Komisyjny projekt ustawy o zmianie ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw

Państwowa Inspekcja Pracy, by móc zdecydowanie i skutecznie reagować na
naruszanie praw pracowniczych i stymulować propracownicze zachowania podmiotów
gospodarczych, powinna dysponować szeregiem zróżnicowanych środków oddziaływania
na pracodawców i przedsiębiorców korzystających z pracy najemnej oraz prostymi
procedurami postępowania. rodki te powinny umożliwiać Inspekcji szerokie prowadzenie
akcji prewencyjnych i promocyjnych wśród pracodawców oraz premiowanie dobrze
funkcjonujących podmiotów kontrolnych.
Z analizy przepisów, określających zasady funkcjonowania Państwowej Inspekcji Pracy
i zakres jej zadań, wynika, że istniejące procedury kontrolne – poprzez ich niejednokrotnie
nadmierne sformalizowanie - nie zawsze pozwalają Inspekcji na szybkie i skuteczne
działanie. Stosowanie niektórych przepisów sprawia również wątpliwości interpretacyjne.
W związku z powyższym Komisja Kontroli Państwowej widzi konieczność dokonania
nowelizacji ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy we wskazanym na wstępie zakresie.

II. Zakres proponowanych zmian w ustawie o Państwowej Inspekcji Pracy


Proponuje się dokonanie następujących zmian w ustawie o Państwowej
Inspekcji Pracy (w porządku chronologicznym, zgodnie z systematyką ustawy
nowelizującej), zawartych w art. 1 ustawy o zmianie ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy
oraz o zmianie niektórych innych ustaw:

1. Zmiana zawarta w pkt 1 polega na zmianie brzmienia art. 4 ust. 1 ustawy o
Państwowej Inspekcji Pracy, zwanej dalej „ustawą o PIP”.


Zgodnie z propozycją, zawartą w tej zmianie, do powołania i odwołania Głównego
Inspektora Pracy potrzebna będzie opinia – niezależnie od opinii Rady Ochrony Pracy, jak to
jest zapisane obecnie w ustawie o PIP – właściwej komisji sejmowej.
Celem proponowanej zmiany jest uzyskanie przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej,
działający za pośrednictwem właściwej komisji sejmowej, większego wpływu na obsadę
stanowiska Głównego Inspektora Pracy. Związane jest to z podległością Państwowej
Inspekcji Pracy Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej (art. 2 ustawy o PIP).

2. Zmiana zawarta w pkt 2 polega na zmianie brzmienia art. 5 ust. 3 ustawy o PIP.


Zgodnie z propozycją, zawartą w tej zmianie, Główny Inspektor Pracy będzie
powoływał i odwoływał okręgowych inspektorów pracy i ich zastępców po zasięgnięciu opinii

2
Rady Ochrony Pracy. W świetle obecnie obowiązujących przepisów Główny Inspektor Pracy
ma obowiązek zasięgać opinii Rady Ochrony Pracy wyłącznie w przypadku powoływania
okręgowych inspektorów pracy (art. art. 7 ust. 8 ustawy o PIP).

Celem proponowanej zmiany jest uzyskanie większego wpływu Rady Ochrony Pracy
na obsadę stanowisk kierowniczych w Państwowej Inspekcji Pracy. Wiąże się to ze
sprawowaniem przez Radę Ochrony Pracy nadzoru nad Państwową Inspekcją Pracy (art. 2
ustawy o PIP).

3. Zmiana zawarta w pkt 3 polega na zmianie brzmienia art. 10 ust. 1 pkt 2, 3, 5, 6 i 7
oraz zmianie brzmienia ust. 4 ustawy o PIP.


Art. 10 ust. 1 ustawy o PIP określa zadania Państwowej Inspekcji Pracy:
a)
- art. 10 ust. 1 pkt 2 nakłada na Państwową Inspekcję Pracy obowiązek kontroli
przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy przy projektowaniu budowy,
przebudowy i modernizacji zakładów pracy oraz stanowiących ich wyposażenie maszyn i
innych urządzeń technicznych oraz technologii.
Ponieważ kontrola wyposażenia stanowisk pracy w maszyny i urządzenia jest
prowadzona przez organy Państwowej Inspekcji Pracy, jako organy wyspecjalizowane, w
innym trybie, tj. w trybie kontroli wyrobów wprowadzonych do obrotu lub oddanych do użytku,
na podstawie przepisów ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (Dz.
U. z 2004 r. Nr 204, poz. 2087, z późn. zm.), uzasadnione jest skreślenie tego obowiązku z
ustawy o PIP;

- art. 10 ust. 1 pkt 3 lit. a nakłada na Państwową Inspekcję Pracy – w ramach kontroli
problematyki legalności zatrudnienia - obowiązek informowania powiatowych urzędów pracy
o zatrudnieniu bezrobotnego lub powierzeniu mu wykonywania innej pracy zarobkowej.
Ponieważ obowiązek ten obecnie nie istnieje (zniosła go nowelizacja ustawy o promocji
zatrudnienia i instytucjach rynku pracy) poprawka polegająca na uchyleniu tego przepisu
dostosowuje przepisy ustawy o PIP do przepisów ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o
promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415, z późn.
zm.) w obecnym jej brzmieniu;

- art. 10 ust. 1 pkt 5 nakłada na Państwową Inspekcję Pracy obowiązek uczestniczenia w
przejmowaniu do eksploatacji wybudowanych lub przebudowanych obiektów budowlanych
albo ich części w zakresie ustalonym w odrębnych przepisach.

3
Propozycja uchylenia tego obowiązku jest związana z tym, że realizacja tego
obowiązku pozostaje bez związku z kontrolą rzeczywistych warunków pracy i stanu
bezpieczeństwa i higieny pracy. Kontrole „odbiorowe”, przeprowadzane są bowiem na etapie
przekazywania obiektu budowlanego do użytkowania (wynika to z treści art. 56 ustawy z dnia
7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane, Dz. U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118, z późn. zm.), a więc
w czasie, gdy nie jest jeszcze w większości przypadków znane przeznaczenie tych obiektów
i nie są w nich urządzone pomieszczenia i stanowiska pracy. Angażowanie w takiej sytuacji
inspektorów pracy z doświadczeniem budowlanym nie jest uzasadnione ekonomicznie,
bowiem w tym czasie mogliby oni przeprowadzać kontrole np. placów budów, gdzie
występują realne zagrożenia. Projekty budowlane są natomiast opiniowane przez
rzeczoznawców do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy. Należy również zauważyć, że
znacznie większe znaczenie profilaktyczne mają kontrole przeprowadzane w związku z
dokonywanymi przez pracodawców zgłoszeniami rozpoczęcia działalności (art. 209 Kodeksu
pracy) i tam powinny koncentrować się działania organów Państwowej Inspekcji Pracy;

- propozycja nadania nowego brzmienia art. 10 ust. 1 pkt 6, poprzez określenie, że do
obowiązków Państwowej Inspekcji Pracy należy kontrola wyrobów wprowadzonych do
obrotu lub oddanych do użytku pod względem spełniania przez nie zasadniczych lub innych
wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, określonych w odrębnych przepisach
ma charakter formalny i wynika z potrzeby dostosowania brzmienia przepisów ustawy o PIP
do przepisów ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (Dz. U. z 2004 r.
Nr 204, poz. 2087, z późn. zm.);

- proponowane zmiany w brzmieniu art. 10 ust. 1 pkt 7 poprzez inne określenie
podejmowanych przez Państwową Inspekcję Pracy działań prewencyjnych i promocyjnych
zmierzających do zapewnienia przestrzegania prawa pracy umożliwiłoby zdefiniowanie oraz
nadanie tej działalności właściwej roli w zapobieganiu wypadkom przy pracy i chorobom
zawodowym. Ma to zasadnicze znaczenie w działaniach Państwowej Inspekcji Pracy
podejmowanych wobec małych i średnich pracodawców, którzy z obiektywnych powodów
mają problemy z dostosowaniem się do wymagań w zakresie bezpieczeństwa i higieny
pracy. Przepis taki dawałby Państwowej Inspekcji Pracy podstawy do podejmowania działań
prewencyjnych w czasie kontroli w następujących sytuacjach, gdy: kontrola prowadzona jest
po raz pierwszy, nie stwierdzono bezpośrednich zagrożeń dla życia lub zdrowia, podmiot
kontrolowany jest zainteresowany realizacją uzgodnionych przedsięwzięć. Kontrole
prewencyjne (proaktywne) – zgodnie ze strategią większości europejskich inspekcji pracy,
dążących do prewencji zagrożeń - powinny być wyróżniane spośród pozostałych kontroli, w
tym przeprowadzanych po zgłoszeniu skargi lub wypadku (reaktywnych). Zmiana ustawy w

4
ww. zakresie stworzyłaby możliwość kreowania Państwowej Inspekcji Pracy jako instytucji
nie tylko kontrolującej i nadzorującej (w przypadkach wymagających podejmowania działań
prawnych), ale także doradzającej i wspierającej pracodawców zaangażowanych w trwałą
poprawę bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników;

b)
w art. 10 proponuje się nadanie nowego brzmienia ust. 4 poprzez uzupełnienie możliwości
podejmowania przez Państwową Inspekcję Pracy działań w zakresie prowadzenia badań
oraz analizowania czynników szkodliwych i uciążliwych w środowisku pracy również o
„pomiary” czynników szkodliwych i uciążliwych. Zmiana ta jest dopełnieniem wcześniejszej
nowelizacji ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy ustawą z dnia 19 grudnia 2008 r. o
emeryturach pomostowych (Dz. U. Nr 237, poz. 1656), która nałożyła na Państwową
Inspekcję Pracy obowiązek (art. 10 pkt 9a ustawy o PIP) dokonywania kontroli ewidencji
pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym
charakterze i nakazania pracodawcy umieszczenia pracownika w ewidencji pracowników
wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, wykreślenia
go z ewidencji lub sporządzenia korekty wcześniej dokonanego wpisu. Realizacja ww.
obowiązków jest w istotny sposób ograniczona bez posiadania przez Państwową Inspekcję
Pracy instrumentów w zakresie inicjowania pomiarów czynników szkodliwych i uciążliwych w
środowisku pracy lub możliwości nakazania wykonania takich badań. Realizacja tego
zadania może być prowadzona wspólnie we współpracy z państwowymi instytutami
badawczymi (np. CIOP).

4. Zmiana zawarta w pkt 4 polega na zmianie art. 11 poprzez dodanie nowego pkt 6a i
zmianę brzmienia pkt 8 ustawy o PIP:

a) zmiana polegająca na dodaniu pkt 6a wprowadza nowy środek prawny przewidujący
możliwość nakazania wykonania badań i pomiarów czynników szkodliwych i uciążliwych w
środowisku pracy. Propozycja ta wiąże ściśle z wcześniejszą propozycją zmiany brzmienia
art. 10 ust. 4. Zmiana ta jest dopełnieniem wcześniejszej nowelizacji ustawy o Państwowej
Inspekcji Pracy ustawą z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. Nr
237, poz. 1656), która nałożyła na Państwową Inspekcję Pracy obowiązek (art. 10 pkt 9a
ustawy o PIP) dokonywania kontroli ewidencji pracowników wykonujących prace w
szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze i nakazania pracodawcy
umieszczenia pracownika w ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych
warunkach lub o szczególnym charakterze, wykreślenia go z ewidencji lub sporządzenia
korekty wcześniej dokonanego wpisu. Realizacja ww. obowiązków jest w istotny sposób

5
ograniczona bez posiadania przez Państwową Inspekcję Pracy instrumentów w zakresie
inicjowania pomiarów czynników szkodliwych i uciążliwych w środowisku pracy lub
możliwości nakazania wykonania takich badań;

b) poprawka b dokonuje zmiany treści pkt 8 w art. 11 i polega na dodaniu nowego środka
prawnego „polecenia” (obok dotychczasowej formy „wystąpienia”) w sprawach usunięcia
nieprawidłowości, wyłączonych z zakresu przedmiotowego nakazu (decyzji administracyjnej);
zapoczątkowuje propozycje zmian w ustawie o Państwowej Inspekcji Pracy, mających na
celu odformalizowanie procedur kontrolnych i zróżnicowanie stosowanych środków
prawnych. Polecenie, wydawane w formie ustnej (analogicznie, jak decyzje ustne wydawane
w trakcie kontroli w odniesieniu do naruszenia przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy)
będzie zmierzało do likwidacji drobnych nieprawidłowości w zakresie „prawnej ochrony
pracy”, które mogą być usunięte w trakcie lub niezwłocznie po zakończeniu kontroli. Ułatwi to
pracę inspektorowi pracy i ograniczy „tworzenie” dokumentacji w sprawach niewielkiej wagi.

5. Zmiana zawarta w pkt 5 dotyczy nadania nowego brzmienia art. 13 ustawy o PIP.

Proponuje się zmianę art. 13 i rozszerzenie kręgu podmiotów, podlegających kontroli
organów Państwowej Inspekcji Pracy. Zakres podmiotowy kontroli Państwowej Inspekcji
Pracy, określony w art. 13 ustawy, jest zbyt wąski i nie pozwala na praktyczną realizację
zadań kontrolno – nadzorczych w obszarze problematyki legalności zatrudnienia.
W aktualnym brzmieniu przepis ten nie zapewnia możliwości przeprowadzenia kontroli we
wszystkich podmiotach, które tego wymagają, nawet w razie ewidentnych sygnałów o
nielegalnym zatrudnieniu. Jako podmioty podlegające kontroli w zakresie legalności
zatrudnienia wymienia on bowiem jedynie pracodawców oraz przedsiębiorców niebędących
pracodawcami, na rzecz których jest świadczona praca przez osoby fizyczne. Tymczasem
konieczne jest dokonywanie kontroli legalności zatrudnienia również w podmiotach, które nie
mają statusu pracodawcy (tj. nie zatrudniają nikogo na podstawie stosunku pracy), ani
statusu przedsiębiorcy (nie prowadzą działalności gospodarczej albo pomimo prowadzenia
tego rodzaju działalności obowiązujące przepisy nie uznają ich za przedsiębiorców), jednak
powierzają pracę osobom fizycznym.
Wskazane jest także objęcie kontrolą Państwowej Inspekcji Pracy podmiotów świadczących
usługi pośrednictwa pracy, doradztwa personalnego, poradnictwa zawodowego oraz pracy
tymczasowej w rozumieniu art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji
zatrudnienia i instytucjach rynku pracy – w zakresie przestrzegania obowiązku, o którym
mowa w art. 10 ust. 1 pkt 3 lit. d i e ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy. Przyjęcie tego
rozwiązania wyeliminuje istniejące w chwili obecnej wątpliwości w kwestii posiadania przez

6