Rządowy projekt ustawy o ratyfikacji Konwencji Rady Europy w sprawie działań przeciwko handlowi ludźmi, sporządzonej w Warszawie dnia 16 maja 2005 r.

3
W uchwale w sprawie przemytu osób, opublikowanej w 1996 r., wezwano pań-
stwa członkowskie do podjęcia współpracy, zwłaszcza między organami ściga-
nia i wymiaru sprawiedliwości, w celu przeciwdziałania przemytowi i jego zwal-
czania, a także podkreślono znaczenie pogłębienia wiedzy i świadomości
społecznej w tej kwestii.
Problem globalnego charakteru przestępstwa przemytu kobiet poruszono
w uchwale w sprawie komunikatu Komisji Europejskiej do Rady Unii Europej-
skiej i Parlamentu Europejskiego o przemycie osób w celu wykorzystywania
seksualnego. Ponadto w dniu 8 grudnia 2000 r. Rada Unii Europejskiej podjęła
decyzję o podpisaniu w imieniu Wspólnoty Europejskiej Protokołu z Palermo.
Problem handlu ludźmi regulują także: decyzja z dnia 1 marca 2003 r. o statusie
ofiar w postępowaniu karnym oraz przyjęta w dniu 29 kwietnia 2004 r. dyrekty-
wa Rady Unii Europejskiej dotycząca wydawania zezwoleń na pobyt obywateli
państw trzecich, będących ofiarami przemytu i handlu ludźmi lub będących
obiektami działań na rzecz ułatwiania nielegalnej migracji, współpracujących
z właściwymi władzami.
Nie należy również zapominać o inicjatywach o charakterze regionalnym po-
dejmowanych w sferze zwalczania handlu ludźmi przez Organizację Bezpie-
czeństwa i Współpracy w Europie oraz Radę Państw Morza Bałtyckiego, któ-
rych Rzeczpospolita Polska jest członkiem. Przede wszystkim jednak
Rzeczpospolita Polska jest stroną Konwencji Narodów Zjednoczonych w spra-
wie zwalczania międzynarodowej przestępczości zorganizowanej oraz Protoko-
łu do tej Konwencji (Protokół z Palermo), które to instrumenty międzynarodowe
w skali globalnej regulują kwestie współpracy między państwami w sferze za-
pobiegania zjawisku handlu ludźmi, a także jego efektywnego ścigania i karania
oraz ochrony ofiar tego procederu oraz ich rodzin i świadków w postępowaniach
krajowych toczących się w tych sprawach. Dlatego też kontynuowanie i rozwija-
nie zaangażowania w tej sferze są naturalnym efektem właściwej realizacji ist-
niejących zobowiązań Rzeczypospolitej Polskiej. Kwestia ta wiąże się również
z realizowaniem założeń polityki zagranicznej naszego kraju, której podstawę
stanowi integracja ze strukturami europejskimi. Z tych właśnie powodów zwią-
zanie Rzeczypospolitej Polskiej Konwencją Rady Europy wydaje się być zarów-
no konieczne, jak i celowe.


4
Wskazanie różnic między dotychczasowym i projektowanym stanem prawnym
Pierwotny projekt Konwencji proponował dosyć radykalne rozwiązania prawne,
których zgodność, w szczególności z modelem polskiej procedury karnej, mogła
budzić wątpliwości. Jednakże w wyniku kolejnych spotkań ekspertów znacznie
zmieniły się jego przepisy.
Minister Sprawiedliwości w toku uzgodnień międzyresortowych projektu wnio-
sku o ratyfikację oraz projektu uzasadnienia do wniosku o ratyfikację przedmio-
towej Konwencji, przeprowadzonych w październiku 2006 r. oraz w styczniu
2007 r., zauważył, że Rzeczpospolita Polska nie dysponuje obecnie instrumen-
tami o charakterze prawnym i infrastrukturalnym, które pozwalałyby na faktycz-
ne egzekwowanie artykułu 25 Konwencji.
Zgodnie z omawianym artykułem „każda Strona podejmie takie środki ustawo-
dawcze lub inne, jakie mogą okazać się konieczne dla umożliwienia uwzględ-
niania przy określaniu wysokości kary ostatecznych wyroków wydanych przez
inną Stronę, w związku z popełnieniem czynów uznanych za przestępstwa
zgodnie z niniejszą Konwencją”.
Zgodnie z art. 64 Kodeksu karnego „jeżeli sprawca skazany za przestępstwo
umyślne na karę pozbawienia wolności popełnia w ciągu 5 lat po odbyciu co
najmniej 6 miesięcy kary umyślne przestępstwo podobne do przestępstwa za
które był już skazany, sąd może wymierzyć karę przewidzianą za przypisane
sprawcy przestępstwo w wysokości do górnej granicy ustawowego zagrożenia
zwiększonego o połowę”.
Rozwiązania obowiązujące w polskim porządku prawnym nie pozwalają w prak-
tyce na skuteczną realizację artykułu 25 Konwencji, w sposób gwarantujący
równe traktowanie oskarżonych w postępowaniu karnym. Uzyskiwanie danych
o karalności sprawców za granicą w drodze pomocy prawnej jest możliwe jedy-
nie wówczas, gdy organ, przed którym toczy się postępowanie karne, uprzednio
poweźmie wiadomość o okolicznościach wskazujących na możliwość zaistnie-
nia takiej karalności.
Z uwagi na fakt, że artykuł 45 Konwencji wyklucza możliwość złożenia zastrze-
żenia w stosunku do jakiegokolwiek postanowienia Konwencji z wyjątkiem za-
strzeżeń wynikających z artykułu 31 ustęp 2 Konwencji nie jest możliwe złoże-

5
nie przez Rzeczpospolitą Polskę zastrzeżenia, którego rezultatem byłaby mody-
fikacja skutku prawnego wynikająca z artykułu 25 Konwencji.
W związku z powyższym, jest dopuszczalne złożenie przez Rzeczpospolitą
Polską dodatkowego oświadczenia o charakterze politycznym, zwracającego
uwagę państw – Stron Konwencji na potrzebę podjęcia ewentualnych dalszych
kroków w celu skutecznej realizacji zobowiązań wynikających z artykułu
25 Konwencji. Oświadczenie w brzemieniu zaproponowanym przez resort spra-
wiedliwości nie ma na celu doprowadzenia do wykluczenia lub modyfikacji skut-
ku prawnego, w związku z czym nie wyczerpuje ono znamion zastrzeżenia,
zdefiniowanego w artykule 2 ustęp 1 litera d Konwencji wiedeńskiej o prawie
traktatów, sporządzonej w Wiedniu dnia 23 maja 1969 r. (Dz. U. z 1990 r. Nr 74,
poz. 439), zgodnie z którym zastrzeżenie oznacza jednostronne oświadczenie,
jakkolwiek byłoby ono sformułowane lub nazwane, złożone przez państwo przy
podpisaniu, ratyfikacji, przyjęciu, zatwierdzeniu lub przystąpieniu do traktatu,
mocą którego zmierza ono do wykluczenia lub modyfikacji skutku prawnego
pewnych postanowień traktatu w ich zastosowaniu do tego państwa. Projekt
oświadczenia był przedmiotem konsultacji z Departamentem Prawno-Trakta-
towym Ministerstwa Spraw Zagranicznych, w wyniku których został uznany za
dopuszczalny w świetle postanowień niniejszej Konwencji oraz Konwencji wie-
deńskiej o prawie traktatów.
Należy zauważyć, że żadna ze Stron Konwencji nie złożyła oświadczenia, doty-
czącego artykułu 25 Konwencji.
Zgodnie ze stanowiskiem resortu sprawiedliwości zakres jurysdykcji zalecanej
przez artykuł 31 Konwencji jest szerszy od rozwiązań znajdujących się obecnie
w polskim kodeksie karnym. Ratyfikacja Konwencji bez odpowiedniego zastrze-
żenia do omawianego przepisu mogłaby skutkować potrzebą zmian legislacyj-
nych, na przykład art. 110 § 1 kodeksu karnego.
Zgodnie z omawianym artykułem Konwencji „każda podejmie takie środki usta-
wodawcze lub inne, jakie mogą okazać się konieczne dla ustanowienia swej
jurysdykcji wobec każdego czynu uznanego za przestępstwo zgodnie z niniej-
szą Konwencją, gdy przestępstwo to zostało popełnione: (...)
d) (…) przez bezpaństwowca, który posiada swoje zwykłe miejsce zamieszka-
nia na jej terytorium, jeżeli przestępstwo to jest karalne według prawa karnego

6
miejsca jego popełnienia lub jeżeli zostało popełnione poza obszarem jurysdyk-
cji terytorialnej jakiegokolwiek państwa.
Jednakże w stosunku do sprawcy przestępstwa handlu ludźmi, będącego bez-
państwowcem, który czyn popełnił poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub
poza obszarem jurysdykcji terytorialnej jakiegokolwiek państwa, zastosowanie
może mieć zasada odpowiedzialności zastępczej, określona w art. 110 § 2 ko-
deksu karnego, jeżeli zostaną spełnione przesłanki w nim określone. Zasada
określona w omawianym przepisie dotyczy przestępstw niezwiązanych z pol-
skimi interesami, ale wymagających ścigania ze względu na międzynarodową
solidarność w walce z przestępczością. Warunkiem koniecznym zastosowania
przepisu jest fakt przebywania sprawcy na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej,
zagrożenie karą pozbawienia wolności przekraczającą 2 lata, a także warunek
negatywny w postaci braku postanowienia o wydaniu sprawcy. Wobec powyż-
szego jest konieczne złożenie zastrzeżenia do artykułu 31 ustęp 1 litera d) do-
tyczącego prawa do stosowania tylko w szczególnych warunkach zasady jurys-
dykcji ustanowionej przez Konwencję. Uprawnienie do złożenia zastrzeżenia
wynika z artykułu 31 ustęp 2 Konwencji.

Wskazanie przewidywanych skutków społecznych, gospodarczych, finanso-
wych, politycznych i prawnych, związanych z wejściem w życie umowy między-
narodowej wraz z określeniem źródeł finansowania
Wśród skutków społecznych wejścia w życie Konwencji należy wymienić przede
wszystkim skutek pozytywny, jakim będzie niewątpliwie zwiększenie wrażliwo-
ści i świadomości społecznej w odniesieniu do zjawiska handlu ludźmi. Często
bowiem nie wiemy, że mamy do czynienia z ofiarami handlu ludźmi, które po-
trzebują pomocy. Zastraszenie ze strony sprawców powoduje, że niejednokrot-
nie ofiary nie zwracają się o pomoc do organów kraju, w którym przebywają,
również z obawy przed odpowiedzialnością karną i natychmiastową deportacją
do kraju pochodzenia, w którym mogą ponownie stać się ofiarami tego procederu.
Tymczasem wejściu w życie niniejszej Konwencji będą towarzyszyć szkolenia
dla pracowników odpowiednich służb oraz kampanie edukacyjne skierowane do
społeczeństwa i do ofiar, co z pewnością zwiększy wykrywalność sprawców
handlu ludźmi i ograniczy skalę tego zjawiska. Ponadto wejście w życie takiego

7
instrumentu międzynarodowego znacznie wzmocni ochronę praw człowieka,
zwłaszcza dzieci i kobiet, które są najczęściej ofiarami handlu ludźmi.
W odniesieniu do ewentualnych skutków gospodarczych wejścia w życie Kon-
wencji trudno w chwili obecnej je przewidzieć. Jednakże zważywszy na fakt, że
instrument ten niewątpliwie przyczyni się do zmniejszenia przestępczości,
w tym także zorganizowanej, co zarazem spowoduje zredukowanie szarej stre-
fy i obniżenie liczby osób nielegalnie przebywających w naszym kraju, należy
przypuszczać, że ewentualne skutki gospodarcze będą mieć charakter pozy-
tywny.
Związanie się przez Rzeczpospolitą Polską niniejszą Konwencją spotka się za-
pewne z pozytywną oceną naszego kraju na arenie międzynarodowej, zwłasz-
cza europejskiej, w tym na forum Rady Europy i Unii Europejskiej. Będzie zara-
zem postrzegane, jako kontynuacja dobrej tradycji w podwyższaniu standardów
ochrony praw człowieka i pogłębiania współpracy międzynarodowej w Europie.
Jednocześnie w związku z faktem, że projektowana Konwencja przewiduje sys-
tem monitoringu jej przestrzegania, należy liczyć się z koniecznością wypełnia-
nia wszystkich zobowiązań, jakie nakłada ona na Rzeczpospolitą Polską. Nie-
wypełnianie ich będzie uwidaczniane w raportach komitetu monitorującego.
Należy jednak podkreślić, że przyjęcie kolejnego instrumentu prawa międzyna-
rodowego zwiększającego ochronę praw człowieka, w tym przypadku ochronę
ofiar handlu ludźmi, wpisuje się w ogólny nurt europejski w tej dziedzinie.
W odniesieniu do obowiązujących przepisów w zakresie zwalczania handlu
ludźmi należy zwrócić uwagę na poniższe:
− Traktat o Unii Europejskiej,
− Protokół o zapobieganiu oraz karaniu za handel ludźmi, w szczególności
kobietami i dziećmi, uzupełniający Konwencję Narodów Zjednoczonych
przeciwko międzynarodowej przestępczości zorganizowanej, przyjęty przez
Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 15 listopada 2000 r.
(Dz. U. z 2005 r. Nr 18, poz. 160),
− Protokół fakultatywny do Konwencji o prawach dziecka w sprawie handlu
ludźmi, prostytucji i dziecięcej pornografii, przyjęty przez Zgromadzenie
Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 25 maja 2000 r.,
− decyzję ramową Rady Unii Europejskiej nr 2002/629/JHA z dnia 19 lipca
2002 r. w sprawie zwalczania handlu ludźmi,