Rządowy projekt ustawy o ratyfikacji Protokołu o wybuchowych pozostałościach wojennych do Konwencji o zakazie lub ograniczeniu użycia pewnych broni konwencjonalnych, które mogą być uważane za powodujące nadmierne cierpienia lub mające niekontrolowane skutki (Protokół V), sporządzonego w Genewie dnia 28 listopada 2003 r.

1. Obligatoryjtanowienia Protokołu V:
− w myśl postanowień art. 3, strony Protokołu V lub inne strony konfliktu zbrojnego, po
zakończeniu działań zbrojnych zobowiązane są do możliwie szybkiego oznaczenia
i oczyszczenia terenu, usunięcia lub zniszczenia „wybuchowych pozostałości wojennych”.
Podstawowa odpowiedzialność za oczyszczanie terenu z „wybuchowych pozostałości
wojennych” spoczywa na stronie konfliktu, która sprawuje kontrolę nad terenem
wymagającym takiego oczyszczenia,
− treść artykułu 5 Protokołu V obliguje do stosowania innych środków ostrożności mających
na celu ochronę ludności cywilnej i obiektów cywilnych przed zagrożeniami
powodowanymi przez wybuchowe pozostałości wojenne. Należą do nich: ostrzeganie,
uświadamianie ludności cywilnej o istniejących zagrożeniach, znakowanie, grodzenie,
monitorowanie terenów, na których wybuchowe pozostałości wojenne występują.
Obowiązkiem ochrony są objęte również organizacje i misje humanitarne,
− w myśl postanowień artykułu 4 Protokołu V strony zobowiązane są do ewidencjonowania
i archiwizowania informacji o użyciu amunicji wybuchowej lub porzuceniu tej amunicji
oraz w określonych sytuacjach, udostępniania stosownych informacji stronie lub stronom,
pod kontrolą których znajduje się terytorium z „wybuchowymi pozostałościami
wojennymi”,
− zgodnie z art. 11 Protokołu V każda ze stron zobowiązana jest do opracowania
i upowszechnienia odpowiednich instrukcji i procedur operacyjnych oraz szkolenia
personelu w zakresie wykonywania postanowień protokołu.
2. Postanowienia Protokołu V, których realizacja uzależniona jest od możliwości danego
państwa:
− Art. 8 określa zasady, formy i tryb współpracy międzynarodowej, która ma odgrywać
istotną rolę przy realizacji działań określonych w protokole. W myśl postanowień tego
artykułu Strony są zobowiązane między innymi, w miarę możliwości, do udzielania
pomocy technicznej, finansowej, rzeczowej lub w postaci zasobów ludzkich, w celu
rozwiązywania problemów stwarzanych przez wszelkie wybuchowe pozostałości wojenne.
Istotne są w tym kontekście postanowienia art. 5, dające każdemu Państwu-Stronie prawo
do ubiegania się i otrzymania pomocy również w rozwiązywaniu problemów stwarzanych
przez „istniejące wybuchowe pozostałości wojenne”, tj. powstałych przed przystąpieniem
danego państwa do protokołu,
− Załącznik Techniczny, będący integralną częścią protokołu określa szczegółowo zasady
postępowania z „wybuchowymi pozostałościami wojennymi” oraz zawiera propozycje
środków zapobiegawczych, zwiększających niezawodność amunicji wybuchowej w celu
minimalizowania możliwości powstawania wybuchowych pozostałości wojennych
w wyniku jej użycia.

Skutki związane z wejściem Protokołu V w życie w stosunku do Rzeczypospolitej Polskiej

8 W obecnych uwarunkowaniach pierwsze dwie grupy obligatoryjnych postanowień Protokołu w odniesieniu do
Polski nie będą miały praktycznego zastosowania ponieważ:
– na terytorium Polski – w odniesieniu do „wybuchowych pozostałości wojennych” – warunkiem koniecznym
zastosowania postanowień Protokołu V byłoby zaistnienie konfliktu zbrojnego,
– poza granicami naszego kraju – Polska jest obecna na terytoriach państw, gdzie toczą się konflikty zbrojne, między
innymi w Iraku i Afganistanie, lecz wszystkie te państwa nie są stronami przedmiotowego porozumienia.
Ratyfikacja Protokołu V nie stworzy więc dla strony polskiej zobowiązań prawnych, gdyż ma on zastosowanie
tylko na terytorium państw, które są jego stronami. Należy jednak mieć na względzie, że sytuacja ta może ulec
zmianie w wyniku przystąpienia ww. państw do protokołu i jednocześnie utrzymywania tam naszego
zaangażowania.

3
Skutki społeczne
W przypadku konfliktu zbrojnego lub okupacji stosowanie postanowień Protokołu V
przyczyni się do zmniejszenia liczby ofiar oraz ograniczenia kosztów ich leczenia

i rehabilitacji.
Obecnie istniejące regulacje prawne w zakresie pomocy społecznej oraz rehabilitacji
medycznej i społecznej nie przewidują szczególnych rozwiązań i instrumentów wsparcia
skierowanych do osób cywilnych, których niepełnosprawność jest wynikiem wypadku w trakcie
działań wojennych. Przepisy w zakresie uprawnień i ulg przysługujących osobom
niepełnosprawnym zawarte są przede wszystkim w ustawie z dnia 27 sierpnia 1997 r.
o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U.
z 2008 r. Nr 14, poz. 92, z późn. zm.). Dotyczą one wszystkich osób, które legitymują się
orzeczeniem o niepełnosprawności, stopniu niepełnosprawności lub orzeczeniem równoważnym.
Należy również podkreślić, że udzielanie pomocy ofiarom wybuchowych pozostałości
wojennych – w zakresie świadczeń z pomocy społecznej – odbywać się będzie na zasadach
określonych w ustawie z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2009 r. Nr 175,
poz. 1362, z późn. zm.). wiadczenia te nie będą się różnić od świadczeń udzielanych innym
osobom uprawnionym. Z uwagi na treść art. 5 ww. ustawy Protokół V nie będzie miał wpływu na
krąg podmiotów uprawnionych do świadczeń z pomocy społecznej, o których mowa w tym
artykule.
Jednocześnie, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym
Ratownictwie Medycznym (Dz. U. Nr 191, poz. 1410, z późn. zm.), świadczenia z zakresu
ratownictwa medycznego, udzielane są wszystkim osobom znajdującym się w stanie nagłego
zagrożenia zdrowotnego, nie wyłączając osób uprawnionych na podstawie przepisów
o koordynacji. Zadania zespołów ratownictwa medycznego, z wyłączeniem lotniczych zespołów
ratownictwa medycznego, są finansowane z budżetu państwa z części, których dysponentami są
poszczególni wojewodowie. rodki budżetowe przekazywane są Funduszowi na finansowanie
umów z dysponentami zespołów ratownictwa medycznego. Umowy te zaś przewidują dwojaki
sposób rozliczania kosztów pomiędzy świadczeniodawcami i oddziałami wojewódzkimi
Narodowego Funduszu Zdrowia w formie ryczałtu dobowego oraz wyjątkowo na podstawie
kosztów rzeczywistych udzielonego świadczenia, w przypadku osób uprawnionych na podstawie
przepisów o koordynacji. Kwota ryczałtu dobowego ustalana jest w taki sposób, aby zapewnić
prawidłowe funkcjonowanie systemu ratownictwa, niezależnie od ilości udzielonych w danym
miesiącu świadczeń.
Udzielanie pomocy ofiarom wybuchowych pozostałości wojennych – opieka i rehabilitacja
zdrowotna ofiar – w zakresie świadczeń zdrowotnych uprawnienia osób poszkodowanych,
o których mowa w Protokole V, nie będą się różnić od świadczeń udzielanych innym osobom
uprawnionym. Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawą z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki
zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027, z późn.
zm.) świadczeniobiorcy mają, na zasadach określonych w ustawie, prawo do świadczeń opieki
zdrowotnej, których celem jest zachowanie zdrowia, zapobieganie chorobom i urazom, wczesne
wykrywanie chorób, leczenie, pielęgnacja oraz zapobieganie niepełnosprawności i jej
ograniczanie. Rozwiązanie to stanowi pełną realizację ustawowego prawa osób ubezpieczonych
do swobodnego i nieograniczonego dostępu do świadczeń medycznych oraz prawa wyboru
świadczeniodawców spośród tych, którzy mają podpisane umowy z Narodowym Funduszem
Zdrowia. Powszechność ubezpieczenia zdrowotnego stanowi gwarancję, że żadna grupa
społeczna nie zostanie pozbawiona prawa i możliwości korzystania z opieki zdrowotnej.

Skutki gospodarcze
Związanie Rzeczypospolitej Polskiej Protokołem V nie spowoduje bezpośrednich skutków
gospodarczych. Oczyszczanie terenu kraju z pozostałości wojennych, określonych w art. 3 ust. 2

4
pkt 1 ppkt a ustawy z dnia 22 czerwca 2001 r. o wykonywaniu działalności gospodarczej
w zakresie wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią, amunicją oraz wyrobami
i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym (Dz. U. Nr 67, poz. 679, z późn. zm.)
jako materiały wybuchowe, wykonywane jest przez patrole rozminowania Sił Zbrojnych RP –
w przypadkach kryzysowych – oraz przez przedsiębiorców – na zasadach komercyjnych.
Przedsiębiorcy prowadzący taką działalność muszą przestrzegać odpowiednich przepisów
krajowych, które spełniają, a w niektórych przypadkach przewyższają, wymagania dotyczące
bezpieczeństwa, ewidencji i śledzenia materiałów wybuchowych, zawarte w Załączniku
Technicznym do Protokołu V. W związku z powyższym związanie Polski Protokołem V nie
spowoduje konieczności spełnienia przez przedsiębiorców dodatkowych wymagań, które
mogłyby spowodować ograniczenie ich działalności.

Skutki finansowe
Przyjęcie Protokołu do polskiego porządku prawnego nie wywrze bezpośrednich skutków
finansowych dla budżetu państwa, jak i budżetu jednostek samorządu terytorialnego.
Ewentualne skutki finansowe dla budżetu państwa wynikające z przyjęcia Protokołu V do
polskiego porządku prawnego, zależeć będą od zaangażowania Polski w rozwiązywanie
konfliktów zbrojnych lub na terenach, gdzie miały one miejsce. Istotne będzie wtedy, aby już na
etapie planowania takiego zaangażowania dokonywać analizy możliwości i szacunku kosztów
wykonywania postanowień Protokołu V.
Należy podkreślić, że w budżecie Ministerstwa Obrony Narodowej zaplanowano środki
finansowe na realizację zadań dotyczących upowszechniania międzynarodowego prawa
humanitarnego konfliktów zbrojnych.
Potencjalnie bardziej znaczącym obciążeniem finansowym dla budżetu państwa może być
realizacja postanowień niemających charakteru obligatoryjnego, w szczególności dotyczących:
− działań pomocowych, poprzez udział strony polskiej – zgodnie z Art. 8 Protokołu V
– w
międzynarodowych przedsięwzięciach służących niesieniu pomocy. Pomoc ta
realizowana będzie na rzecz regionów, w których wybuchowe pozostałości wojenne stanowią
ogromne zagrożenie dla lokalnych społeczności, będąc jednocześnie barierą
uniemożliwiającą rozwój ekonomiczny tych społeczności. rodki na ten cel będą corocznie
zaplanowane w budżecie Ministerstwa Spraw Zagranicznych jako instytucji właściwej
w zakresie niesienia pomocy rozwojowej,
− wdrożenia pełnej gamy środków zapobiegawczycyszczególnionych w Załączniku
Technicznym, w celu zminimalizowania ryzyka powstania wybuchowych pozostałości
wojennych. Sprowadzają się one do zapewnienia jak najwyższej niezawodności amunicji
wybuchowej i obejmują zagadnienia związane z formułowaniem wymogów, co do
parametrów taktyczno-technicznych amunicji wybuchowej, zarządzaniem jej produkcją oraz
norm i procedur odnoszących się do magazynowania, transportu i obchodzenia się
z amunicją,
− nowelizacji lub uzupełnienia programów szkolenia, instrukcji, regulaminów działania
szczebla taktycznego i operacyjnego wszystkich rodzajów wojsk i służb Sił Zbrojnych
Rzeczypospolitej Polskiej. Działalność ta wpisuje się w bieżącą aktywność komórek resortu
obrony narodowej. Ewentualne koszty zastosowania znowelizowanych bądź stworzonych

9 Szeroka gama tych środków jest wdrożona w Siłach Zbrojnych RP. Wymogi odnoszące się do amunicji
wybuchowej, w tym jej niezawodności nakładane są głównie w kontekście potrzeb wojskowych. Ewentualna zmiana
istniejących w MON rozwiązań systemowych uzależniona będzie od wyników analizy konieczności wprowadzania
dodatkowych rozwiązań oraz oceny kosztów i efektów ich wprowadzenia.

5
procedur mogą pojawić się w momencie zaangażowania Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej
Polskiej w konflikt zbrojny.
Realizacja tych postanowień będzie pochodną celów polskiej polityki zagranicznej oraz
realnych możliwości naszego państwa (co, w przypadku realizacji powyższych działań, będzie
wiązać się z zapewnieniem corocznie w budżecie Ministerstwa Obrony Narodowej
i Ministerstwa Spraw Zagranicznych odpowiednich środków finansowych).
O ile przedsięwzięcia wskazane w uzasadnieniu będą realizowane przez Siły Zbrojne
Rzeczypospolitej Polskiej w kraju lub polskie kontyngenty wojskowe w rejonie działań
zbrojnych za granicą, koszty tych przedsięwzięć będą finansowane z budżetu Ministerstwa
Obrony Narodowej w ramach wydatków przeznaczonych na bieżące funkcjonowanie jednostek
wojskowych lub wydatków przeznaczonych na polskie kontyngenty wojskowe.

Skutki polityczne
Rzeczpospolita Polska od początku aktywnie uczestniczy w pracach nad Konwencją
CCW. Rozwiązania wypracowywane w ramach tej Konwencji są ważnym uzupełnieniem
obecnego systemu międzynarodowego prawa humanitarnego w zakresie ograniczania ryzyka
i skutków użycia pewnych rodzajów broni konwencjonalnej dla ludności cywilnej.
Ratyfikacja Protokołu V pozwoli Rzeczypospolitej Polskiej zaprezentować się jako państwo
konsekwentnie dążące do eliminacji negatywnych skutków użycia tych rodzajów broni
konwencjonalnej, które stanowią największe zagrożenie dla ludności cywilnej. Gest ten stanie się
też sygnałem dla społeczności międzynarodowej potwierdzającym znaczenie Konwencji CCW
i jej Protokołów w polskiej polityce rozbrojeniowej.
Ratyfikacja Protokołu V może przyczynić się również do poprawy wizerunku
Rzeczypospolitej Polskiej w kontekście aktualnych trendów w globalnej polityce rozbrojeniowej.
Rzeczpospolita Polska nie podpisała Konwencji o Amunicji Kasetowej (tzw. Konwencji z Oslo),
wprowadzającej całkowity zakaz użycia, posiadania, produkcji i przekazywania tego rodzaju
broni. Wiąże się z tym narastająca presja ze strony państw-stron Konwencji z Oslo oraz krytyka
organizacji pozarządowych na forum międzynarodowym. Podkreślenie zaangażowania Rządu RP
w rozwój prawa humanitarnego będzie więc w tym kontekście wielce pożądane.

Skutki prawne

Wejście w życie Protokołu V w stosunku do Rzeczypospolitej Polskiej skutkować będzie
koniecznością wydania na podstawie art. 25c ustawy z dnia 22 czerwca 2001 r.

o wykonywaniu działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania i obrotu materiałami
wybuchowymi, bronią, amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub
policyjnym rozporządzenia Rady Ministrów określającego:
– tryb zgłaszania i zabezpieczenia tych materiałów,
– sposób i zakres udziału Sił Zbrojnych RP w realizacji tych czynności,
– warunki wyznaczania miejsc przeznaczonych do niszczenia materiałów wybuchowych
i niebezpiecznych.
Protokół nakłada również na strony obowiązek dokonywania przeglądu i oceny
zagrożenia na terenach, na których występują wybuchowe pozostałości wojenne (art. 3 ust. 1, 2
i 3 Protokołu) oraz ostrzegania i szkolenia ludności cywilnej na temat zagrożeń
i skutków działania wybuchowych pozostałości wojennych (art. 5), w zakresie określonym przez
część 2 pkt Załącznika Technicznego do Protokołu. Zgodnie z art. 5 ust. 2 pkt 3 ustawy
o zarządzaniu kryzysowym załącznik funkcjonalny planu głównego planu reagowania
kryzysowego określa m.in. organizację systemu monitorowania zagrożeń, ostrzegania
i alarmowania, zasady informowania ludności o zagrożeniach i sposobach postępowania na
wypadek zagrożeń, organizację ewakuacji z obszarów zagrożonych oraz organizację opieki

6
społecznej i medycznej. Krajowe, wojewódzkie, powiatowe i gminne plany reagowania
kryzysowego aktualizowane są nie rzadziej niż co dwa lata. Jednakże przepisy ww. ustawy nie
nakładają obowiązku zamieszczania w planie reagowania kryzysowego kwestii organizacji
szkolenia ludności cywilnej na temat zagrożeń oraz oznakowania i grodzenia terenów, na których
występują zagrożenia pozostałościami wojennymi. W związku z tym, regulacja dotycząca
szkolenia ludności cywilnej powinna zostać zawarta w projektowanej ustawie o ochronie
ludności.
Protokół stwarza również możliwość organizacji międzynarodowej współpracy
w celu zapewnienia pomocy technicznej, finansowej, materialnej oraz w postaci zasobów
ludzkich (art. 3 ust. 1 i art. 3 ust. 5, art. 8 ust. 1 Protokołu). Współpraca taka może być
realizowana w drodze zawierania dwustronnych porozumień międzynarodowych, zawieranych
w trybie ustawy z dnia 14 kwietnia 2000 r. o umowach międzynarodowych (Dz. U. Nr 39,
poz. 443 oraz z 2002 r. Nr 216, poz. 1824), bądź też w drodze porozumień zawieranych na
podstawie:
– art. 23 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej
w województwie (Dz. U. Nr 31, poz. 206 oraz z 2010 r. Nr 40, poz. 230), zgodnie z którym
wojewoda współdziała z właściwymi organami innych państw oraz międzynarodowych
organizacji rządowych i pozarządowych na zasadach określonych przez ministra właściwego do
spraw zagranicznych,
– art. 12 pkt 9a ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz. U. z 2001 r.
Nr
142, poz. 1592, z późn. zm.), zgodnie z którym rada powiatu podejmuje uchwałę
o współpracy ze społecznościami lokalnymi innych państw,
– art. 18 ust. 2 pkt 12a ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r.
Nr 142, poz. 1591, z późn. zm.), zgodnie z którym rada gminy podejmuje uchwałę w sprawie
współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw.
Związanie Rzeczypospolitej Polskiej Protokołem V skutkować będzie także
koniecznością wydania przepisów dotyczących ewidencjonowania informacji o użyciu
i porzuceniu amunicji wybuchowej oraz udzielania informacji z ewidencji, stosownie do art. 4
ust. 1 Protokołu. Postanowienia art. 4 Protokołu V, dotyczące ewidencji, przechowywania
i przekazywania informacji są przestrzegane w Siłach Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.
Wojska inżynieryjne, realizując zadania wsparcia inżynieryjnego działań, m.in. przez ustawianie
zapór minowych, dopełniają obowiązku ewidencjonowania tego typu przedsięwzięć. Zgodnie
z obowiązującymi dokumentami normatywnymi – Normy Obronne NO-02-A027:2009 Zapory
minowe – Ustawianie, oznakowanie, sporządzanie planów i składanie meldunków, NO-02-
A028:2000 Przekazywanie zapór inżynieryjnych, NO-02-A043:2009 Wojska inżynieryjne –
Rozpoznanie, rozminowanie i oczyszczanie terenów z przedmiotów wybuchowych
i
niebezpiecznych – Wymagania, wprowadzone decyzją Nr 169/MON Ministra Obrony
Narodowej z dnia 10 maja 2010 r. w sprawie zatwierdzenia i wprowadzenia dokumentów
normalizacyjnych dotyczących obronności i bezpieczeństwa państwa (Dz. Urz. MON Nr 10, poz.
110), instrukcją „Budowa i pokonywanie zapór inżynieryjnych” oraz programami szkolenia,
wszelkie informacje dotyczące miejsca ustawienia zapór minowych i ich rodzaju (formularze
zapór minowych, szkice, kalki, mapy) przekazywane są wykonawcom, a przez kolejne szczeble
dowodzenia Naczelnemu Dowódcy. Porozumienia międzynarodowe nakładają obowiązek
przekazania takiego zbioru informacji państwu-stronie danej umowy po zakończeniu konfliktu.


10 Prace nad projektem ustawy o ochronie ludności, koordynowane przez KG PSP, zostały zawieszone na poziomie
uzgodnień w łonie MSWiA. W związku z tym, w przypadku wcześniejszego wejścia w życie Protokołu V
w stosunku do RP, stosownych zmian wymagać będzie Dział IV Obrona cywilna ustawy z dnia 21 listopada 1967 r.
o powszechnym obowiązku obrony RP (Dz. U. z 2004 r. Nr 241, poz. 2416, z późn. zm.).

7