Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin

cudzoziemcom zaświadczenia o rejestracji, dokumenty poświadczające stały pobyt,
zaświadczenia poświadczające złożenie wniosku o kartę pobytową dla członka rodziny, karty
pobytowe lub stałe karty pobytowe nie były pobierane opłaty wyższe niż za podobne
dokumenty wydawane obywatelom państwa goszczącego.
W aktualnym stanie prawnym od obywateli UE i członków ich rodzin są pobierane
opłaty za wydanie lub wymianę dokumentów rejestracyjnych i pobytowych. Wysokość kwot
uiszczanych przez cudzoziemców przedstawia się następująco: za zaświadczenie
o zarejestrowaniu pobytu obywatela Unii Europejskiej – 1 zł, za kartę pobytu członka rodziny
obywatela Unii Europejskiej – 30 zł, zaś za dokumenty potwierdzające prawo stałego pobytu
bądź karty stałego pobytu członka rodziny obywatela Unii Europejskiej – 30 zł. Wysokość
opłat pobieranych od cudzoziemców za wydane im dokumenty jest adekwatna do kwoty,
która obciążała obywateli polskich za wydanie dowodu osobistego. Obywatel polski
występujący o wydanie dowodu osobistego był obowiązany uiścić opłatę w kwocie 30 zł.
Bezpośrednią przyczyną, implikującą konieczność podjęcia prac, była nowelizacja
ustawy z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych (Dz. U.
z 2006 r. Nr 139, poz. 993, z późn. zm.). W związku z wejściem w życie ustawy z dnia
9 stycznia 2009 r. o zmianie ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych (Dz. U.
Nr 39, poz. 306), z dniem 1 stycznia 2010 r., został uchylony art. 36a stanowiący podstawę
prawną do pobierania opłat za wydanie dowodu osobistego obywatelom polskim.
Dlatego też skoro wysokość opłat pobieranych od obywateli UE oraz członków ich
rodzin za wydane im dokumenty rejestracyjne lub pobytowe nie może przekraczać wysokości
kwoty uiszczanej za wydanie dowodu osobistego obywatelowi polskiemu, który należy uznać
za dokument podobny do ww. dokumentów, a od dnia 1 stycznia 2010 r. dowód jest
wydawany bezpłatnie, to analogicznie, z mocy art. 25 dyrektywy, brak jest podstaw prawnych
upoważniających do obciążania ww. cudzoziemców kosztami za wydawane im dokumenty.

Prawo pobytu członków rodziny obywatela UE zostało uregulowane w rozdziale 3
nowelizowanej ustawy, w sposób zgodny z normami zawartymi w dyrektywie nr 2004/38/WE
Parlamentu Europejskiego i Rady, w tym m.in. z jej art. 12 ust. 3.
Na mocy art. 12 ust. 3 tej dyrektywy wyjazd obywatela Unii z przyjmującego państwa
członkowskiego lub jego śmierć nie prowadzą do utraty prawa pobytu przez jego dzieci lub
rodzica, który sprawuje faktyczną opiekę nad dziećmi, bez względu na przynależność
2
państwową, jeżeli dzieci zamieszkują w przyjmującym państwie członkowskim i są zapisane
do instytucji edukacyjnej w celu pobierania nauki, do momentu zakończenia nauki. Przepis
ten został przetransponowany na grunt krajowy za pośrednictwem art. 19 ust. 3 ustawy.
Poza przypadkami opisanymi w art. 12 ust. 3 dyrektywy nr 2004/38/WE prawo pobytu
uczącego się dziecka obywatela państwa członkowskiego wywodzi się także z art. 12
rozporządzenia nr 1612/68 Rady (EWG), która to regulacja jest nadal obowiązująca. Przepis
ten przewiduje, że dzieci obywatela państwa członkowskiego, który jest lub był zatrudniony
na terytorium innego państwa członkowskiego, mają dostęp do powszechnego systemu
kształcenia, nauki zawodu oraz szkolenia zawodowego na takich samych warunkach jak
obywatele tego państwa, jeżeli dzieci te mieszkają na jego terytorium. Państwa członkowskie
popierają wszelkie wysiłki zapewniające tym dzieciom możliwie najlepsze warunki
uczestnictwa w zajęciach, o jakich mowa. Przepis ten był wielokrotnie interpretowany przez
Europejski Trybunał Sprawiedliwości – ostatnio w dniu 23 lutego 2010 r. w sprawach
C-310/08 Ibrahim oraz C-480/08 Maria Teixeira.
Jak wynika z orzeczeń Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości w sprawach
C-310/08 Ibrahim oraz C-480/08 Maria Teixeira, wywodzące się z art. 12 rozporządzenia
nr 1612/68 prawo pobytu w przyjmującym państwie członkowskim, z którego korzysta
uczące się dziecko obywatela UE oraz rodzic sprawujący faktycznie pieczę nad tym
dzieckiem, nie jest zależne od spełniania przez te osoby przesłanek posiadania
wystarczających zasobów, aby nie stanowić obciążenia dla systemu pomocy społecznej tego
państwa członkowskiego w okresie pobytu oraz bycia objętym pełnym ubezpieczeniem
zdrowotnym w tym państwie. Ponadto prawo pobytu, z którego korzysta uczące się dziecko
pracownika migrującego – obywatela UE oraz rodzic sprawujący nad nim faktycznie pieczę,
nie jest uwarunkowane obowiązkiem wykonywania przez obywatela UE działalności
zawodowej w tym państwie członkowskim w chwili rozpoczęcia przez dziecko nauki. Prawo
pobytu przysługujące rodzicowi sprawującemu pieczę nad uczącym się dzieckiem obywatela
UE wygasa przy tym w momencie osiągnięcia pełnoletności przez to dziecko, chyba że
dziecko nadal wymaga obecności i opieki rodzica, aby móc kontynuować i ukończyć naukę.
Prawo pobytu wywodzące się z art. 12 rozporządzenia Rady (EWG) nr 1612/68 przysługuje
dziecku obywatela UE oraz rodzicowi sprawującemu nad nim opiekę niezależnie od
uregulowań zawartych w dyrektywie 2004/38/WE. Przepis ten stanowi wobec tego odrębną
podstawę prawną prawa pobytu przysługującego uczącemu się dziecku obywatela UE, który
jest lub był zatrudniony w
przyjmującym państwie członkowskim, oraz rodzicowi
3
sprawującemu opiekę nad dzieckiem, bez względu na to, czy dziecko lub rodzic wypełnia
warunki przewidziane dyrektywą nr 2004/38/WE.
W związku z powyższym wskutek nowelizacji zostanie dodany art. 19a, co pozwoli na
wdrożenie orzeczeń Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości w sprawach C-310/08 oraz
C-480/08 i jednocześnie ureguluje prawo pobytu uczącego się dziecka obywatela UE
w sposób zupełny.
Proponuje się zamieścić w art. 19a normę, która obejmie następujące przypadki
nieujęte dotychczas w ustawie, czyli:
− prawo pobytu dziecka obywatela UE, który był pracownikiem na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej, które przebywa i uczy się lub studiuje na tym terytorium, do
czasu zakończenia nauki lub studiów, gdy obywatel UE nie zachował prawa pobytu na
podstawie art. 17 ustawy,
− prawo pobytu rodzica sprawującego opiekę nad dzieckiem obywatela UE, który był
pracownikiem na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, gdy obywatel UE nie zachował
prawa pobytu na podstawie art. 17 ustawy.

Zamieszczenie w ustawie regulacji dotyczących prawa pobytu dziecka uczącego się
i rodzica sprawującego nad nim opiekę proponowanych w art. 19a jest zasadne z uwagi na to,
że prawo to nie wynika wprost z treści art. 12 rozporządzenia nr 1612/68, który reguluje
prawo dostępu do powszechnego systemu kształcenia, nauki zawodu oraz szkolenia
zawodowego na takich samych warunkach jak obywatele tego państwa, na którego terytorium
zamieszkują, lecz z orzecznictwa ETS. Dodatkowo zaś potrzebę tę potwierdza fakt, iż
wspomniany wyżej art. 19 ust. 3 zawiera tylko częściową regulację wywodzącego się
z rozporządzenia 1612/68 prawa pobytu dziecka obywatela UE, który jest lub był zatrudniony
na terytorium RP, oraz rodzica sprawującego opiekę nad dzieckiem.

Kwestie opuszczenia terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez obywatela UE lub
członka rodziny niebędącego obywatelem UE, którzy otrzymali decyzję o wydaleniu, reguluje
art. 71. Termin wskazany w ust. 1 przyznaje cudzoziemcowi nie mniej niż 31 dni na
opuszczenie RP. Zgodnie z ust. 2 art. 71, kiedy stopień zagrożenia dla obronności lub
bezpieczeństwa państwa albo ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego tego wymaga,
4
w decyzji o wydaleniu zarządza się jej przymusowe wykonanie przez doprowadzenie
obywatela UE lub członka rodziny niebędącego obywatelem UE do granicy albo do granicy
państwa, do którego zostaje wydalony, lub do portu lotniczego albo morskiego tego państwa.
Jednakże przepis ten nie przewiduje terminu na opuszczenie kraju w sytuacjach zagrożenia.
Przepis ten dokonał implementacji normy prawnej zawartej w art. 30 ust. 3 dyrektywy
2004/38/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie prawa
obywateli Unii i członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się i pobytu na
terytorium Państw Członkowskich. Przepis ww. dyrektywy wskazuje bowiem, że czas na
opuszczenie terytorium Państwa Członkowskiego nie może być krótszy niż jeden miesiąc,
z wyjątkiem należycie uzasadnionych pilnych przypadków. Jednakże omawiany art. 71
nowelizowanej ustawy nie przewiduje, iż w sytuacjach wymienionych w ust. 2 można
wyznaczyć termin krótszy niż 31 dni. Tak sformułowany przepis budził wątpliwości natury
interpretacyjnej u podmiotów wykonujących obowiązek doprowadzania obywatela UE lub
członka rodziny niebędącego obywatelem UE do granicy państwa. Wątpliwości te dotyczyły
zarówno tego, jaki czas ma do dyspozycji podmiot wykonujący decyzję o wydaleniu oraz
cudzoziemiec, w stosunku do którego zarządzono przymusowe doprowadzenie do granicy.
Dlatego też proponuje się wyraźne wskazanie w art. 71 ust. 1, że nie ma on
zastosowania w przypadku przymusowego wykonania decyzji o wydaleniu, w sytuacjach gdy
wymaga tego stopień zagrożenia dla obronności lub bezpieczeństwa państwa albo ochrony
bezpieczeństwa i porządku publicznego.

Zagadnienia związane z przymusowym wykonaniem decyzji o wydaleniu z terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej reguluje art. 74 nowelizowanej ustawy. Zgodnie z treścią
ww. artykułu przymusowe wykonanie decyzji o wydaleniu z terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej należy do komendanta wojewódzkiego Policji właściwego ze względu na miejsce
pobytu obywatela UE lub członka rodziny niebędącego obywatelem UE – w zakresie
doprowadzenia do granicy.
Na skutek nowelizacji ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach (Dz. U.
z 2006 r. Nr 234, poz. 1694, z późn. zm.), wprowadzonej ustawą z dnia 24 października
2008 r. o zmianie ustawy o cudzoziemcach oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 216,
poz. 1367), zadania związane z obowiązkiem doprowadzenia cudzoziemca do granicy zostały
przekazane komendantowi oddziału Straży Granicznej właściwemu ze względu na miejsce
pobytu cudzoziemca (art. 95). Taki stan prawny obowiązuje od dnia 1 stycznia 2009 r.
5
Proponowana zmiana art. 74 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy ma na celu ujednolicenie
procedur związanych z realizacją decyzji o wydaleniu cudzoziemców z krajów trzecich oraz
obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej lub członków ich rodzin. Biorąc pod
uwagę powyższe, aby zapewnić spójność przepisów oraz klarowny podział kompetencji
między instytucjami realizującymi zadania w ww. zakresie, należy przekazać w gestię
komendanta oddziału Straży Granicznej zadanie przymusowego wykonania decyzji
o wydaleniu z terytorium RP.

Biorąc pod uwagę powyższe, proponuje się następujące zmiany ustawowe:

1) art. 12
W art. 12 proponuje się dokonać zmianę redakcyjną polegającą na wstawieniu
przecinka między wyrazami „niebędącemu obywatelem UE” a wyrazami „przez okres nie
dłuższy niż 72 godziny”. Zmiana ta pozwoli wyeliminować ewentualną nieścisłość,
prowadzącą do interpretacji tego przepisu w taki sposób, że prawo swobodnego przepływu
miałoby przysługiwać obywatelom UE i członkom ich rodzin przez okres 72 godzin.
Tymczasem przez 72 godziny należy umożliwiać obywatelowi UE i członkom jego rodziny
podejmowanie działań zmierzających do uzyskania wymaganych ustawą dokumentów albo
do udowodnienia w inny, niebudzący wątpliwości sposób, że posiadają prawo do korzystania
ze swobody przepływu osób.

2) art. 19a
Proponuje się wprowadzenie nowego przepisu przyznającego prawo pobytu dziecku
obywatela UE, który był zatrudniony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w przypadku
gdy dziecko to przebywa w Polsce i uczy się tu lub studiuje. Prawo pobytu będzie
przysługiwało do czasu zakończenia przez dziecko nauki lub studiów i to bez względu na
posiadane przez dziecko obywatelstwo.
W przepisie tym zostanie uregulowane prawo pobytu rodzica sprawującego opiekę
nad dzieckiem obywatela UE, który był pracownikiem na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej, gdy obywatel UE nie zachował prawa pobytu na podstawie art. 17 ustawy,
w sytuacji gdy prawo pobytu dziecka wywodzi się od obywatela UE, który nie zachował
prawa pobytu.
6