Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym

Art. 3. 1. Decyzje w sprawie przyznania świadczeń, o których mowa w art. 93
ust. 1 i 2 ustawy wskazanej w art. 1, obowiązujące w dniu wejścia w życie niniejszej
ustawy, zachowują ważność do upływu terminu, na który zostały wydane.
2. Do świadczeń, o których mowa w art. 93 ust. 1 ustawy wskazanej
w art. 1, przyznanych do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy, stosuje się przepisy
dotychczasowe.
3. Z dniem wejścia w życie niniejszej ustawy dodatek specjalny
przyznany do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy na podstawie art. 93 ust. 2 ustawy,
o której mowa w art. 1, w brzmieniu obowiązującym do dnia wejścia w życie niniejszej
ustawy, staje się dodatkiem specjalnym w rozumieniu art. 89 ust. 3 ustawy, o której
mowa w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą.
Art. 4. Przepisy wykonawcze wydane na podstawie art. 93 ust. 4 ustawy,
o której mowa w art. 1, zachowują moc do czasu wydania nowych przepisów
wykonawczych, nie dłużej jednak niż przez 3 miesiące od dnia wejścia w życie
niniejszej ustawy.
Art. 5. Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 lipca 2010 r.
_______________________________
1) Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. Nr 158, poz. 1122 i Nr 218, poz. 1592,
z 2008 r. Nr 171, poz. 1056 oraz z 2009 r. Nr 18, poz. 97, Nr 85, poz. 716 i Nr 157, poz. 1241.
2) Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2002 r. Nr 153,
poz. 1271, z 2004 r. Nr 25, poz. 219 i Nr 33, poz. 285, z 2006 r. Nr 104, poz. 708 i poz. 711 oraz
z 2007 r. Nr 165, poz. 1170 i Nr 176, poz. 1238.

10-06-aa

15

U Z A S A D N I E N I E

Projektowana ustawa stanowi przede wszystkim wykonanie obowiązku dostosowania
systemu prawnego do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 23 czerwca 2009 r., sygn.
akt K 54/07 (Dz. U. Nr 105, poz. 880). W pozostałym zakresie normatywnym zmiana ustawy
wynika z dotychczasowej praktyki funkcjonowania Centralnego Biura Antykorupcyjnego,
wskazującej na potrzebę dokonania zmian w obowiązującym prawie, które przyczynią się do
poprawy funkcjonowania tej służby specjalnej oraz stanowić będą rozwiązania analogiczne
do obowiązujących w stosunku do innych służb specjalnych.
Trybunał Konstytucyjny, w przywołanym wyroku z dnia 23 czerwca 2009 r.,
zakwestionował następujące instytucje prawne przewidziane w ustawie z dnia 9 czerwca
2006 r. o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym (Dz. U. Nr 104, poz. 708, z późn. zm.),
zwanej dalej „ustawą o CBA”:
1) art. 1 ust. 3 – w zakresie, w jakim za korupcję w sektorze prywatnym uznaje
zachowanie jakiejkolwiek osoby niepełniącej funkcji publicznej, nie zawężając
tego określenia za pomocą przesłanek szkodliwych społecznie odwzajemnień:
a) jako niezgodny z art. 2, art. 22 i art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej
Polskiej,
b) jako niezgodny z art. 7 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka
i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r.,
zmienionej następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełnionej Protokołem nr 2
(Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284, z późn. zm.);
2) art. 1 ust. 3 – przez to, że używa wyrażeń niejasnych znaczeniowo, oraz na skutek
wysłowienia uchybiającego wymogom logiki formalnej, jako niezgodny z zasadą
poprawnej legislacji wyrażoną w art. 2 Konstytucji;
3) art. 22 ust. 4 – 7 – w zakresie, w jakim umożliwia Centralnemu Biuru
Antykorupcyjnemu zbieranie danych wskazanych w art. 27 ust. 1 ustawy z dnia
29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. z 2002 r. Nr 101,
poz. 926, z późn. zm.) oraz korzystanie z danych tego typu i informacji
uzyskanych w wyniku wykonywania czynności operacyjno-rozpoznawczych bez
wiedzy i zgody osoby, której dotyczą – bez zagwarantowania instrumentów
kontroli sposobu przechowywania i weryfikacji danych oraz sposobu usuwania
danych zbędnych dla wykonywania ustawowych zadań Centralnego Biura
Antykorupcyjnego
– jako niezgodny z art. 47 i art. 51 w związku z art. 31 ust. 3 i art. 30 Konstytucji,
z art. 8 i art. 18 Konwencji powołanej w punkcie 1, oraz z preambułą, art. 5, art. 6
i art. 7 Konwencji nr 108 Rady Europy;
4) art. 22 ust. 8 – 10 ustawy powołanej w punkcie 1 jako niezgodny z art. 51 ust. 5
Konstytucji;
5) art. 40 ustawy powołanej w punkcie 1 w zakresie, w jakim dopuszcza
przeprowadzenie oględzin nieruchomości lub innych składników majątkowych bez określenia
sposobu wykorzystywania i przechowywania uzyskanych tą drogą danych, w szczególności
dotyczących osób trzecich, niezobowiązanych do składania oświadczeń majątkowych:
a) jako niezgodny z art. 47 i art. 50 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji,
b) jako niezgodny z art. 8 Konwencji powołanej w punkcie 1.
Wymienione powyżej przepisy tracą moc obowiązującą z upływem 12 miesięcy od
dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, tj. z dniem 3 lipca
2010 r. Dokonując oceny definicji korupcji Trybunał stwierdził, że objęcie działalności
w sektorze prywatnym pojęciem korupcji w rozumieniu art. 1 ust. 3 ustawy o CBA bez
zawężenia tego określenia za pomocą przesłanek „szkodliwych społecznie odwzajemnień”
może naruszać korzystanie z wolności działalności gospodarczej w ujęciu art. 22 Konstytucji.
Unormowanie to nie spełnia też wymogów poprawnej legislacji w zakresie precyzyjnego
określenia granic pojęcia korupcji w odniesieniu do sektora prywatnego i przez to narusza
art. 2 Konstytucji. Trybunał Konstytucyjny wskazał ponadto, że użycie wyrażenia
„bezpośrednio lub pośrednio” czyni niejasnym określenie, czy korupcji dopuszcza się jeden,
czy więcej podmiotów uczestniczących we wskazanych czynnościach. Niejasne znaczeniowo
jest pojęcie „korzyści majątkowej, osobistej lub innej”. Niejasne jest też, czy określenie
„w toku działalności gospodarczej” odnosi się do wszelkich działań (zaniechań) „w toku
działalności gospodarczej”, czy tylko do działań generujących obowiązki podmiotów
działalności gospodarczej w stosunku do państwa lub innych władz publicznych. Wielokrotne
użycie spójnika „lub” zawiera w sobie logiczny błąd, prowadząc do składniowej
wieloznaczności definicji.
2

Zdaniem Trybunału, poprawnym rozwiązaniem legislacyjnym będzie nadanie
zakwestionowanemu przepisowi nowego brzmienia. W celu zapewnienia jednoznaczności
oraz logiki formalnej konstrukcji definicji korupcji, w uzasadnieniu wyroku zaproponowano
pominięcie w treści tej definicji zwrotów: „bezpośrednio lub pośrednio”, „lub innej” oraz
pominięcie wyrazów „jakiejkolwiek” oraz ograniczenie występującego nadmiernie w tekście
wyrazu „lub”.
W uzasadnieniu wyroku Trybunału Konstytucyjnego przedstawiona została do
rozważenia propozycja ustanowienia definicji korupcji metodą odrębnego definiowania
poszczególnych postaci zjawiskowych korupcji zastosowana w rozdziale II Prawnokarnej
konwencji o korupcji. Wzmiankowany akt zobowiązuje do uwzględnienia w ustawodawstwie
korupcyjnych zachowań, zachodzących w ramach sektora prywatnego.
Przedmiotem oceny Trybunału była również regulacja zawarta w art. 22 ust. 4 – 7
ustawy o CBA. Wobec tych przepisów Trybunał stwierdził w szczególności, że regulacja
normatywna dopuszczalności obserwacji powinna mieścić się w granicach niezbędności dla
założonego celu obserwacji. W tym przypadku – ograniczenia takie jak celowość,
subsydiarność działania i niezbędność prowadzonej obserwacji – służą minimalizacji
niekoniecznych, z punktu widzenia celu działalności operacyjnej – wkroczeń w prywatność.
Realizacja tej zasady wymaga ponadto efektywnej kontroli w sytuacji, gdy dane nie są
ujawniane wobec zainteresowanego przy rozpoczęciu oraz w czasie trwania kontroli
operacyjnej. Możliwość skorzystania z uprawnienia, o którym mowa w art. 51 ust. 4
Konstytucji jest wówczas de facto ograniczona.
W ocenie Trybunału Konstytucyjnego, o niezgodności art. 22 ust. 4 – 7 ustawy o CBA
z przywołanymi wzorcami kontroli konstytucyjności przesądza:
– umożliwienie CBA gromadzenia i przetwarzania danych wrażliwych w zakresie,
w którym nie jest to niezbędne do celów ścigania korupcji i nie uzasadnia
odstępstwa od generalnego zakazu automatycznego przetwarzania danych
wrażliwych oraz rodzi ryzyko wykorzystywania tych (szczególnie intensywnie
chronionych) danych także do celów pozaustawowych,
– przyjęcie nadmiernie wydłużonego 10-letniego okresu obowiązkowej weryfikacji
danych zgromadzonych w zbiorach CBA oraz brak dostatecznej – gwarantowanej
ustawowo – ich ochrony przed niepowołanym dostępem bądź przed
3

wykorzystywaniem w celach niezgodnych z prawem i pierwotnym celem ich
pozyskania.
Trybunał Konstytucyjny przedstawił zastrzeżenia dotyczące niedostatecznej
równowagi pomiędzy zakresem ingerencji CBA w prywatność osób w zakresie pozyskiwania
(również: niejawnie), przechowywania i przetwarzania danych wrażliwych oraz danych
o charakterze odległym od istoty zjawiska korupcji a wartością, jaką jest zapobieganie
korupcji, jej wykrywanie i zwalczanie. Tym samym Trybunał uznał art. 22 ust. 4 – 7 ustawy
o CBA, w zakresie, w jakim umożliwia CBA zbieranie danych wskazanych w art. 27 ust. 1
ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych oraz korzystanie z tego typu
danych i informacji uzyskanych w wyniku wykonywania czynności operacyjno-
rozpoznawczych bez wiedzy i zgody osoby, której dotyczą – bez zagwarantowania
instrumentów kontroli sposobu przechowywania i weryfikacji danych oraz sposobu usuwania
danych zbędnych dla wykonywania ustawowych zadań CBA – za niezgodny z art. 47 i art. 51
w związku z art. 31 ust. 3 i art. 30 Konstytucji.
Stwierdzono ponadto niezgodność z art. 51 ust. 5 Konstytucji konstrukcji upoważnień
do wydania rozporządzeń przewidzianych w art. 22 ust. 8 – 10. Trybunał wskazał, że
unormowania art. 22 ust. 8 – 10 kwestionowanej ustawy kolidują z wymogiem ustawowej
formy regulacji, statuowanym przez art. 51 ust. 5 Konstytucji (zasady i tryb gromadzenia oraz
udostępniania informacji określa ustawa).
Trybunał Konstytucyjny zakwestionował również regulację prawną instytucji
oględzin, przewidzianą w art. 40 ustawy o CBA. W ocenie Trybunału zaniepokojenie budzi
brak jakichkolwiek regulacji gwarancyjnych w zakresie przechowywania i wykorzystania
danych uzyskanych w trakcie oględzin, które to regulacje zabezpieczałyby przysługujące
każdemu konstytucyjne prawo do ochrony życia prywatnego (gwarantowane w art. 47
Konstytucji) oraz zapewniały podmiotom, których dotyczą oględziny, status (co najmniej)
porównywalny ze statusem podmiotów, względem których dokonano przeszukania (art. 50
zdanie drugie Konstytucji).
Kwestionowana regulacja dotyka konstytucyjnie chronionych praw podmiotowych.
Jest to, w pierwszej kolejności, wolność nienaruszalności mieszkania, ale także – prawo do
prywatności. Powstają tu zwłaszcza wątpliwości, czy środek wprowadzony w ustawie o CBA
jest rzeczywiście jedynym środkiem prowadzącym do celu zamierzonego przez ustawodawcę.
4