ograniczoną
liczbę systemów płatności kartami (dwa czterostronne i dwa trójstronne). W tej sytuacji
jedyną możliwością jest ingerencja regulacyjna, polegająca na ograniczeniu poziomu opłat
związanych z transakcjami kartami płatniczymi. Jest to opcja, która była przedstawiona w
Programie redukcji opłat kartowych w Polsce, jako scenariusz na wypadek niepowodzenie
opcji samoregulacyjnej.

Projekt ustawy zakłada ustawowe ograniczenie poziomu opłat pobieranych od
akceptantów kart płatniczych oraz ustawowe ograniczenie opłat interchange, jeżeli wchodzą
one w skład opłat pobieranych od akceptantów kart płatniczych. Dzięki takiej konstrukcji
projekt ustawy obejmuje zarówno umowy z akceptantami kart płatniczych w systemach
czterostronnych, w których opłata intrechange występuje, jak i umowy z akceptantami kart
płatniczych w systemach trójstronnych, w których opłata ta nie występuje, nie różnicując ich
sytuacji, ze względu na charakter systemu, którego karty płatnicze akceptują. Nałożenie
takich samych ograniczeń na systemy trójstronne i czterostronne powinno ograniczyć
ewentualne negatywne konsekwencje ograniczenia mechanizmów konkurencyjnych
mechanizmami regulacyjnymi. Jednocześnie zastosowanie konstrukcji maksymalnego
poziomu opłaty pozwala systemom tym nadal konkurować o akceptantów, m.in. poprzez
stosowanie niższych opłat niż opłaty maksymalne.

Program redukcji opłat kartowych zakładał, że pozostanie zróżnicowanie poziomu
opłat interchange przy transakcjach kartami debetowymi (które będą niższe) i kartami
kredytowymi oraz obciążeniowymi (które będą wyższe). Projekt ustawy proponuje utrzymać
tę zasadę. Ze względu na to, że nie doszło do wejścia w życie kompromisu, który zakładał
dobrowolne przyjęcie go przez wszystkie zainteresowane strony, projektodawcy uznali, że
brak jest w takiej sytuacji uzasadnienia do stopniowego dochodzenia do średniego poziomu
opłat interchange w UE (i osiągnięcie obecnego średniego poziomu opłat w UE dopiero w
2017 r.). Z tych przyczyn projektodawcy uznali, że podstawą do ustalenia poziomu
maksymalnego opłat powinien być średni poziom opłat interchange przyjęty w Programie
redukcji opłat kartowych (który zgodnie z Programem miał być maksymalnym poziomem
opłat interchange od 1 stycznia 2017 r.), czyli 0,7% dla transakcji kartami debetowymi oraz
0,84% dla transakcji kartami kredytowymi i kartami obciążeniowymi. Projektodawcy uznali,
że dla ustalenia poziomu maksymalnej opłaty pobieranej od akceptanta kart płatniczych