Rządowy projekt ustawy o ratyfikacji Porozumienia między Unią Europejską a Republiką Islandii oraz Królestwem Norwegii w sprawie stosowania niektórych postanowień Konwencji z dnia 29 maja 2000 roku o pomocy prawnej w sprawach karnych pomiędzy Państwami Członkowskimi Unii Europejskiej oraz Protokołu z 2001 roku do Konwencji, podpisanego w Brukseli dnia 19 grudnia 2003 roku

w sprawach karnych (art. 588 § 4 K.p.k.), w związku z czym nie ma przeszkód
prawnych do wykonywania czynności w ramach pomocy prawnej, zgodnie z pra-
wem strony wzywającej.
Z kolei przyjęcie w prawie polskim, także w wyniku wskazanej wyżej nowelizacji
Kodeksu postępowania karnego z dnia 10 stycznia 2003 r., przepisu
o dopuszczalności prowadzenia przesłuchania świadka na odległość przy użyciu
urządzeń technicznych (art. 177 § 1a K.p.k.), w połączeniu z możliwością bezpo-
średniego stosowania zawartych w Konwencji przepisów dotyczących przesłuchań
świadków i biegłych w formie wideokonferencji i telekonferencji, tworzy dosta-
teczne ramy prawne do wykonywania wniosków o udzielenie pomocy prawnej w
tej właśnie formie.
Prawo polskie przewiduje już możliwość wykorzystywania specjalnych technik
śledczych w postaci dostawy niejawnie nadzorowanej i operacji pod przykryciem
przez niektóre organy uprawnione do prowadzenia postępowania karnego. Specjal-
ne techniki śledcze mają charakter instytucji pozakodeksowych i zostały uregu-
lowane w odrębnych przepisach ustrojowo-kompetencyjnych, dotyczących nie-
których organów uprawnionych do prowadzenia postępowania karnego.
Nie ma także potrzeby dokonywania zmian dostosowawczych w związku
z przepisami Konwencji kształtującymi wspólne zasady odpowiedzialności karnej i
cywilnej funkcjonariuszy, działających na terytorium innego państwa, przy wyko-
nywaniu współpracy w ramach opisanych wyżej specjalnych technik śledczych
(określonych w art. 12, 13 i 14 Konwencji). Nowelizacją Kodeksu karnego z dnia
13 czerwca 2003 r.32) została wprowadzona zmiana art. 115 § 19 K.k., definiującego
pojęcie osoby pełniącej funkcję publiczną, zrównująca faktycznie funkcjonariusza
zagranicznego, którego obowiązki zostały określone w wiążącej Rzeczpospolitą
Polską umowie międzynarodowej, z funkcjonariuszem polskim. W rezultacie zasa-
dy odpowiedzialności karnej za przestępstwa popełnione przez funkcjonariusza za-
granicznego, o którym mowa wyżej, jak i za przestępstwa popełnione przeciwko ta-
kiemu funkcjonariuszowi są analogiczne jak w przypadku funkcjonariusza polskie-
go. Jeżeli chodzi o odpowiedzialność cywilną, to stosowne uregulowanie jest za-
warte obecnie w art. 589f K.p.k., wprowadzonym wyżej wymienioną nowelizacją z
dnia 16 kwietnia 2004 r.

24
Również wykonywanie postanowień dotyczących przechwytywania przekazów te-
lekomunikacyjnych nie będzie łączyło się z koniecznością wprowadzania zmian do
prawa wewnętrznego. Jest to wynik samowykonalnego charakteru części regulacji
Konwencji, jak również regulacji już przyjętych w prawie polskim. Podstawowe
przepisy prawa polskiego, dzięki którym będzie możliwe wykonywanie postano-
wień Konwencji w tym zakresie, to: rozdział 26 Kodeksu postępowania karnego,
ustawa z dnia 16 lipca 2004 r. – Prawo telekomunikacyjne wraz z rozporządzeniem
Ministra Sprawiedliwości z dnia 24 czerwca 2003 r. w sprawie sposobu techniczne-
go przygotowania sieci służących do przekazywania informacji, do kontroli przeka-
zów informacji oraz sposobu dokonywania, rejestracji, przechowywania, odtwarza-
nia i niszczenia zapisów z kontrolowanych przekazów33), a także ustawa z dnia 22
stycznia 1999 r. o ochronie informacji niejawnych. Ponadto zastosowanie będzie
mieć regulacja zawarta w nowym art. 218a K.p.k., wprowadzona przez kolejną no-
welizację tego kodeksu z dnia 19 lutego 2004 r., nakładająca na urzędy, instytucje i
podmioty prowadzące działalność telekomunikacyjną obowiązek zabezpieczania na
żądanie sądu lub prokuratora danych informatycznych przechowywanych w urzą-
dzeniach zawierających te dane oraz związane z ww. regulacją rozporządzenie Mi-
nistra Sprawiedliwości z dnia 28 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobu technicznego
przygotowania systemów i sieci służących do przekazywania informacji – groma-
dzenia wykazów połączeń telefonicznych i innych przekazów informacji oraz spo-
sobów zabezpieczania danych informatycznych34).
Z kolei materia, której dotyczy Protokół do Konwencji o pomocy prawnej
w sprawach karnych pomiędzy Państwami Członkowskimi Unii Europejskiej, na
gruncie prawa polskiego została uregulowana przepisami ustawy z dnia 29 sierpnia
1997 r. – Prawo bankowe35), Kodeksu postępowania karnego oraz Kodeksu karne-
go.
W szczególności podkreślenia wymaga, że w zgodzie z postanowieniami Protokołu
pozostają przepisy ustawy – Prawo bankowe, dotyczące udzielania przez banki in-
formacji o kontach i ich posiadaczach oraz o operacjach prowadzonych z wykorzy-
staniem tych kont. Dane te są wprawdzie objęte tajemnicą bankową, jednak w ra-
mach toczącego się postępowania karnego


25
– zwłaszcza w toku realizacji wniosków innych państw o pomoc prawną
– możliwe jest ich uzyskanie.
Zgodnie bowiem z treścią art. 105 ust. 2 lit. c tej ustawy, bank ma obowiązek udzie-
lenia informacji stanowiących tajemnicę bankową na żądanie sądu lub prokuratora
w związku z wykonaniem wniosku o udzielenie pomocy prawnej, pochodzącego od
państwa obcego, które na mocy ratyfikowanej umowy międzynarodowej wiążącej
Rzeczpospolitą Polską ma prawo występować o udzielenie informacji objętych ta-
jemnicą bankową.
Nie ma też prawnych przeszkód, aby w wykonaniu takiego wniosku prowadzić
bieżący monitoring transakcji bankowych, dokonywanych z wykorzystaniem tych
rachunków. Możliwe jest również pozyskiwanie danych dotyczących kont banko-
wych, na które dokonywano operacji oraz z których ich dokonywano. Prawo ban-
kowe nie zawiera też żadnych ograniczeń w zakresie czynów, które mogą stanowić
podstawę udzielenia informacji.
Tak więc przy założeniu (które czyni również Protokół), że żądanie państwa wzy-
wającego dotyczy rachunków prowadzonych przez banki mające swoją siedzibę na
terytorium Rzeczpospolitej Polskiej, prawo polskie umożliwia uzyskiwanie przez
organy ścigania (sądy lub prokuratorów) bankowych danych „statycznych”
i „dynamicznych”, jak również prowadzenie monitoringu transakcji, dokonywanych
na kontach bankowych zgodnie z wymogami Protokołu.
Wynikający z Protokołu obowiązek zapewnienia poufności danych przekazywa-
nych przez banki organom ścigania gwarantują przepisy polskiego Kodeksu karne-
go, przewidujące odpowiedzialność z tytułu popełnienia czynów godzących w do-
bro wymiaru sprawiedliwości oraz ochronę informacji.
Bezprawne postępowanie pracowników banków w tym przedmiocie penalizują
przede wszystkim normy art. 239 K.k. (przewidującego sankcje za utrudnianie po-
stępowania karnego) i art. 241 K.k. (obejmującego rozpowszechnianie bez zezwo-
lenia wiadomości z postępowania karnego).
Ujawnienie klientom przez pracowników banku informacji o żądaniu organów ści-
gania podlega sankcji karnej – w zależności od konkretnych okoliczności sprawy –
z art. 265 K.k. (ujawnienie informacji stanowiącej tajemnicę państwową) lub art.

26
266 K.k. (ujawnienie wbrew przepisom ustawy informacji, z którą zapoznano się w
związku z wykonywaną funkcją lub działalnością gospodarczą).
Polskie regulacje prawne zapewniają także realizację wymogu Protokołu, zakazują-
cego odmowy wykonania wniosku o pomoc prawną z powołaniem się na polityczny
charakter przestępstwa. Kodeks postępowania karnego nie przewiduje bowiem ta-
kiej przesłanki jako podstawy odmowy wykonania wniosku o pomoc prawną.
Wobec powyższego Rzeczpospolita Polska nie skorzystała z możliwości złożenia
zastrzeżenia określonego w art. 9 ust. 2 Protokołu.

V. Przewidywane skutki prawne, polityczne, społeczne, gospodarcze i finansowe
związane z wejściem w życie Porozumienia
Jak już wskazano wyżej, związanie się przez Rzeczpospolitą Polską postanowie-
niami Porozumienia nie będzie łączyło się z koniecznością wprowadzenia zmian do
prawa polskiego.
Na mocy art. 1 ust. 3 Porozumienia deklaracje Państw Członkowskich złożone do
Konwencji oraz Protokołu będą stosowane także w stosunkach między Republiką
Islandii a Królestwem Norwegii, a zatem nie ma potrzeby składania przez Rzeczpo-
spolitą Polską ponownie takich deklaracji, odnoszących się do relacji z tymi dwoma
państwami.
Związanie się Rzeczypospolitej Polskiej Porozumieniem nie spowoduje także ob-
ciążeń Skarbu Państwa, poza zwykłymi kosztami wynikającymi z wykonywania
wniosków o pomoc prawną w stosunkach z Republiką Islandii i Królestwem Nor-
wegii (i tak dotychczas przeprowadzanych na podstawie Europejskiej Konwencji o
pomocy prawnej w sprawach karnych z 1959 r.). Pewne dodatkowe koszty będą łą-
czyły się natomiast z wykonywaniem pomocy prawnej, we wskazanym zakresie,
z wykorzystaniem nowych możliwości technicznych, tj. wiążących się
z przeprowadzeniem wideokonferencji czy przechwytywaniem przekazów teleko-
munikacyjnych. Podkreślić jednak należy, że niezbędne do przeprowadzania wide-
okonferencji w większych jednostkach sądowych i prokuraturach oraz przechwy-
tywania przekazów telekomunikacyjnych w ramach telefonii satelitarnej uzupełnie-
nie wyposażenia technicznego już jest dokonywane, w związku z koniecznością re-
spektowania wcześniejszych zobowiązań, wynikających ze związania się postano-

27
wieniami Konwencji o pomocy prawnej w sprawach karnych pomiędzy Państwami
Członkowskimi Unii Europejskiej oraz Protokołu do tej Konwencji. Zatem stoso-
wanie postanowień Protokołu nie będzie obecnie wymagało dodatkowych nakła-
dów inwestycyjnych, tym bardziej że skala obrotu prawnego z Republiką Islandii i
Królestwem Norwegii jest niewielka i stanowi jedynie nieznaczną część współpracy
sądowej prowadzonej z Państwami Członkowskimi Unii Europejskiej.
Trzeba przy tym pamiętać, że koszty wideokonferencji i konferencji telefonicznej
obciążają stronę wzywającą oraz że jest również możliwe korzystanie z wyposaże-
nia technicznego strony wzywającej. Podobna sytuacja ma miejsce w przypadku re-
alizacji wniosków z zakresu przechwytywania przekazów telekomunikacyjnych.
Wysokości tych kosztów nie da się precyzyjnie określić wobec niemożności prze-
widzenia liczby przypadków, w których w przyszłości będzie niezbędne udzielenie
pomocy prawnej na rzecz organów sądowych Republiki Islandii i Królestwa Nor-
wegii. Z przedstawionych wyżej powodów przyjąć należy, że wydatki te nie będą
wysokie ani też w sposób znaczący wyższe od obecnie ponoszonych kosztów
udzielania pomocy prawnej na podstawie Europejskiej Konwencji o pomocy praw-
nej w sprawach karnych z 1959 r. Koszty finansowe będą ponoszone w ramach czę-
ści budżetu państwa, której dysponentem jest Minister Sprawiedliwości, a w zakre-
sie wykorzystywania technik specjalnych z części budżetu państwa, których dyspo-
nentami są Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Minister Finansów.
Związanie się Porozumieniem nie wywoła bezpośrednich skutków gospodarczych.
Ogólnie należy stwierdzić, że wszelkie działania zwiększające zakres integracji eu-
ropejskiej, w tym ułatwianie międzynarodowej współpracy prawnej, ugruntowują
pozytywny wizerunek Rzeczypospolitej Polskiej na arenie międzynarodowej,
sprzyjający zacieśnianiu więzów gospodarczych z naszym krajem.

Skutki polityczne przystąpienia do Porozumienia będą pozytywne.
Związanie się przedmiotowym aktem prawnym będzie stanowiło konsekwentną
kontynuację realizacji zobowiązań Rzeczypospolitej Polskiej, wynikających z akce-
sji do Unii Europejskiej, a ponadto, jako służące podwyższaniu standardów współ-
pracy międzynarodowej w obszarze wymiaru sprawiedliwości i zwiększeniu jej
efektywności, wpisuje się w założenia polskiej polityki zagranicznej.

28