Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw

różne sprawy, w których powstanie kwestia oceny skuteczności tego
samego zagranicznego orzeczenia. Z tego powodu projekt przewiduje
możliwość przeprowadzenia fakultatywnego postępowania o ustalenie,
czy dane orzeczenie podlega czy też nie podlega uznaniu

(art. 1148 – 11481 K.p.c.). Postępowanie to jest uproszczone
w stosunku do dotychczas uregulowanego w Kodeksie postępowania
delibacyjnego. Regulacja postępowania w przedmiocie ustalenia, czy
orzeczenie podlega czy też nie podlega uznaniu, została przy tym tak
ukształtowana, aby mogła być wykorzystana – jako regulacja
uzupełniająca – przy stosowaniu postanowień rozporządzenia
nr 44/2001 i rozporządzenia nr 2201/2003. W zakresie, w którym
regulacja przyjęta w kodeksie zawiera rozwiązania odmienne od
rozwiązań znajdujących się w rozporządzeniach, pierwszeństwo będą
miały regulacje rozporządzeń (np. art. 11481 § 2 zd. pierwsze K.p.c.
przewiduje wysłuchanie strony przeciwnej przed rozpoznaniem
wniosku na posiedzeniu niejawnym, co jest jednak wykluczone
w świetle przepisów rozporządzeń, a zatem nie będzie miało
zastosowania, gdy ocena, czy dane orzeczenie podlega uznaniu, będzie
następować na podstawie rozporządzeń).
Projekt zakłada rezygnację z niektórych dotychczas obowiązujących
przesłanek uznania. Dotyczy to przesłanki wzajemności oraz tzw.
kolizyjnoprawnej kontroli orzeczenia zagranicznego. Obie przesłanki
są poddawane krytyce we współczesnej doktrynie. Pierwsza dlatego,
że wprowadza do systemu uznawania zagranicznych orzeczeń ideę
retorsji i w istocie nie przyczynia się do ułatwiania uznawania polskich
orzeczeń za granicą. Natomiast kontrola orzeczenia pod względem
kolizyjnoprawnym zanadto zbliża się do kontroli merytorycznej
i z tego względu nie powinna być utrzymana.
Należy także zwrócić uwagę na złagodzenie przesłanki dotyczącej
wyłącznej jurysdykcji krajowej (art. 1146 § 1 pkt 2 K.p.c. – rezygnacja

24

z wyłącznej jurysdykcji państwa trzeciego jako przeszkody uznania),
wyodrębnienie jako przesłanki okoliczności dotyczącej doręczenia
pozwanemu, który nie wdał się w spór, pisma wszczynającego
postępowanie (art. 1146 § 1 pkt 3 K.p.c.) oraz oparcie przesłanki
dotyczącej kolizji orzeczeń na bezwzględnej zasadzie priorytetu
czasowego także w przypadku, gdy chodzi o kolizję zagranicznego
orzeczenia z orzeczeniem polskim (art. 1146 § 1 pkt 6 K.p.c. – w tym
zakresie projekt idzie dalej niż przepisy rozporządzenia nr 44/2001
i rozporządzenia nr 2201/2003). Podkreślić także należy nowe ujęcie
przesłanki klauzuli porządku publicznego – przeszkodą respektowania
skuteczności zagranicznego orzeczenia jest sprzeczność uznania, a nie
samego orzeczenia z podstawowymi zasadami polskiego porządku
prawnego (art. 1146 § 1 pkt 7 K.p.c.).
3. Projekt zakłada uproszczenie dotychczasowej procedury warunkującej
możność prowadzenia egzekucji na podstawie orzeczenia
zagranicznego. Obecnie kodeks przewiduje, że najpierw w jednym
postępowaniu następuje stwierdzenie wykonalności zagranicznego
orzeczenia, przez co staje się ono tytułem egzekucyjnym, a potem – po
uprawomocnieniu się stwierdzenia wykonalności – orzeczeniu temu
w drugim postępowaniu zostaje nadana klauzula wykonalności i w ten
sposób staje się ono tytułem wykonawczym. W projekcie dokonano
integracji obu postępowań – stwierdzenie wykonalności orzeczenia
zagranicznego ma następować przez nadanie mu klauzuli
wykonalności. W efekcie egzekucja na podstawie zagranicznego
orzeczenia będzie mogła zostać wszczęta po przeprowadzeniu jednego
(art. 1151 § 1 K.p.c.), a nie – jak dotychczas – dwóch postępowań.
Orzeczenie zagraniczne po nadaniu mu klauzuli wykonalności
stanowić
będzie zatem od razu tytuł wykonawczy.
Postępowanie w sprawie nadania klauzuli wykonalności zagrani-
cznemu orzeczeniu zostało przy tym uregulowane w sposób bardziej

25

szczegółowy niż dotychczas obowiązujące postępowanie o stwier-
dzenie wykonalności. Projektowana regulacja jest wzorowana na
postanowieniach rozporządzenia nr 44/2001, a ponadto ukształtowana
tak, aby mogła służyć jako uzupełnienie przepisów rozporządzenia,
z zastrzeżeniem że unormowania odmienne do tych, które przewiduje
rozporządzenie, nie będą miały zastosowania, gdy do udzielenia
exequatur właściwe będą przepisy prawa europejskiego.
Przewidziano zatem, że nadanie klauzuli wykonalności ma następować
na posiedzeniu niejawnym (art. 11511 § 2 K.p.c.), unormowano
– identycznie jak dotychczas – kwestię zaskarżania postanowienia
w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności (art. 11511 § 3 K.p.c.),
a ponadto uregulowano kwestie związane z zabezpieczeniem
roszczenia stwierdzonego orzeczeniem zagranicznym w okresie przed
wszczęciem egzekucji oraz z zabezpieczeniem ewentualnego
wykonania orzeczenia w
związku z postępowaniem kasacyjnym
(art. 11512 K.p.c.). Wreszcie przepis art. 11513 K.p.c. wyklucza
możliwość podnoszenia zarzutów co do przeszkód stwierdzenia
wykonalności wynikających z art. 1146 § 1 i 2 K.p.c. w postępowaniu
z powództwa przeciwegzekucyjnego przeciwko zagranicznemu
orzeczeniu.
4. Przepis art. 11533 K.p.c. pozostaje w związku z rozwiązaniami
przyjętymi w ustawie z dnia 17 lutego 2006 r. dotyczącej zmiany
Kodeksu postępowania cywilnego mającej służyć realizacji
postanowień rozporządzenia nr

805/2004 o Europejskim Tytule
Egzekucyjnym („ETE”). Sens tego przepisu polega na tym, że wyłącza on
stosowanie przepisów art. 1150 – 1152 K.p.c. do tych zagranicznych
tytułów egzekucyjnych, które zaopatrzono w innym państwie
członkowskim Unii Europejskiej w zaświadczenie ETE. Powołana
ustawa zakłada bowiem, że tytuł egzekucyjny zaopatrzony
w zaświadczenie ETE ma podlegać egzekucji w Rzeczypospolitej

26

Polskiej po nadaniu mu klauzuli wykonalności. Z przepisu art. 11533
K.p.c. będzie wynikać, że nie chodzi o nadanie klauzuli wykonalności
według art. 1150 – 1152 K.p.c., lecz według zasad ogólnych, czyli jak
w przypadku krajowych tytułów egzekucyjnych.
V. Zmiany
pozostałych przepisów Kodeksu postępowania cywilnego
1. Propozycja zmiany względnych przesłanek wyłączenia sędziego
(art. 49) uwzględnia pogląd Trybunału Konstytucyjnego wyrażony
w wyroku z dnia 13 grudnia 2005 r., SK 53/04, OTK-A 2005, z. 11,
poz. 134. Trybunał wskazał bowiem, że ograniczenie względnej
przesłanki wyłączenia sędziego jedynie do stosunku osobistego
zachodzącego między nim a jedną ze stron lub jej przedstawicielem,
z pominięciem innych okoliczności, które mogą mieć wpływ na ocenę
bezstronności sędziego, jest niezgodne z art. 45 Konstytucji RP.
Wprawdzie wyrok Trybunału dotyczył bezpośrednio konstrukcji
przewidzianej w ustawie z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo
o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (art. 19), jednakże
zakwestionowana przez Trybunał instytucja jest analogiczna do
zawartej w art. 49 Kodeksu postępowania cywilnego. Stąd
konieczność zmiany tego przepisu w kierunku wskazanym przez
Trybunał Konstytucyjny, tym bardziej, że w toku rozpoznania jest
skarga konstytucyjna dotycząca już bezpośrednio art. 49 (Sk 5/08).
2. Z art. 1302 § 4 w zw. z art. 1302 § 3 K.p.c. wynika daleko idąca sankcja
w razie wniesienia przez przedsiębiorcę w postępowaniu odrębnym
w sprawach gospodarczych nieopłaconego środka odwoławczego lub
środka zaskarżenia. Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia
20 grudnia 2007 r. (sygn. akt P 39/06) stwierdził niekonstytucyjność
tego rozwiązania. Konsekwencje tego wyroku uwzględnia się
w niniejszym projekcie przez uchylenie § 4 w art. 1302 i art. 4798a.

27

3. Zmiana § 3 w art. 1302 K.p.c. polega na korekcie jego
nieprawidłowego zapisu przez wykreślenie z tego przepisu wyrazu
„pismo”.
4. Wprowadzenie do art. 235 K.p.c. nowych § 2 i 3 wiąże się
z wprowadzeniem
do
postępowania cywilnego możliwości
przeprowadzania dowodów przy użyciu urządzeń technicznych
umożliwiających dokonanie tej czynności na odległość. Chodzi
o uwzględnienie postępu technicznego. Rozwiązanie to może być
przydatne szczególnie w sprawach z elementem zagranicznym
(por. projektowane art. 1131 § 3 K.p.c. i art. 11352 § 4 K.p.c.).
5. Zmiana § 2 w art. 403 K.p.c. zmierza do objęcia tą normą także
podstawy wznowienia postępowania określonej dotychczas w § 3 tego
przepisu przy jednoczesnej modyfikacji tej podstawy w kierunku jej
kształtu sprzed 1996 r. Potrzeba tej zmiany wynika z faktu, że obecne
brzmienie art. 403 § 3 K.p.c. jest uważane w literaturze za
problematyczne i niejednoznaczne. Zmiana § 2 w art. 403 K.p.c.
pociąga za sobą automatycznie uchylenie § 3 tego przepisu.
6. Wprowadzenie art. 59814 K.p.c. pozostaje w związku z określeniem
trybu udzielenia exequatur zagranicznym orzeczeniom nakazującym
odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej
pod opieką z uwagi na fakt, że orzeczenia takie w Rzeczypospolitej
Polskiej są wykonywane w trybie pozaegzekucyjnym i nie jest im
nadawana klauzula wykonalności.
7. Przepis art. 734 K.p.c. uzupełniono w ten sposób, że wskazano sposób
ustalenia właściwości miejscowej sądu w postępowaniu
zabezpieczającym, w przypadku gdy nie da się ustalić sądu, który
miałby być właściwy do rozpoznania sprawy. Właściwym w takiej
sytuacji ma być sąd, w którego okręgu ma być wykonane
postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia, a w braku tej podstawy
– sąd rejonowy dla m.st. Warszawy. Chodzi o sytuację, w której

28