Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw

pocztę, jeżeli będzie na to zezwalać prawo państwa wezwanego
(art. 1133 § 1 K.p.c.).
W zakresie wykonywania wniosków sądów lub innych organów
państw obcych o udzielenie pomocy prawnej utrzymano zasadę, że
następuje to według prawa polskiego, ale możliwe jest zastosowanie
także innego sposobu przeprowadzenia dowodu lub doręczenia niż
przewidziany w prawie polskim, jeżeli wnioskuje o to sąd lub inny
organ państwa obcego, a przedmiotowy sposób wykonania wniosku
nie jest zakazany przez prawo polskie i nie jest sprzeczny
z podstawowymi zasadami polskiego porządku prawnego (art. 11351
§ 1 K.p.c.). Projekt zakłada ponadto uregulowanie sytuacji, w której
adresat odmawia przyjęcia pisma, do którego nie dołączono
tłumaczenia na język polski, jak również kwestii kosztów związanych
z wykonaniem przez sąd polski wniosku o pomoc prawną (art. 11351
§ 2 i 3 K.p.c.). Rozwiązania przyjęte w projekcie nie tylko są
wzorowane na postanowieniach prawa europejskiego, ale w kwestiach
szczegółowych stanowią ich uzupełnienie. Ma to służyć zapewnieniu
możliwości praktycznego stosowania rozwiązań wynikających
z przepisów
rozporządzenia nr
1206/2001 i rozporządzenia
nr 1393/2007.
4. Zmiany w zakresie mocy dowodowej zagranicznych dokumentów
urzędowych dotyczą zastąpienia dotychczasowej przesłanki
wymagania uwierzytelnienia dokumentu przez polskie
przedstawicielstwo dyplomatyczne lub konsularne w postaci
wątpliwości co do autentyczności dokumentu warunkiem polegającym
na tym, że strona zaprzeczyła autentyczności dokumentu.
5. Przepisy art. 11311, 11331 i 11354 regulują kwestie związane
z wykonywaniem innych czynności w zakresie pomocy prawnej niż
przeprowadzanie dowodów lub doręczenia pism sądowych, określają

19

one również zasady obowiązujące przy doręczeniu pism
pozasądowych.
6. Zmiany proponowane w zakresie czynności dotyczących spadku po
cudzoziemcach mają głównie charakter porządkujący i dostosowujący
te regulacje do pozostałych rozwiązań zawartych w projekcie.
Projektowany art. 1139 K.p.c. będzie miał zastosowanie w przypadku,
gdy sąd polski nie będzie właściwy do rozpoznania sprawy. Celem
regulacji proponowanej w § 2 tego przepisu jest umożliwienie
wykonania ostatniej woli spadkodawcy i przeprowadzenie
postępowania spadkowego przed właściwym organem. Zważyć należy,
że zgodnie z § 1 tego artykułu o zabezpieczeniu spadku oraz otwarciu
i ogłoszeniu testamentu zawiadamia się właściwego konsula, który
może uczestniczyć w postępowaniu (a tym samym mieć dostęp do akt
sprawy i wszelkich informacji w nich zawartych). § 2 jest więc
logicznym następstwem tej regulacji – skoro organ państwa, którego
obywatelem był spadkodawca, wie o pozostawieniu przez niego
testamentu czy majątku i może brać udział w postępowaniu przed
sądem, to powinien także mieć możliwość uzyskania odpowiednich
dokumentów.
W odniesieniu do cudzoziemców, którym udzielono ochrony na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, na podstawie ustawy z dnia
13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2006 r. Nr 234, poz. 1695, z późn.
zm.), obowiązuje zakaz zawarty w art. 9 tej ustawy. Zgodnie z tym
przepisem dane cudzoziemca, na podstawie których jest możliwe
ustalenie, że postępowanie o nadanie statusu uchodźcy, udzielenie
azylu lub zgody na pobyt tolerowany wobec cudzoziemca jest w toku
lub zakończyło się, cudzoziemcowi nadano lub odmówiono nadania
statusu uchodźcy, udzielono lub odmówiono mu udzielenia azylu lub
zgody na pobyt tolerowany, udzielono lub odmówiono udzielenia

20

ochrony uzupełniającej, nie mogą być udostępniane władzom oraz
instytucjom publicznym kraju jego pochodzenia. Nie wydaje się
wprawdzie, aby w testamencie lub protokole otwarcia i ogłoszenia
testamentu były zamieszczane dane, o których mowa w tym przepisie,
a gdyby nawet tak się stało, to możliwe będzie zakreślenie ich w treści
wydawanego dokumentu w sposób uniemożliwiający odczytanie.
Zważyć trzeba także, że powyższa norma ogólna zawarta w art. 9
ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej, o charakterze bezwzględnie
obowiązującym, dotyczy także sądów (mają one obowiązek
przestrzegania zawartych w niej regulacji), bez potrzeby tworzenia
proceduralnych przepisów powtarzających zakaz wyrażony w normie
ogólnej. Uznano zatem, że nie zachodzi konieczność zamieszczania
w

przepisach procedury cywilnej zastrzeżenia, że nie można
udostępniać organom państwa obcego określonych dokumentów
w sytuacji, o której mowa w art. 9 ustawy o udzielaniu cudzoziemcom
ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
7. Projekt porządkuje zagadnienia związane ze stosowaniem prawa
obcego i ustalaniem wzajemności. Przepisy projektu wyraźnie statuują
zasadę, że sąd z urzędu ustala treść właściwego prawa obcego
(art. 1143 § 1 zd. pierwsze K.p.c.), a także stanowią, że sąd może
zwrócić się do Ministra Sprawiedliwości o udzielenie informacji co do
istnienia wzajemności (art. 1143 § 2 K.p.c.), a nie, gdy chodzi
o stwierdzenie wzajemności, jak to jest w obecnym stanie prawnym.
Ustalenie treści prawa obcego, obcej praktyki sądowej lub istnienia
wzajemności może być dokonane przez sąd na podstawie różnych
środków, w tym opinii biegłych (art. 1143 § 3 K.p.c.).
8.
W celu zapewnienia praktycznej realizacji postanowień
rozporządzenia nr 44/2001 i rozporządzenia nr 2201/2003 projekt
wprowadza regulację
właściwości w kwestii wystawiania

21

przewidzianych w tych postanowieniach zaświadczeń związanych
z uznawaniem i stwierdzaniem wykonalności orzeczeń, ugód
sądowych lub innych tytułów egzekucyjnych w innych państwach
członkowskich (nowy art. 11441 K.p.c.). Zaproponowano, aby
organem właściwym funkcyjnie w tym zakresie był przewodniczący,
a nie skład orzekający sądu. Trzeba podkreślić, że zaświadczenia, do
których odnosi się art. 11441 K.p.c., nie mogą w żadnym razie być
utożsamiane z zaświadczeniami Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego
z rozporządzenia nr 805/2004 oraz podobnymi zaświadczeniami
przewidzianymi w pewnych sprawach z zakresu odpowiedzialności
rodzicielskiej w rozporządzeniu nr 2201/2003. Przepis art. 11441
K.p.c. ma na względzie tylko takie zaświadczenia, które są wystawiane
w państwie pochodzenia orzeczenia (ugody, innego tytułu
egzekucyjnego) i przedstawiane właściwym organom państwa
uznającego lub państwa wykonania w celu uznania lub stwierdzenia
wykonalności orzeczenia (ugody, innego tytułu egzekucyjnego).

IV. Uznanie i stwierdzenie wykonalności
1. Regulacja uznania i stwierdzenia wykonalności zawarta w projekcie
zakłada liberalizację materialnych i formalnych warunków
respektowania w Rzeczypospolitej Polskiej skuteczności lub wyko-
nalności zagranicznych orzeczeń i ugód sądowych. Wzorowana jest na
rozwiązaniach przyjętych w rozporządzeniu nr 44/2001 i roz-
porządzeniu nr 2201/2003.
Zmianą o charakterze systemowym jest modyfikacja relacji między
instytucjami uznania i stwierdzenia wykonalności. W dotychczasowej
regulacji kodeksowej przedmiotowe zakresy obu tych instytucji mają
charakter rozłączny – uznanie odnosi się do orzeczeń, które nie nadają
się do wykonania w drodze egzekucji, a stwierdzenie wykonalności

22

obejmuje orzeczenia, które mogą podlegać wykonaniu w drodze
egzekucji. Projekt zakłada rezygnację z takiego rozwiązania. Uznanie
będzie mogło odnosić się do każdego orzeczenia, bez względu na to,
czy może ono podlegać wykonaniu w drodze egzekucji czy też nie
(por. art. 1145 K.p.c.). Z kolei stwierdzenie wykonalności pozostaje
instytucją ograniczoną do orzeczeń nadających się do wykonania
w drodze egzekucji (por. art. 1150 K.p.c.). Podobnie jak dotychczas
w grę wchodzi także stwierdzenie wykonalności zagranicznych ugód
(por. art. 1152 K.p.c.). Zmiana w tym zakresie polega jedynie na tym,
że stwierdzeniu wykonalności mogą podlegać nie tylko ugody zawarte
przed sądem lub innym organem państwa obcego, ale również ugody
zatwierdzone jedynie przez sąd lub organ, a zawarte poza
postępowaniem toczącym się przed sądem lub organem.
Drugą zmianą o charakterze ogólnym jest wyraźne uregulowanie
możliwości uznania lub stwierdzenia wykonalności nie tylko orzeczeń
sądów państw obcych, ale także zapadłych w sprawach cywilnych
rozstrzygnięć innych niż sądy organów państw obcych (por. art. 11491
oraz art. 11514 K.p.c.).
2. W zakresie uznania najważniejsza zmiana polega na odstąpieniu od
wymagania przeprowadzenia postępowania delibacyjnego na rzecz
zasady uznania automatycznego, które następuje z mocy prawa i nie
jest warunkowane przeprowadzeniem żadnego postępowania w tym
zakresie w państwie uznającym (art. 1145 K.p.c.). W konsekwencji
każdy organ publiczny, przed którym powstanie kwestia oceny
skuteczności zagranicznego orzeczenia, będzie takiej oceny
dokonywał we własnym zakresie, na potrzeby toczącego się przed nim
postępowania. Zasada uznania automatycznego może prowadzić do
rozbieżności, czy dane orzeczenie podlega uznaniu, ponieważ ocena
dokonana w tym zakresie nie będzie wiązać innych organów.
W szczególności dotyczy to relacji między sądami rozpoznającymi

23