Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw

U Z A S A D N I E N I E

Projekt przewiduje nowelizację przepisów ustawy:
1) z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U.
z 2009 r. Nr 205, poz. 1585, z późn. zm.) polegającą na dokonaniu zmian w art. 24
i uchyleniu w art. 93 ust. 4 pkt 5;
2) z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy
pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z 2009 r. Nr 167, poz. 1322) polegającą na
dokonaniu zmian w art. 23 i uchyleniu art. 23a;
3) z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych
ze środków publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027, z późn. zm.) polegającą
na uchyleniu w art. 94 ust. 2;
4) z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. Nr 237,
poz. 1656) polegającą na dokonaniu zmian w art. 32 i 33.
I. Zmiana ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych
(art. 1 projektu)
1. W projekcie ustawy proponuje się zmianę w art. 24 ustawy z dnia

13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych polegającą na określeniu
równoważnych zasad ochrony praw majątkowych płatników składek i Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych, w zakresie dochodzenia roszczeń z tytułu składek ubezpieczeniowych.
Projektowana zmiana stanowi realizację wyroku Trybunału Konstytucyjnego

z dnia 26 maja 2010 r., sygn. akt P 29/08 (Dz. U. Nr 105, poz. 668). W wyroku tym Trybunał
orzekł o niezgodności art. 24 ust. 7 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych z art. 32
w związku z art. 64 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Przepis art. 24 ust. 7 utracił moc z dniem wejścia w życie wyroku Trybunału
Konstytucyjnego, tj. z dniem 15 czerwca 2010 r., co spowodowało, że dotychczasowe
terminy przedawnienia, dotyczące nienależnie opłaconych składek nie biegną, a uprawnieni
mogą bezterminowo dochodzić swoich roszczeń od ZUS. W związku z powyższym
niezbędne jest podjęcie pilnych działań legislacyjnych.
Wprowadzane rozwiązania dotyczące nienależnie opłaconych przez płatników składek
będą adekwatne do tych, jakie mają zastosowanie w przypadku dochodzenia przez ZUS
należności z tytułu składek. Wprowadzono 10-letni termin przedawnienia nienależnie
opłaconych składek na ubezpieczenia społeczne przez płatnika.
Biorąc po uwagę zarzut Trybunału Konstytucyjnego, zgodnie z którym upływ
zakreślonego terminu powodował zróżnicowanie, bowiem zamykał możliwość dochodzenia
zwrotu nienależnie opłaconej składki, nie pozbawiał jednak możliwości zaliczenia tej
nadpłaty na poczet zobowiązań składkowych płatnika, wprowadzono koncepcję
przedawnienia nienależnie opłaconej składki, a nie tylko ograniczenie w czasie prawa do
żądania jej zwrotu.
Na tle wyroku Trybunału Konstytucyjnego określono moment, od którego będzie
biegł termin przedawnienia na odzyskanie nienależnie opłaconych składek. Nienależnie
opłacone składki będą ulegały przedawnieniu po upływie 10 lat, licząc od otrzymania
zawiadomienia o kwocie nienależnie opłaconych składek bądź w przypadku braku
zawiadomienia, od dnia opłacenia składek.
Bieg tych terminów ulegnie zawieszeniu w przypadku wydania przez ZUS decyzji
w sprawie nienależnie opłaconych składek – od dnia wszczęcia postępowania do dnia,
w którym decyzja stała się prawomocna. Bieg terminu przedawnienia, zawieszany będzie
także, jeżeli wydanie decyzji w sprawie nienależnie opłaconych składek będzie uzależnione
od rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd. Zawieszenie biegu tego
terminu przedawnienia trwałoby do dnia, w którym decyzja innego organu stanie się
ostateczna lub orzeczenie sądu uprawomocni się, nie dłużej jednak niż na okres 2 lat.
Ponadto bieg terminu przedawnienia byłby zawieszany od dnia śmierci spadkodawcy do dnia
uprawomocnienia się postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku albo zarejestrowania
aktu poświadczenia dziedziczenia, nie dłużej jednak niż do dnia, w którym upłynęły 2 lata od
śmierci spadkodawcy. W przypadku wydania przez ZUS decyzji stwierdzającej brak
obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym lub obniżającej podstawę wymiaru
składek na te ubezpieczenia – bieg terminu przedawnienia ulegałby zawieszeniu od dnia
wszczęcia postępowania do dnia, w którym decyzja stała się prawomocna.
2. W obowiązującym stanie prawnym w art. 93 ust. 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r.
o systemie ubezpieczeń społecznych jest zawarty katalog przesłanek warunkujących
odwołanie inspektora kontroli Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Przepis ten nakłada na

2
Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych obowiązek odwołania ze stanowiska inspektora
kontroli, na wniosek głównego inspektora kontroli Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, m.in.
osoby, która ma ustalone prawo do emerytury lub renty (art. 93 ust. 4 pkt 5).
Potrzeba nowelizacji wynika z zakwestionowania przepisu art. 93 ust. 4 pkt 5 przez
Rzecznika Praw Obywatelskich. W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich przepis ten jest
niezgodny z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej; wobec zróżnicowania wieku
emerytalnego kobiet i mężczyzn przekłada się on na nierówne traktowanie kobiet i mężczyzn
w zakresie zatrudnienia. Kryje też w sobie dyskryminację – pośrednią ze względu na płeć
i bezpośrednią ze względu na wiek. W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich jest przepisem
restrykcyjnym, zawierającym też element represyjny za fakt ustalenia prawa do emerytury.
Problematyka ta jest przedmiotem także orzecznictwa Sądu Najwyższego
i Trybunału Konstytucyjnego. Trybunał Konstytucyjny uznał, że przepisy dopuszczające czy
też nakazujące rozwiązanie stosunku pracy z pracownikiem, który nabył prawo do emerytury
na podstawie przepisów dotyczących ogółu pracowników, naruszają zasadę równo-
uprawnienia kobiet i mężczyzn (art. 33 Konstytucji RP) oraz zasadę równości wobec prawa
i niedyskryminacji (art. 32 Konstytucji RP) – wyroki Trybunału Konstytucyjnego: z 28 marca
2000 r. (K 27/99 OTK 2000/2/62), z 24 września 1991 r. (Kw 5/91 OTK 1991), z 29 września
1997 r. (K 15/97 OTK ZU 1997).
Możliwość odwołania pracownika ze względu na określony wiek lub nabycie
uprawnień do renty wchodzi w zakres dyrektywy Rady 2000/78/WE z dnia 27 listopada
2000 r., ustanawiającej ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia
i pracy (Dz. Urz. UE L 303/16 z dnia 2 grudnia 2000 r., str. 16; Dz. Urz. UE Polskie wydanie
specjalne rozdz. 5, t. 4, str. 79). Odmienne traktowanie w odniesieniu do zatrudnienia i pracy
ze względu na wiek lub niepełnosprawność może być poczytane jako dyskryminacja.

Celem nowelizacji jest uchylenie przepisu art. 93 ust. 4 pkt 5 ustawy z dnia
13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Wyeliminuje to wszelkie
podnoszone w tym zakresie zarzuty i wątpliwości.
II. Zmiana ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym
z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (art. 2 projektu)
W obowiązującym stanie prawnym na podstawie art. 23 ust. 1 ustawy z dnia
30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób
zawodowych ze środków funduszu wypadkowego są pokrywane koszty skutków wypadków

3
przy pracy lub chorób zawodowych związane ze świadczeniami zdrowotnymi z zakresu
stomatologii i szczepień ochronnych, na które ubezpieczony został skierowany przez lekarza
orzecznika na wniosek lekarza prowadzącego, nierefundowane na podstawie odrębnych
przepisów, tj. niefinansowane z ubezpieczenia zdrowotnego w Narodowym Funduszu
Zdrowia. Zgodnie z art. 23a cytowanej ustawy, świadczenia zdrowotne z zakresu stomatologii
i szczepień ochronnych są realizowane przez placówki medyczne wybrane przez Zakład
w drodze konkursu ofert, a do zamówień na ich realizację nie stosuje się przepisów
o zamówieniach publicznych. Szczegółowe zasady i tryb udzielania przez Zakład
Ubezpieczeń Społecznych zamówień na realizację ze środków funduszu wypadkowego
świadczeń zdrowotnych z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych są zawarte
w rozporządzeniu Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 grudnia 2003 r.
w sprawie szczegółowych zasad i trybu udzielania przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych
zamówień na realizację ze środków funduszu wypadkowego świadczeń zdrowotnych
z awersu stomatologii i szczepień ochronnych (Dz. U. Nr 232, poz. 2329, z późn. zm.).
Potrzeba wprowadzenia nowych rozwiązań w powyższym zakresie wynika

z faktu, że obecny stan prawny dotyczący możliwości realizacji świadczeń zdrowotnych
tylko w placówkach medycznych wybranych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych
w drodze konkursu ofert powoduje znaczne wydłużenie dostępu ubezpieczonych do tych
świadczeń, tym samym narażając ich na niebezpieczeństwo wynikające z niepodjęcia
właściwego sposobu leczenia lub wydłużenia tego procesu. Ubezpieczony, który w wyniku
wypadku przy pracy doznał urazu wymagającego udzielenia świadczenia z zakresu
stomatologii lub szczepień ochronnych, powinien bowiem zrealizować je w wybranej przez
siebie placówce medycznej, mającej podpisaną umowę z Narodowym Funduszem Zdrowia
na udzielanie świadczeń zdrowotnych.
Projektowane zmiany stwarzają możliwość realizacji świadczeń zdrowotnych

z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych we wszystkich placówkach medycznych,
mających podpisaną z Narodowym Funduszem Zdrowia umowę o udzielanie świadczeń
opieki zdrowotnej. Przyczyni się to do zwiększenia dostępu ubezpieczonych do realizacji tych
świadczeń. W wielu wypadkach umożliwi to kontynuację procesu leczenia w tej samej
(często najbliższej miejsca zamieszkania) placówce medycznej, co ma istotne znaczenie dla
większości pacjentów.
Rozliczenie kosztów świadczeń, niepodlegających finansowaniu ze środków
Narodowego Funduszu Zdrowia, a pokrywanych z ubezpieczenia wypadkowego następować

4
będzie bezpośrednio między Zakładem Ubezpieczeń Społecznych a placówką medyczną,
która ich udzieli, na podstawie dokumentu księgowego, wystawionego na Zakład
Ubezpieczeń Społecznych przez świadczeniodawcę, realizującego świadczenie zdrowotne.
W okresie od 2004 r. do 2009 r. ze świadczeń zdrowotnych z zakresu stomatologii
i szczepień ochronnych skorzystało 139 osób.
Poniższa tabela zawiera dane dotyczące liczby ubezpieczonych korzystających
ze świadczeń zdrowotnych z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz kosztów
ponoszonych za te usługi w latach 2004 – 2009.

Rok
Liczba osób
Kwota wypłat w tys. zł
2004 40 31,5
2005 15 22,1
2006 15 21,7
2007 10 25,7
2008 7 13,0
2009 52 34,8
Razem 139 148,8


Wobec niewielkiej liczby poszkodowanych ograniczenie możliwości udzielania
świadczeń z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych tylko do wskazanych placówek
medycznych jest nieracjonalne i utrudnia realizację koniecznych świadczeń.
Koszty postępowań konkursowych na świadczenie usług zdrowotnych z zakresu
stomatologii i szczepień ochronnych obejmują przygotowanie materiałów dotyczących
postępowań konkursowych, czas pracy komisji konkursowych oraz obsługę korespondencji
do oferentów wraz z kosztami wysyłki.
Z
doświadczeń Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w latach 2004 – 2009 wynika,
że pomimo przeprowadzonych wielu postępowań konkursowych zainteresowanie
świadczeniodawców zawieraniem umów na wykonywanie pojedynczych usług jest znikome.
Na przykład w 2008 r. na 244 ogłoszonych konkursów zawarto jedynie 11 umów
na realizację świadczeń zdrowotnych z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych

5