Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta oraz niektórych innych ustaw

252 ogniska epidemiczne zakażeń szpitalnych. Zakażeniu w tych ogniskach uległy ogółem
2382 osoby, w tym 2224 pacjentów i 158 osób personelu. Wśród zdiagnozowanych
patogenów najliczniejszą grupę stanowiły:
– rotawirusy – 52 ogniska epidemiczne (21%),
– norowirusy – 38 ognisk epidemicznych (15%).
Najwięcej zachorowań wywołanych przez rotawirusy (42 ogniska), podobnie jak w latach
ubiegłych, wystąpiło na oddziałach pediatrycznych, co ma ścisły związek z typową dla tych
wirusów populacją wrażliwą na zakażenie. W przypadku norowirusów – ogniska epidemiczne
występowały na różnych oddziałach, w szczególności internistycznych.”.

Ze względu na to, że zgodnie z ustawą z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz
zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. Nr 234, poz. 1570, z późn. zm.)
szpitale mają obowiązki w zakresie przeciwdziałania zakażeniom wewnątrzszpitalnym (dane
o tych zakażeniach są zbierane przez właściwe jednostki państwowej inspekcji), stąd też
projektowana ustawa dotyczy wyłącznie szpitali oraz zakażeń biologicznym czynnikiem
chorobotwórczym. Pojęciem tym posługuje się ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r.
o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi.
Objęcie projektowaną ustawą zmieniającą tylko zdarzeń mających miejsce w szpitalach wiąże
się także z tym, że bardziej skomplikowane procedury medyczne, w przypadku których
większe jest ryzyko zaistnienia błędu medycznego, są wykonywane w szpitalach.

wiatowe organizacje pacjentów w 2002 r. przygotowały dokument zwany Europejską Kartą
Praw Pacjenta. Europejska Karta Praw Pacjentów jest to nieformalny dokument pozarządowy
sporządzony przez organizację Active Citizenship Network we współpracy
z 12 organizacjami z różnych krajów Unii Europejskiej. Europejska Karta Praw Pacjentów
zawiera katalog czternastu praw pacjentów. Wśród tych praw można wymienić także prawo
do rekompensaty.
Należy zauważyć, że jeszcze kilkanaście lat temu za dobrą formę ochrony przed
roszczeniowością pacjentów uważano system oparty wyłącznie o ubezpieczenie OC. Jednak,
jak wynika z doświadczeń krajów takich jak Niemcy, Wielka Brytania, Francja czy krajów
skandynawskich, nie jest to system wystarczający dla zapewnienia właściwego standardu
ochrony praw pacjenta (J. Jończyk „Między odpowiedzialnością lekarza a ubezpieczeniem
pacjenta”, Prawo i Medycyna, Nr 3/99).
 
5
Wszelkie systemy pozasądowego dochodzenia odszkodowań z tytułu błędów medycznych
były wprowadzane w innych państwach europejskich oraz w Japonii i Nowej Zelandii
stopniowo i nawet obecnie nie dotyczą wszelkich możliwych błędów medycznych i szkód.
Uznawany powszechnie za najbardziej przyjazny pacjentowi system nordycki (który poza
Szwecją wprowadziły: Finlandia – 1987 r., Norwegia – 1988 r. oraz Dania – 1992 r.) był
wprowadzany stopniowo. Na początku (ze względu na brak konsensusu, a także z uwagi na
brak podobnych regulacji w innych krajach, a więc i brak odniesienia do sprawdzonych
doświadczeń) zamiast rozwiązania legislacyjnego wybrano koncepcję dobrowolnego
ubezpieczenia zdrowotnego, które zaczęło funkcjonować w Szwecji od 1 stycznia 1975 r. Na
tej podstawie ubezpieczenie pacjentów miało być wdrożone we wszystkich instytucjach
publicznej i prywatnej opieki zdrowotnej. Do 31 grudnia 1994 r. takie ubezpieczenie było
zarządzane przez konsorcjum (w
składzie: Folksam, Länsförsäkringsbolagen, Skandia
i Trygg–Hansa), a podmioty świadczące publiczną i prywatną opiekę zdrowotną przyjęły
dobrowolne zobowiązanie na rzecz rekompensat za szkody w leczeniu, mające bezpośredni
związek z zastosowanym leczeniem. Takie rozwiązanie oznaczało znacznie większą szansę
rekompensaty dla pacjentów poszkodowanych w trakcie leczenia, gdyż odszkodowanie było
realizowane bez rozstrzygania o błędzie (niedbalstwie) konkretnych osób (oddzielono kwestię
odpowiedzialności od sprawy odszkodowania). Przedmiotem odszkodowania były
początkowo tylko niektóre szkody o charakterze urazów fizycznych, w tym zakażenia
szpitalne (żółtaczka została potraktowana odrębnie) i szkody związane z porodem. W 1994 r.
konsorcjum ubezpieczeń pacjentów przestało funkcjonować (z uwagi na przepisy dotyczące
konkurencji). W tym samym roku powołano przy Premierze Szwecji Komisję
ds. Ubezpieczeń Pacjentów, która zajęła się przygotowaniem ustawy o Poszkodowanych
Pacjentach, która weszła w życie dnia 1 stycznia 1997 r. Szwedzka Ustawa o
Poszkodowanych Pacjentach nie zastępuje odpowiedzialności cywilnej, ale stanowi dlań
alternatywę. Takie samo rozwiązanie zaproponowano w projekcie, dokonując odpowiedniej
zmiany w ustawie z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej, poprzez
wprowadzenie art. 17a, który reguluje obowiązek zwarcia umowy ubezpieczenia, nie
zawężając go do obowiązku zawarcia umowy OC. Ponadto w projektowanej ustawie,
podobnie jak w systemie nordyckim, pacjent ma wybór co do możliwości skorzystania z drogi
sądowej lub z pozasądowego sposobu dochodzenia roszczeń odszkodowawczych.

Zgodnie z art. 45 ust. 1 Konstytucji RP każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego
rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny
 
6
i niezawisły sąd. Innymi słowy każdy ma prawo do skorzystania lub nieskorzystania z tego
prawa. Na gruncie projektowanej ustawy podmiot składający wniosek (pacjent, jego
przedstawiciel ustawowy albo spadkobiercy pacjenta) podejmuje decyzję, czy przyjąć
zaproponowaną mu przez zakład ubezpieczeń propozycję odszkodowania, albo
zadośćuczynienia, czy też skieruje powództwo do sądu cywilnego. W postępowaniu przed
wojewódzką komisją podmiot składający wniosek do końca rozporządza swoim prawem,
może bowiem wycofać wniosek – bez ponoszenia dodatkowych kosztów oraz nieprzyjąć
propozycji odszkodowania albo zadośćuczynienia oferowanej przez zakład ubezpieczeń.
Jednocześnie w projektowanej ustawie wraz z oświadczeniem o przyjęciu ww. propozycji
podmiot składający wniosek składa oświadczenie o zrzeczeniu się wszelkich roszczeń
o odszkodowanie i zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę mogących wynikać ze
zdarzeń uznanych przez wojewódzką komisję za błąd medyczny. A zatem w zakresie innych
zdarzeń (tych, które ujawnią się w okresie późniejszym) oraz w zakresie waloryzacji
otrzymanej kwoty pacjent będzie mógł skierować powództwo do sądu, o ile zajdą przesłanki
tej waloryzacji. Nie zostaje także wyłączona droga sądowa, w przypadku gdy podmiot
składający wniosek złożył oświadczenie o zrzeczeniu się ww. roszczeń np. pod wpływem
błędu lub groźby.
W aktualnie obowiązującym stanie prawnym wszelkie roszczenia wynikające z błędów
medycznych są sprawami cywilnymi w rozumieniu art. 1 Kodeksu postępowania cywilnego,
ze wszelkimi tego konsekwencjami. Oznacza to przede wszystkim dopuszczalność drogi
sądowej w tych sprawach oraz to, że sporne roszczenia dotyczące błędów medycznych należą
do kognicji sądów powszechnych. Przedstawiony projekt zmierza do realizacji idei ułatwienia
uzyskania odszkodowania lub zadośćuczynienia osobom poszkodowanym na skutek
stwierdzonego błędu medycznego w oznaczonych w projekcie przypadkach, według zasad
określonych w rozdziale 13a. Nie zmienia to jednak zasad ogólnych, według których
postępowanie przed komisją dotyczy spraw cywilnych, a zatem takich, odnośnie których
wyłączenie możliwości dochodzenia roszczeń przed sądem powszechnym może nastąpić
jedynie wyjątkowo, nie może zaś nastąpić jedynie z uwagi na fakt, że w przypadku niektórych
błędów medycznych orzekać może wojewódzka komisja do spraw orzekania o błędach
medycznych.
Postępowanie przed wojewódzką komisją do spraw orzekania o błędach medycznych jest
postępowaniem sui generis, które ma charakter postępowania ugodowo-mediacyjnego.
Legitymowanymi czynnie do dochodzenia odszkodowania na podstawie projektowanej
 
7
ustawy będą pacjent, jego przedstawiciel ustawowy oraz spadkobiercy pacjenta. Pacjentem
jest, zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta
i Rzeczniku Praw Pacjenta, osoba zwracająca się o udzielenie świadczeń zdrowotnych lub
korzystająca ze świadczeń zdrowotnych udzielanych przez podmiot udzielający świadczeń
zdrowotnych lub osobę wykonującą zawód medyczny. Pacjentem nie jest osoba, która
uczestniczy w eksperymencie medycznym oraz w badaniach klinicznych.
Zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, w przypadku
zawinionego naruszenia praw pacjenta (a takim jest m.in. prawo do świadczeń zdrowotnych
odpowiadających aktualnej wiedzy medycznej) sąd może przyznać poszkodowanemu
odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę na podstawie
art. 448 Kodeksu cywilnego. Art. 448 Kodeksu cywilnego pozwala dochodzić
zadośćuczynienia za naruszenie dobra osobistego. Stąd też odwołanie się w ww. przepisie
art. 4 ust. 1 do art. 448 Kodeksu cywilnego przesądza, że zawinione naruszenie praw pacjenta
oznacza w istocie naruszenie dóbr osobistych pacjenta. Z dniem 3 sierpnia 2008 r. dodano § 4
w art. 446 Kodeksu cywilnego pozwalający na przyznanie zadośćuczynienia za doznaną
krzywdę również rodzinie poszkodowanego, który zmarł w wyniku uszkodzenia ciała lub
wywołania rozstroju zdrowia (ustawa z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks
cywilny oraz niektórych innych ustaw – Dz. U. Nr 116, poz. 731). Dlatego też
w projektowanej ustawie przyjęto rozwiązanie, zgodnie z którym w przypadku śmierci
pacjenta, wniosek mogą złożyć jego spadkobiercy.

Wniosek o ustalenie błędu medycznego wnosi się do wojewódzkiej komisji do spraw
orzekania o błędach medycznych w terminie 1 roku od dnia, w którym podmiot składający
wniosek dowiedział się o zaistnieniu zakażenia, uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia albo
nastąpiła jego śmierć, jednakże termin ten nie może być dłuższy niż 3 lata od dnia, w którym
nastąpiło zdarzenie skutkujące zakażeniem, uszkodzeniem ciała lub rozstrojem zdrowia
pacjenta albo śmiercią pacjenta. Takie terminy, biorąc pod uwagę zdarzenia wymienione w
projektowanym art. 67a ust. 1, są wystarczające do zapewnienia praw pacjentów.
Aby szkoda mogła być zrekompensowana, wojewódzka komisja do spraw orzekania
o błędach medycznych musi ustalić, że nastąpił błąd (nieprawidłowe pod względem
medycznym udzielenie świadczeń zdrowotnych w szpitalu, z którym wiąże się szkoda na
osobie). Wojewódzka komisja nie będzie natomiast badać rozmiaru szkody, ani też kwestii
adekwatnego związku przyczynowego. Rolą wojewódzkiej komisji do spraw orzekania
o błędach medycznych nie będzie również ustalanie wysokości odszkodowania albo
 
8
zadośćuczynienia. Ustawa zmieniająca nie dotyczy również kwestii sposobu, w jaki zakład
ubezpieczeń szacuje wysokość odszkodowania. Czynności takie jak ustalanie wysokości
szkód oraz rozmiaru odszkodowań oraz innych świadczeń należnych uprawnionym, należą
bowiem, zgodnie z ustawą z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej, do
zakresu czynności ubezpieczeniowych. Jednocześnie należy podkreślić, że w pozostałym
zakresie projektowana ustawa zmieniająca, w stosunku do przepisów ustawy z dnia 22 maja
2003 r. o działalności ubezpieczeniowej, zawiera całkowicie alternatywne rozwiązania.
Wniosek o ustalenie błędu medycznego składać się będzie do wojewódzkiej komisji do spraw
orzekania o błędach medycznych, która będzie złożona ze specjalistów z dziedzin medycyny i
prawa, będących przedstawicielami samorządów zawodów medycznych i prawniczych oraz
organizacji pacjentów działających na terenie województwa, a także przedstawicielami
Ministra Zdrowia i Rzecznika Praw Pacjenta. Komisje (w celu zapewnienia efektywności
działania) będą miały wojewódzki charakter. Komisje nie będą ustalały wysokości
odszkodowania, w tym zakresie bowiem propozycję będzie przedkładał zakład ubezpieczeń.
Komisje będą orzekać w terminie nie dłuższym niż 3 miesiące od dnia złożenia wniosku.
Jeżeli stwierdzenie okoliczności mających istotne znaczenie dla wydania orzeczenia przez
wojewódzką komisję wymagać będzie wiadomości specjalnych, wojewódzka komisja
zasięgać będzie opinii lekarza w danej dziedzinie medycyny z listy, o której mowa w art. 32
ust. 2 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta.
Będzie możliwe złożenie umotywowanego wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy. Prawo
to będzie przysługiwać podmiotowi składającemu wniosek, szpitalowi oraz zakładowi
ubezpieczeń.
Podobnie jak w systemie nordyckim, projektowana ustawa wprowadza maksymalne kwoty
odszkodowania albo zadośćuczynienia.
Propozycję odszkodowania będzie obowiązany przedstawić zakład ubezpieczeń, który zawarł
odpowiednią umowę ubezpieczenia ze szpitalem, w którym doszło do błędu medycznego.
W obecnym stanie prawnym obowiązek ubezpieczenia OC dotyczy wszystkich szpitali, które
posiadają umowę zawartą z Narodowym Funduszem Zdrowia oraz szpitali będących
niepublicznymi zakładami opieki zdrowotnej, które mają zawartą umowę o udzielenie
zamówienia na świadczenia zdrowotne.
Założeniem projektowanej ustawy jest powszechność, tak więc będzie ona dotyczyć także
szpitali nieposiadających umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej z Narodowym
Funduszem Zdrowia.
 
9