Rządowy projekt ustawy o ratyfikacji Protokołu o wybuchowych pozostałościach wojennych do Konwencji o zakazie lub ograniczeniu użycia pewnych broni konwencjonalnych, które mogą być uważane za powodujące nadmierne cierpienia lub mające niekontrolowane skutki (Protokół V), sporządzonego w Genewie dnia 28 listopada 2003 r.

Konieczna
będzie również nowelizacja programów szkolenia, instrukcji, regulaminów
działania szczebla taktycznego i operacyjnego wszystkich rodzajów wojsk i służb Sił Zbrojnych
Rzeczypospolitej Polskiej.

Zakres, w jakim Protokół V dotyczy spraw uregulowanych w prawie wewnętrznym

Problematykę oczyszczania terenu kraju z przedmiotów wybuchowych i niebezpiecznych
oraz kwestie dotyczące przechowywania, transportu i ewidencjonowania amunicji i materiałów
wybuchowych regulują następujące akty prawne:
–
ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz. U. Nr 89, poz. 590,
z późn. zm.) określająca organy właściwe w sprawach zarządzania kryzysowego oraz ich
zadania i zasady działania w tej dziedzinie. Zadania z zakresu zarządzania kryzysowego
obejmują między innymi usuwanie materiałów niebezpiecznych i ich unieszkodliwianie.
Zgodnie art. 14 ust. 2 pkt 1, art. 17 ust. 2 pkt 1 oraz art. 19 ust. 2 pkt 1 powyższej ustawy
kierowanie działaniami związanymi z monitorowaniem, planowaniem, reagowaniem
i usuwaniem skutków zagrożeń leży w gestii wojewody na terenie województwa, starosty na
terenie powiatu oraz wójta (burmistrza, prezydenta miasta) na terenie gminy. Minister
Obrony Narodowej może przekazać do dyspozycji wojewody, na jego wniosek, oddziały Sił
Zbrojnych RP, jeżeli w sytuacji kryzysowej użycie innych środków lub sił jest
niewystarczające. Ponadto, zgodnie z art. 25 ust. 3 pkt 10 ustawy, usuwanie niebezpiecznych
materiałów oraz ich unieszkodliwianie należy do zadań z zakresu zarządzania kryzysowego,
w realizacji których uczestniczyć mogą oddziały Sił Zbrojnych RP, odpowiednio do ich
przystosowania specjalistycznego, zgodnie z wojewódzkim planem reagowania
kryzysowego. Do zadań takich należy także izolowanie obszaru występowania zagrożeń lub
miejsca prowadzenia akcji ratowniczej, zgodnie z art. 25 ust. 3 pkt 7 ustawy. Koordynowanie
udziału Sił Zbrojnych RP zapewniają, w zależności od obszaru występowania zagrożeń
wojewoda, starosta oraz wójt (burmistrz, prezydent miasta). Zgodnie z art. 5 ustawy na
poziomie wojewódzkim, powiatowym i gminnym tworzy się plany reagowania
kryzysowego, które zawierają, m.in. procedury reagowania kryzysowego w czasie stanów
nadzwyczajnych i w czasie wojny, w tym bilans i tryb uruchamiania sił i środków
niezbędnych do usuwania zagrożeń, organizację systemu monitorowania zagrożeń,
ostrzegania i alarmowania oraz organizacji ewakuacji z terenów zagrożonych,
–
ustawa z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony RP ( Dz. U.
z 2004 r. Nr 241, poz. 2416, z późn. zm.) stanowiąca, iż Siły Zbrojne RP mogą między
innymi brać udział w oczyszczaniu terenów z materiałów wybuchowych

i niebezpiecznych pochodzenia wojskowego oraz ich unieszkodliwianiu,
–
ustawa z dnia 22 czerwca 2001 r. o wykonywaniu działalności gospodarczej
w zakresie wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią, amunicją oraz
wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym (Dz. U. Nr 67, poz.
679, z późn. zm.), która wskazuje organy właściwe dla zawiadomienia

o znalezieniu wszelkiego rodzaju materiałów wybuchowych i niebezpiecznych oraz stanowi,
iż do oczyszczania terenów z materiałów wybuchowych i niebezpiecznych pochodzenia
wojskowego mogą być użyte Siły Zbrojne RP. Zgodnie z art. 25a ustawy o znalezieniu
wszelkiego rodzaju materiałów wybuchowych i niebezpiecznych zawiadamia się najbliższy
urząd administracji rządowej lub samorządowej, jednostkę organizacyjną Policji lub
Państwowej Straży Pożarnej. Materiały zlokalizowane w morskich wodach wewnętrznych
i
w
morzu terytorialnym podlegają zgłoszeniu właściwemu terytorialnie urzędowi
morskiemu. Wojewodowie w porozumieniu z dowódcami właściwych okręgów wojskowych
wyznaczają miejsca przeznaczone do niszczenia znalezionych materiałów wybuchowych
i niebezpiecznych. Dotychczas nie określono jednak szczegółowych zasad oczyszczania

8
terenów z materiałów wybuchowych i niebezpiecznych pochodzenia wojskowego,
a w szczególności tryb zgłaszania i zabezpieczania tych materiałów, sposoby i zakres
udziału Sił Zbrojnych RP w realizacji tych czynności oraz warunki wyznaczania miejsc
przeznaczonych do niszczenia materiałów wybuchowych i niebezpiecznych pochodzenia
wojskowego.
Do wydania rozporządzenia w tej sprawie została zobowiązana Rada Ministrów na mocy
art. 25c przedmiotowej ustawy,
–
rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 23 lutego 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad
udziału pododdziałów i oddziałów Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w zapobieganiu
skutkom klęski żywiołowej lub ich usuwaniu (Dz. U. Nr 41, poz. 347),
–
rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 28 października 2002 r. w sprawie pomieszczeń
magazynowych i obiektów do przechowywania materiałów wybuchowych, broni, amunicji
oraz wyrobów o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym (Dz. U. Nr 190, pozktóre określa szczegółowe wymagania dla pomieszczeń magazynowych przeznaczonych do
przechowywania wytworzonych materiałów wybuchowych, broni, amunicji oraz wyrobów
o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym oraz wymagania organizacyjne i techniczne
w zakresie przygotowania obiektów, w których będą przechowywane materiały wybuchowe,
broń, amunicja oraz wyroby o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym, przeznaczone do
obrotu,
–
rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 10 września 2002 r. w sprawie
ewidencjonowania materiałów wybuchowych, broni, amunicji oraz wyrobów i technologii o
przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym (Dz. U. Nr 163, poz. 1346 oraz z 2003 r. Nr 143,
poz. 1394) które określa sposób ewidencjonowania wytworzonych materiałów
wybuchowych, broni, amunicji oraz wyrobów o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym;
sposób prowadzenia ewidencji ich obrotu oraz transakcji,
–
rozporządzenie Ministra Gospodarki oraz Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji
z dnia 9 września 2002 r. w sprawie warunków sprzedaży materiałów wybuchowych, broni,
amunicji oraz wyrobów o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym oraz zakresu i trybu
kontroli przestrzegania tych warunków (Dz. U. Nr 156, poz. 1303, z późn. zm.), które
wpisują się w postanowienia pkt 3 (b) (v) Załącznika Technicznego do Protokołu V,
dotyczącego m.in. właściwych procedur w zakresie rejestracji danych oraz śledzenia
przemieszczeń amunicji. Dokonywana podczas sprzedaży rejestracja nabywcy jest jednym z
elementów wspomnianych przedsięwzięć.

Prawo do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, zgodnie
z ustawą z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze
środków publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027, z późn. zm.) dotyczy: osób objętych
powszechnym – obowiązkowym i dobrowolnym ubezpieczeniem zdrowotnym, osób innych niż
ubezpieczeni, posiadających obywatelstwo polskie i miejsce zamieszkania na terytorium RP,
które nie ukończyły 18 roku życia lub są w okresie ciąży, porodu i połogu, osób innych niż
ubezpieczeni, posiadających obywatelstwo polskie i miejsce zamieszkania na terytorium RP,
które spełniają kryterium dochodowe określone w ustawie o pomocy społecznej
(świadczeniobiorcy).

11 W związku z wejściem w życie w dniu 22 sierpnia 2010 r. ustawy z dnia 16 lipca 2009 r. o zmianie ustawy
o wykonywaniu działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią,
amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym oraz ustawy o materiałach
wybuchowych przeznaczonych do użytku cywilnego (Dz. U. Nr 125, poz. 1036), przedmiotowe rozporządzenie
Ministra Gospodarki utraciło moc. Projekt rozporządzenia Ministra Gospodarki w sprawie pomieszczeń
magazynowych i obiektów do przechowywania materiałów wybuchowych, broni, amunicji oraz wyrobów
o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym, zastępujące rozporządzenie z dnia 28 października 2002 r., zostało
podpisane w dniu 27 października 2010 r. i w dniu 3 listopada 2010 r. skierowane do ogłoszenia (stan na dzień
sporządzenia przedmiotowego wniosku).

9
Sposób przyjęcia Protokołu V do polskiego porządku prawnego
Konwencja o zakazie lub ograniczeniu użycia pewnych broni konwencjonalnych, które mogą
być uważane za powodujące nadmierne cierpienia lub mające niekontrolowane skutki wraz
z Protokołami I, II i III, została podpisana przez Rzeczpospolitą Polską w dniu 10 kwietnia
1981 r., a następnie ratyfikowana w dniu 24 lutego 1983 r. (Dz. U. z 1984 r. Nr 23, poz. 104), tj.
przed wejściem w życie Konstytucji RP z 1997 r. W związku z powyższym, w kwestiach
uregulowanych w ustawach, stanowi ona, zgodnie z art. 241 Konstytucji RP, umowę
ratyfikowaną za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie. Jednocześnie art. 8 ust. B Konwencji
stanowi, że dodatkowe protokoły uzgodnione przez Konferencję Przeglądową zostają przyjęte
w takim samym trybie jak sama Konwencja i zostaną do niej załączone oraz wejdą w życie
zgodnie z art. 5 ust. 3 i 4 Konwencji. W związku z powyższym związanie się Rzeczypospolitej
Polskiej postanowieniami Protokołu V powinno nastąpić w tym samym trybie, tj. ratyfikacji za
uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie. Po ratyfikowaniu Protokołu i jego ogłoszeniu w Dzienniku
Ustaw, będzie on, zgodnie z art. 91 Konstytucji RP, stanowić część krajowego porządku
prawnego i będzie bezpośrednio stosowany.

Podmioty, których dotyczy Protokół V
Wykonywanie postanowień Protokołu V powierzone będzie, według właściwości:
1) Ministrowi Spraw Zagranicznych – w zakresie reprezentowania strony polskiej

w kontaktach z Państwami Stronami Protokołu i Sekretarzem Generalnym ONZ, opracowania
zbiorczego corocznych raportów oraz koordynacji podejmowanych przez Polskę działań
w ramach międzynarodowych inicjatyw pomocowych,
2) Ministrowi Obrony Narodowej – w zakresie zmian obowiązujących w Siłach Zbrojnych RP
przepisów oraz, w miarę potrzeby, wydanie nowych przepisów, które pozwalałyby sprawnie
wykonywać postanowienia protokołu,
3) Ministrowi Spraw Wewnętrznych i Administracji – w zakresie zmian przepisów dotyczących
jednostek podległych MSWiA oraz, w miarę potrzeby, wydania nowych przepisów, które
pozwalałyby sprawnie wykonywać postanowienia protokołu,
4) Ministrowi Gospodarki – w zakresie udziału podmiotów cywilnych w oczyszczaniu terenu
z materiałów wybuchowych i niebezpiecznych,
5) Ministrowi Zdrowia – w zakresie udzielania pomocy dla ofiar wybuchowych pozostałości
wojennych – opieka i rehabilitacja zdrowotna ofiar,
6) Ministrowi Pracy i Polityki Społecznej – w zakresie udzielania pomocy dla ofiar
wybuchowych pozostałości wojennych zapewniającej ich społeczną i ekonomiczną
reintegrację,
7) Każdemu z ww. w zakresie przygotowania danych wyjściowych do sporządzania
corocznych raportów oraz włączania się w programy pomocowe w ramach realizacji
założonych celów polityki zagranicznej Rzeczypospolitej Polskiej.
12_05zb

10


Protokół o wybuchowych pozostałościach wojennych do Konwencji o zakazie lub
ograniczeniu użycia pewnych broni konwencjonalnych, które mogą być uważane za
powodujące nadmierne cierpienia lub mające niekontrolowane skutki (Protokół V)
sporządzony w Genewie dnia 28 listopada 2003 r.
Wysokie Umawiające się Strony,

Dostrzegając poważne pokonfliktowe problemy humanitarne, spowodowane przez
wybuchowe pozostałości wojenne,

wiadome potrzeby przyjęcia Protokołu w sprawie pokonfliktowych środków zaradczych
o charakterze ogólnym, w celu zminimalizowania zagrożeń i skutków powodowanych przez
wybuchowe pozostałości wojenne,

Oraz pragnąc zająć się ogólnymi środkami zapobiegawczymi, poprzez dobrowolne najlepsze
praktyki określone w Załączniku Technicznym, w celu poprawy niezawodności amunicji,
minimalizując tym samym występowanie wybuchowych pozostałości wojennych,

Uzgodniły, co następuje:

Artykuł 1

Postanowienie ogólne i zakres stosowania


1. Zgodnie z Kartą Narodów Zjednoczonych i zasadami międzynarodowego prawa
konfliktów zbrojnych mającymi zastosowanie do Wysokich Umawiających się Stron,
Wysokie Umawiające się Strony zgadzają się przestrzegać zobowiązań
wyszczególnionych w niniejszym Protokole, zarówno indywidualnie, jak i we
współpracy z innymi Wysokimi Umawiającymi się Stronami w celu
zminimalizowania zagrożeń i skutków wybuchowych pozostałości wojennych

w sytuacjach pokonfliktowych.

2. Niniejszy Protokół ma zastosowanie do wybuchowych pozostałości wojennych na
terytorium lądowym Wysokich Umawiających się Stron, włączając w to wody
wewnętrzne .

3. Niniejszy Protokół ma zastosowanie do sytuacji będących wynikiem konfliktów
określonych w ustępach od 1 do 6 Artykułu 1 Konwencji, poprawionego w dniu 21
grudnia 2001 r.

4. Artykuły 3, 4, 5 oraz 8 niniejszego Protokołu mają zastosowanie do wybuchowych
pozostałości wojennych, innych niż istniejące wybuchowe pozostałości wojenne
zdefiniowane w ustępie 5 Artykułu 2 niniejszego Protokołu.

1


Artykuł 2

Definicje

Dla celów niniejszego Protokołu,

1. Amunicja wybuchowa oznacza amunicję konwencjonalną, zawierającą materiały
wybuchowe z wyłączeniem min, min pułapek oraz innych urządzeń zdefiniowanych
w Protokole II do niniejszej Konwencji poprawionym w dniu 3 maja 1996 roku.

2. Niewybuchy oznaczają amunicję wybuchową, która została uzbrojona, wyposażona
w zapalniki lub też w inny sposób przygotowana do użycia oraz użyta podczas
konfliktu zbrojnego. Amunicja ta mogła zostać odpalona, zrzucona, wystrzelona albo
odstrzelona i powinna eksplodować, lecz nie eksplodowała.

3. Porzucona amunicja wybuchowa oznacza amunicję wybuchową, która nie została
użyta podczas konfliktu zbrojnego, została pozostawiona lub porzucona przez stronę
konfliktu zbrojnego i nie znajduje się już pod kontrolą strony, która ją pozostawiła lub
porzuciła. Porzucona amunicja wybuchowa mogła nie zostać lub została uzbrojona,
wyposażona w zapalniki albo w inny sposób przygotowana do użycia.

4. Wybuchowe pozostałości wojenne oznaczają niewybuchy oraz porzuconą amunicję
wybuchową.

5. Istniejące wybuchowe pozostałości wojenne oznaczają niewybuchy oraz porzuconą
amunicję wybuchową, które istniały przed wejściem w życie niniejszego Protokołu,
w odniesieniu do Wysokiej Umawiającej się Strony, na której terytorium pozostałości
te się znajdują.


Artykuł 3

Oczyszczanie terenu , usuwanie lub niszczenie wybuchowych pozostałości wojennych


1. Każda Wysoka Umawiająca się Strona i strona konfliktu zbrojnego ponosi
odpowiedzialność w myśl postanowień niniejszego Artykułu za wszystkie wybuchowe
pozostałości wojenne na kontrolowanym przez siebie terytorium. W przypadkach,
kiedy użytkownik amunicji wybuchowej, która stała się wybuchowymi
pozostałościami wojennymi, nie sprawuje kontroli nad terytorium, powinien on po
zaprzestaniu aktywnych działań wojennych, kiedy jest to możliwe, na zasadzie
dwustronnej lub za pośrednictwem wzajemnie uzgodnionej strony trzeciej,

z uwzględnieniem, między innymi, Systemu Narodów Zjednoczonych lub innych
odpowiednich organizacji zapewnić pomoc, w tym, między innymi, pomoc
techniczną, finansową, materialną lub w postaci zasobów ludzkich, w celu ułatwienia
oznakowania i oczyszczenia terenu, usunięcia lub zniszczenia takich wybuchowych
pozostałości wojennych.

2