Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o drogach publicznych oraz niektórych innych ustaw

objętych tym systemem. System opłaty elektronicznej może być sukcesywnie
rozszerzany na drogi alternatywne, tak aby nie dopuścić do ucieczki ruchu na
drogi pozostające poza systemem, co w konsekwencji mogłoby doprowadzić do
zwiększenia kosztu eksploatacji, w tym utrzymania dróg alternatywnych.
System opłat za przejazd typu myto jest uznawany za system wydajniejszy niż
system winietowy oraz bardziej sprawiedliwy dla użytkowników dróg. Winieta
bowiem jest opłatą ryczałtową, natomiast myto jest opłatą za rzeczywistą liczbę
przejechanych kilometrów. Poziom opłaty za przejazd można ponadto lepiej
zrelacjonować do kosztów budowy i eksploatacji infrastruktury drogowej. Nie-
zbędnym elementem wspierania zrównoważonego rozwoju transportu w krajach
Unii Europejskiej jest bardziej sprawiedliwy system opłat za korzystanie z infra-
struktury drogowej oparty na zasadzie „użytkownik płaci” oraz możliwość sto-
sowania zasady „zanieczyszczający płaci”, na przykład przez wprowadzenie
zróżnicowanych opłat za przejazd w zależności od wpływu pojazdu na środowi-
sko.
Opłaty typu winietowego są w wielu krajach europejskich coraz częściej zastę-
powane przez systemy elektronicznego poboru opłat oparte na przejechanym
kilometrażu (Austria, Niemcy, Czechy, a w najbliższych latach również Słowacja
i Węgry). W innych krajach Unii Europejskiej funkcjonują systemy oparte na
tradycyjnym mycie (punktach poboru opłat), ale i tam wprowadza się coraz czę-
ściej pobór opłat za pomocą środków elektronicznych. Systemy elektroniczne
umożliwiają bowiem płynny przepływ ruchu i skracają tym samym czas przejaz-
du.
Wdrożenie systemu elektronicznego poboru opłat za przejazd ma umożliwić
w przyszłości świadczenie europejskiej usługi opłaty elektronicznej na transeu-
ropejskiej sieci drogowej, zgodnie z dyrektywą 2004/52/WE Parlamentu i Rady
w sprawie interoperacyjności systemów elektronicznych opłat drogowych.
Z tego względu projektowane zmiany ustawowe przewidują, że pobór opłaty
elektronicznej będzie dokonywany za pomocą technologii określonych w ww.
dyrektywie 2004/52/WE i wymienionych w art. 13i ustawy o drogach publicz-
nych.

6
W trakcie prowadzonych w resorcie prac analitycznych nad systemem opłat za
korzystanie z dróg publicznych w Polsce wzięto pod uwagę specyficzne uwa-
runkowania polskiego sektora drogowego (m. in. brak rozwiniętej sieci autostrad
i dróg szybkiego ruchu, niską siłę nabywczą większości użytkowników dróg,
dużą skłonność do unikania opłat, uwarunkowania umów zawartych ze spółka-
mi koncesyjnymi). Na tej podstawie określono cele systemu poboru opłat, które
zostały podzielone na cele krótko-, średnio- i długoterminowe.
Cele krótkookresowe (najbardziej pilne, szczegółowe):
1) zniesienie bieżących rekompensat z Krajowego Funduszu Drogowego dla
spółek koncesyjnych,
2) wprowadzenie zasady „użytkownik płaci” (za koszty eksploatacji, w tym
utrzymanie drogi),
3) stworzenie stabilnego źródła pokrycia wydatków na eksploatację, w tym
utrzymanie sieci dróg o najwyższym standardzie.
Cele średniookresowe:
1) stworzenie jednolitego, przejrzystego i uporządkowanego systemu opłat za
korzystanie z dróg ruchu szybkiego, interoperacyjnego z innymi krajami Unii
Europejskiej,
2) utrzymanie ruchu ciężarowego na autostradach i drogach ekspresowych
przez maksymalne wykorzystanie korytarzy dróg ruchu szybkiego i ograni-
czenie wypychania najcięższych pojazdów na drogi alternatywne, przy jed-
noczesnym spełnieniu wymagań technicznych odnośnie warunków ruchu
drogowego,
3) zapewnienie określonego poziomu wpływów – zrównoważenie przychodów
i wydatków związanych z eksploatacją, w tym utrzymaniem sieci dróg
o najwyższym standardzie, z uwzględnieniem kosztów zabezpieczenia po-
wstających na drogach alternatywnych oraz kosztów wdrożenia i utrzymania
samego systemu poboru opłat,
4) wpływ na kształtowanie poziomu ruchu na drogach ruchu szybkiego (w za-
leżności od kategorii pojazdu, standardu drogi i jej „otoczenia” oraz pory
dnia),

7
5) możliwość rozszerzenia zakresu poboru opłat elektronicznych na kolejne
odcinki infrastruktury drogowej oddawane do eksploatacji.
Cele długookresowe (cele określone w strategiach transportowych Unii Euro-
pejskiej i Rzeczypospolitej Polskiej, tj. cele, do których osiągnięcia system po-
boru opłat za korzystanie z dróg krajowych może się przyczynić w sposób po-
średni):
1) uzyskanie zrównoważenia w transporcie przez kształtowanie popytu na
transport drogowy i kolejowy, z uwzględnieniem kosztów zewnętrznych,
2) zwiększenie konkurencyjności gospodarki przez przenoszenie kosztów ko-
rzystania z infrastruktury na użytkowników, co wpłynie na optymalizację za-
dań przewozowych,
3) możliwość kompensacji przyrodniczej z tytułu przebiegu drogi szybkiego
ruchu w utrudnionych środowiskowo warunkach.
Niniejszy projekt realizuje ww. cele w zakresie systemu opłat za korzystanie
z dróg krajowych.
Wprowadzenie systemu opłaty elektronicznej na drogach krajowych pozytywnie
wpłynie na konkurencyjność przewoźników kolejowych, którzy ponoszą opłaty
za korzystanie z infrastruktury kolejowej. Szczegółowy wpływ proponowanej
regulacji na konkurencyjność innych gałęzi transportu (w szczególności prze-
woźników kolejowych) zostanie określony na etapie przygotowania studium wy-
konalności, które będzie stanowić podstawę podjęcia decyzji o wdrożeniu sys-
temu przez Radę Ministrów, zgodnie z projektowanym art. 13ha ust. 6 noweli-
zowanej ustawy o drogach publicznych.
Należy zaznaczyć, że obecnie przewoźnicy drogowi, w przeciwieństwie do
przewoźników kolejowych, nie płacą za faktyczne wykorzystanie infrastruktury
drogowej. Opłaty typu winietowego, jakie są stosowane dotychczas, mają cha-
rakter ryczałtowy i nie są związane z faktycznym wykorzystaniem drogi przez
pojazdy, a zatem są niezależne od rzeczywistego kosztu zużycia tej drogi, co
nie sprzyja efektywności, tj. nie wymusza racjonalizowania przewozów po sieci
dróg krajowych.

8
Zaproponowane w projekcie rozwiązanie przewiduje powiązanie wysokości
opłat elektronicznych z długością odcinka drogi przebytej przez pojazd oraz
z ustaloną dla danej kategorii pojazdu stawki opłaty za kilometr. Stawka opłaty
elektronicznej, wyliczana zgodnie z wymogami dyrektywy 1999/62 zmienionej
dyrektywą 2006/38, ma być oparta o zasadę zwrotu kosztów infrastruktury
i będzie powiązana z kosztami budowy oraz kosztami eksploatacji,

w tym utrzymania danej infrastruktury.
Zastosowanie kilometrażowej stawki opłaty elektronicznej jest zgodne ze
wspólną polityką transportową Wspólnoty Europejskiej i zbliża system opłat
w transporcie drogowym do systemu opłat stosowanego w transporcie kolejo-
wym, który jest oparty na stawkach za użytkowanie torów.
System pobierania opłat za korzystanie z infrastruktury drogowej, oparty na za-
sadzie „użytkownik płaci”, oraz możliwość stosowania zasady „zanieczyszcza-
jący płaci”, przez wprowadzenie zróżnicowanych opłat za przejazd w zależności
od przebytej odległości i wpływu pojazdu na środowisko, jest niezbędnym ele-
mentem wspierania zrównoważonego rozwoju transportu w UE. Wprowadzamy
tym samym możliwość porównania kosztów transportu drogowego i kolejowego,
co powinno sprzyjać w szczególności poprawie konkurencyjności transportu
kolejowego. Uwzględniając możliwości wdrożenia systemu opłaty elektronicz-
nej, implementacja powyższego nastąpi nie wcześniej niż w 2013 r., a więc
wtedy, gdy powstanie już zasadnicza część sieci autostrad i dróg ekspreso-
wych, zgodnie z Programem Budowy Dróg Krajowych na lata 2008-2012.
Podstawowe rozwiązania projektu zawarte są w art. 1 projektu zawierającym
zmiany do ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych.
Zmiany proponowane do art. 13 wprowadzają możliwość pobierania opłaty od-
niesionej do przejechanego kilometrażu jako „opłaty elektronicznej”, którą po-
noszą wszyscy korzystający z dróg krajowych, wykorzystujący pojazdy samo-
chodowe o dopuszczalnej masie całkowitej (dmc) powyżej 3,5 t, w tym autobu-
sy, niezależnie od ich dopuszczalnej masy całkowitej.
W projekcie wskazano przesłanki zróżnicowania stawek opłaty elektronicznej
i możliwość wprowadzenia stawek ulgowych, zgodnie z przepisami dyrektywy

9
2006/38/WE, a także określono zakres zwolnień ustawowych od obowiązku
uiszczania opłaty elektronicznej.
Zakres zwolnień od opłaty elektronicznej zawarty w projektowanym art. 13
ust. 3a nowelizowanej ustawy o drogach publicznych różni się od zakresu zwol-
nień przewidzianych dla pozostałych opłat przewidzianych w ww. ustawie. Róż-
nica powyższa wynika z faktu, że opłata elektroniczna nie będzie pobierana od
wszystkich pojazdów samochodowych (tak jak to ma miejsce w przypadku in-
nych opłat), a jedynie od pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej
3,5 t., czyli od pojazdów najcięższych. To determinuje zakres zwolnienia. Po-
nadto zakres dopuszczalnych zwolnień od opłaty elektronicznej został ustalony
zgodnie z postanowieniami wdrażanej w projekcie dyrektywy 2006/38/WE.
Proponowane zmiany w systemie opłat za korzystanie z dróg publicznych nie
powinny wpłynąć w istotny sposób na działalność przewoźników wykonujących
usługę publicznego drogowego transportu zbiorowego. Przewozy w ramach
transportu zbiorowego odbywają się głównie na sieci dróg o charakterze regio-
nalnym i lokalnym, która pozostaje ogólnodostępna i nie będzie podlegać opła-
cie elektronicznej.
W dalszych przepisach projektu wdrażane są postanowienia dyrektywy
2006/38/WE w zakresie sposobu ustalania stawek opłaty elektronicznej, z za-
chowaniem zasady, że stawka opłaty elektronicznej powinna odzwierciedlać
koszty budowy i eksploatacji infrastruktury drogowej.
Wprowadzono podział pojazdów objętych systemem opłaty elektronicznej na
trzy kategorie w zależności od dopuszczalnej masy całkowitej:
1) kat. 1 – pojazdy o dmc powyżej 3,5 t i poniżej 12 t,
2) kat. 2 – pojazdy o dmc co najmniej 12 t,
3) kat. 3 – autobusy (niezależnie od dmc).
Zgodnie z wymogami Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej w projekcie wska-
zano stawkę maksymalną opłaty elektronicznej – określono ją na poziomie
2,50 zł, który został ustalony z uwzględnieniem wielu czynników, w tym pozio-
mu maksymalnych stawek opłat za przejazd 1 km autostrady, zawartych
w aktualnie obowiązującym załączniku do ustawy o autostradach płatnych oraz

10