Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o komornikach sądowych i egzekucji

2
ustalonych przed jego odwołaniem, z art. 64 ust. 2 w związku z art. 32 ust. 1
i art. 2 Konstytucji.

1. Stan prawny uznany za niezgodny z Konstytucją
Ustawą z dnia 24 maja 2007 r. o zmianie ustawy o komornikach sądowych
i egzekucji oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 112, poz. 769) dokonano
zasadniczych zmian w zakresie pełnienia funkcji komornika sądowego oraz organizacji
rewirów komorniczych. W celu poprawy sprawności i skuteczności egzekucji oraz
stworzenia warunków do względnie szybkiego zwiększenia liczby komorników
sądowych, w miejsce zasady wskazującej, że w jednym rewirze (obejmującym obszar
właściwości sądu rejonowego) działa jeden komornik, dopuszczono możliwość
działania więcej niż jednego komornika (art. 8 ust. 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r.
o komornikach sądowych i egzekucji – zwanej dalej ustawą). Jednocześnie w wyniku
powyższej noweli przyznano wierzycielowi prawo wyboru komornika na całym
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, z wyjątkiem spraw o egzekucję z nieruchomości
oraz spraw, w których przepisy o egzekucji z nieruchomości stosuje się odpowiednio
(art. 8 ust. 5 ustawy). Dokonując wyboru komornika wierzyciel składa wraz
z wnioskiem o wszczęcie egzekucji oświadczenie na piśmie, że korzysta z prawa
wyboru komornika (art. 8 ust. 6 ustawy).
Z prawem wyboru komornika wiąże się regulacja wskazująca, że komornik
wybrany przez wierzyciela w trybie art. 8 ust. 5 ustawy nie może odmówić wszczęcia
postępowania egzekucyjnego, postępowania zabezpieczającego lub podjęcia innych
czynności wchodzących w zakres jego ustawowych zadań ( art. 8 ust. 7 ustawy).
Kontroli Trybunału Konstytucyjnego poddano art. 8 ust. 2, 5 i 7 ustawy, jednak
Trybunał nie dopatrzył się niezgodności z Konstytucją art. 8 ust. 2 i 5 ww. ustawy.
Odnośnie do art. 8 ust. 7 ustawy, Trybunał Konstytucyjny orzekł o naruszeniu
zasady poprawnej legislacji ze względu na nieproporcjonalne ujęcie obowiązku
komornika w zakresie przyjęcia wyboru dokonanego przez wierzyciela, co skutkuje
niezgodnością powyższego przepisu z art. 2 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji. Na
nadmierny rygoryzm i nieproporcjonalność tej regulacji wskazuje brak jakichkolwiek
gwarancji umożliwiających wyważenie kolidujących ze sobą interesów wierzyciela,
uprawnionego do dokonania wyboru i zobligowanego do przyjęcia tego wyboru
komornika.



3
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, cel regulacji polegający na stworzeniu
komfortowej sytuacji wierzyciela i daniu mu możliwości wyboru komornika, a co za
tym idzie usprawnienie postępowania egzekucyjnego, niekoniecznie wymaga
pozbawienia komornika jakiejkolwiek możliwości sprzeciwu wobec wyboru
wierzyciela. Konieczne jest racjonalne wyważenie interesów powyższych podmiotów,
co zgodnie z sugestią Trybunału, można osiągnąć m.in. przez ograniczenie
obligatoryjności przyjęcia wniosku tylko do granic właściwości sądu apelacyjnego.
Kolejnym przepisem ustawy zakwestionowanym przez Trybunał Konstytucyjny
jest art. 32 ust. 7 ustawy, który przyznaje prezesowi właściwego sądu apelacyjnego,
a także radzie właściwej izby komorniczej uprawnienie do zobowiązania komornika do
zatrudnienia wskazanego asesora komorniczego. Zasadniczym celem powyższej
regulacji było z jednej strony wprowadzenie mechanizmu wpływania powyższych
podmiotów na poprawę działalności komornika pod względem szybkości, sprawności
i rzetelności postępowania, a z drugiej umożliwienie egzekwowania, określonego
w art. 32 ust. 6 ww. ustawy, obowiązku zatrudnienia przez komornika co najmniej
jednego asesora w okresie dwóch lat. Jednak, jak podkreślił Trybunał Konstytucyjny,
powyższe nie musi wiązać się z obowiązkiem zatrudnienia asesora wskazanego przez
prezesa właściwego sądu apelacyjnego. Przyznanie powyższego uprawnienia prezesowi
sądu spowodowało, z racji statusu asesora komorniczego, odebranie samorządowi
komorniczemu wpływu na sprawowanie pieczy nad należnym wykonywaniem zawodu
komornika sądowego i tym samym narusza art. 2 oraz art. 17 ust. 1 Konstytucji.
Ponadto Trybunał Konstytucyjny stwierdził niezgodność z Konstytucją art. 40
ust. 2, art. 45 ust. 2 i art. 49a ust. 3 ustawy, określających sytuacje, w których wierzyciel
– Skarb Państwa nie ma obowiązku uiszczania, w przeciwieństwie do innych
wierzycieli, zaliczek na wydatki gotówkowe ani opłat egzekucyjnych w sprawach
o egzekucję lub zabezpieczenie. Zwolnienia te przysługują Skarbowi Państwa
w sprawach niezwiązanych z prowadzeniem działalności gospodarczej.
Jak podkreślono w uzasadnieniu do ww. wyroku, skutkiem zwolnienia Skarbu
Państwa z
obowiązku pokrywania kosztów postępowania zabezpieczającego lub
egzekucyjnego było obciążenie komornika takimi kosztami w konkretnej sprawie.
W szczególności dotyczyło to spraw o zabezpieczenie roszczenia pieniężnego (art. 45
ust. 2 ustawy), spraw o egzekucję świadczeń niepieniężnych i o dokonanie
zabezpieczenia roszczeń niepieniężnych (art. 49a ustawy), a także – w sytuacji, gdy
Skarb Państwa nie uiszcza zaliczki na wydatki gotówkowe – spraw o zabezpieczenie



4
obowiązków niepieniężnych, spraw o zabezpieczenie obowiązków pieniężnych, jeżeli
Skarb Państwa nie złoży wniosku o egzekucję, w egzekucji świadczeń niepieniężnych
(art. 40 ust. 2 ustawy).
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, wprowadzone przez zakwestionowane
przepisy ograniczenie praw majątkowych komorników nie pozostawało w odpowiedniej
proporcji do chronionego interesu państwa. Nie można bowiem stwierdzić, że brak
zwolnienia z wnoszenia zaliczek na wydatki oraz opłat doprowadziłby do ewentualnego
zamknięcia Skarbowi Państwa możliwości występowania o dokonanie zabezpieczenia
czy egzekucji świadczeń. Jednocześnie na komornika przerzucony został ciężar
ponoszenia tych wydatków, naruszając zasady ochrony praw majątkowych również
przez nadmierną ingerencję ze strony państwa (art. 64 ust. 2 w związku z art. 31
ust. 3 Konstytucji).
W wyroku z dnia 16 czerwca 2009 r. Trybunał Konstytucyjny orzekł
o niekonstytucyjności art. 63 ust. 5 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach
sądowych i egzekucji, ze względu na zróżnicowanie sytuacji prawnej komorników
i zastępców komorników, naruszające zasadę ochrony praw majątkowych oraz zasadę
równości podmiotów wobec prawa.
Norma zawarta w art. 63 ust. 5 ustawy przyznaje odwołanemu komornikowi
albo spadkobiercom zmarłego komornika wynagrodzenie w postaci opłat prawomocnie
ustalonych przed odwołaniem albo śmiercią, niezależnie od tego kiedy wpłynęły do
kasy kancelarii. Prawo do takich opłat jest wyjątkiem od zasady, że odwołanemu
komornikowi ani spadkobiercom zmarłego komornika nie przysługuje wynagrodzenie,
gdyż zgodnie z
art. 63 ust. 3 ustawy cały dochód z prowadzenia kancelarii
zastępowanego komornika otrzymuje zastępca komornika. Jest to regulacja szczególna,
bowiem dotyczy tylko komornika odwołanego albo spadkobierców zmarłego
komornika, natomiast nie dotyczy komornika zastępowanego, gdy z powodu przeszkód
prawnych lub faktycznych nie może on przejściowo pełnić obowiązków komornika.
Zakwestionowana regulacja powodowała, że po pierwsze, opłaty prawomocnie
ustalone przez odwołanego (zmarłego) komornika, które trafią do kancelarii już
w czasie urzędowania zastępcy komornika należą się odwołanemu komornikowi
(spadkobiercom zmarłego komornika). Po drugie, prawomocnie ustalone opłaty za
czynności podjęte przez zastępcę komornika, które nie wpłynęły jednak na konto
kancelarii przed jego odwołaniem przypadały nowo powołanemu komornikowi. Tym
samym, nowo powołany komornik uzyskiwał korzyść kosztem odwołanego zastępcy



5
komornika, a ten pozbawiany był wynagrodzenia za wykonaną pracę. Takie pominięcie
zastępcy komornika w art. 63 ust. 5 ustawy, zdaniem Trybunału, powodowało niedające
się wyjaśnić racjami konstytucyjnymi przesunięcie majątkowe między dochodami
zastępcy komornika a osobą, która przejęła po nim kancelarię.
Należy mieć na uwadze, że założeniem art. 63 ust. 5 ustawy, było powiązanie
opłaty egzekucyjnej z czynnościami podejmowanymi przez komornika, chodzi bowiem
o
przyznanie komornikowi wypracowanego przez niego dochodu. Jak podkreślił
Trybunał Konstytucyjny, trudno odmówić takiego samego uprawnienia zastępcy
komornika ustanowionemu w razie odwołania albo śmierci komornika. Ze względu na
to, że podjął on określoną czynność egzekucyjną i ustalił z tego tytułu – prawomocnie –
opłatę egzekucyjną, nie ma powodu aby traktować zastępcę komornika odmiennie.

2. Rozwiązania proponowane w projekcie ustawy
2.1. Dotyczące zobowiązania komornika wybranego przez wierzyciela do
prowadzenia egzekucji

Zgodnie z sentencją wyroku z dnia 14 maja 2009 r. o sygn. akt K 21/08 oraz
zaleceniami Trybunału Konstytucyjnego zawartymi w uzasadnieniu do tego wyroku,
projektowana ustawa przewiduje ograniczenie obligatoryjności prowadzenia egzekucji
przez wybranego komornika wyłącznie do granic właściwości sądu apelacyjnego. Tym
samym, wybrany komornik będzie mógł odmówić wszczęcia egzekucji, wykonania
postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia lub podjęcia innych czynności wchodzących
w zakres ustawowych zadań komornika, jeżeli byłyby prowadzone poza obszarem
właściwości sądu apelacyjnego obejmującego jego rewir.

Projektowana norma, zmierzając do wyważenia interesów komornika
i wierzyciela, z jednej strony nadal gwarantuje możliwość swobodnego wyboru
komornika przez wierzyciela na całym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Równocześnie jednak nie pozbawia komornika możliwości sprzeciwu wobec wyboru
wierzyciela, co miało miejsce w regulacji uznanej za niekonstytucyjną, nadając
związaniu komornika wyborem dokonanym przez wierzyciela ograniczony charakter.
Ze względu na wprowadzaną zasadę związania komornika wyborem wierzyciela
tylko w obszarze właściwości sądu apelacyjnego, w projekcie przewidziano także
zmianę ust. 9 w art. 8 ustawy. W przepisie tym wskazano, że odmowa wszczęcia
egzekucji, wykonania postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia lub podjęcia innych
czynności wchodzących w zakres ustawowych zadań komornika następuje w formie



6
postanowienia, zarówno w przypadku odmowy obligatoryjnej (art. 8 ust. 8 ustawy), jak
i fakultatywnej, wynikającej z projektowanego ust. 7.

2.2. Dotyczące zobowiązania komornika do zatrudnienia wskazanego asesora
komorniczego

W projektowanej ustawie przewidziano zmianę art. 32 ust. 7 ustawy
o komornikach sądowych i egzekucji oraz dodanie ust. 7a. W zmienianym przepisie
ust. 7 pozostawiono uprawnienie rady właściwej izby komorniczej do zobowiązania
komornika do zatrudnienia wskazanego asesora komorniczego, natomiast
w dodawanym ust. 7a przyznaje się powyższe uprawnienie prezesowi właściwego sądu
apelacyjnego, lecz w ściśle określonych przypadkach i po zasięgnięciu opinii rady
właściwej izby komorniczej. Projektowana regulacja przewiduje możliwość
zobowiązania komornika do zatrudnienia wskazanego asesora komorniczego, stanowiąc
dopełnienie mechanizmu wpływania powyższych podmiotów na poprawę działalności
komornika pod względem szybkości, sprawności i rzetelności postępowania oraz
egzekwowania obowiązku zatrudnienia przez komornika co najmniej jednego asesora
w okresie dwóch lat (art. 32 ust. 6 ustawy). Jak podkreślił Trybunał Konstytucyjny,
pierwszy element tego mechanizmu tworzy art. 32 ust. 3 ustawy wskazujący, że asesora
komorniczego powołuje prezes właściwego sądu apelacyjnego na wniosek osoby
zainteresowanej, po zasięgnięciu opinii rady właściwej izby komorniczej. W opinii tej
rada wskazuje komornika, który zatrudni asesora komorniczego.

Wykorzystanie uprawnienia dotyczącego zobowiązania komornika do
zatrudnienia wskazanego asesora komorniczego, zarówno przez radę właściwej izby
komorniczej, jak i
przez prezesa właściwego sądu apelacyjnego może wynikać
z uchybień w działalności komornika spowodowanych nadmiernym jego obciążeniem.
Możliwości wyeliminowania nieprawidłowości w działalności komornika dają szerokie
uprawnienia asesora komorniczego do zastępowania komornika w wykonywanych
przez niego czynnościach. Ponadto należy mieć na uwadze, że powyższe uchybienia
mogą być stwierdzone w zakresie nadzoru samorządowego lub administracyjnego, co
jak zaznaczył Trybunał w ww. wyroku uzasadnia kompetencje rady oraz prezesa sądu
w zakresie aktualizacji obowiązku zatrudnienia wynikającego z art. 32 ust. 6 ustawy.
Niezgodne z Konstytucją było przyznanie prezesowi właściwego sądu
apelacyjnego uprawnienia do wskazania konkretnego asesora komorniczego, którego
komornik ma zatrudnić, bez określenia choćby ogólnych dyrektyw, którymi powinien