Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego "Polskie Koleje Państwowe" (projekt III)

wanie przewozów powinno być sporządzone na podstawie racjonalnie progno-
zowanej różnicy między wielko cią kosztów i przychodów, które przewoźnik ma
okre lić w oparciu o dotychczasowe i przewidywane wyniki swojej działalno ci.
W praktyce takie wyliczenie nie miało miejsca, gdyż samorządy województw
okre lały wysoko ć wiadczeń na rzecz PKP PR z góry, na podstawie rodków
przekazanych na ten cel samorządom województw w formie dotacji celowej
z budżetu państwa (do dnia 31 grudnia 2003 r.). rodki te były zdecydowanie
niższe niż faktyczna różnica kosztów i przychodów przewoźnika.
Przepisy wskazanych ustaw przewidywały również, że minister wła ciwy do
spraw transportu zawiera z przewoźnikiem umowy na realizację międzywoje-
wódzkich przewozów kolejowych. W okresie od dnia 1 października 2001 r. do
dnia 30 kwietnia 2004 r. nie doszło jednak do zawarcia z PKP PR żadnej for-
malnej umowy na realizację międzywojewódzkich przewozów kolejowych i PKP
PR realizowała przewozy pomimo nieotrzymywania z tego tytułu żadnych re-
kompensat finansowych ze strony władz publicznych.
Usługi kolejowych przewozów pasażerskich
wiadczone przez PKP PR

w przedmiotowym okresie stanowiły zobowiązania, jakich prywatne przedsię-
biorstwo, biorąc pod uwagę swój interes gospodarczy, nie przyjęłoby, w takim
samym zakresie jak PKP PR, bez otrzymania pełnej rekompensaty.
Organy publiczne wypłacały rodki na rzecz Spółki będące wynagrodzeniem
z tytułu wiadczonych usług publicznych, wykorzystując prawną instytucję dota-
cji, która w polskim prawie jest wiadczeniem ze rodków budżetu państwa lub
jednostek samorządu terytorialnego i charakteryzuje się tym, że jest przyzna-
wana w trybie władczym i nie mają do niej zastosowania instrumenty cywilno-
prawne, w związku z brakiem równorzędno ci stron.
W polskim systemie prawa finansowego, w przypadku dotacji, nie ma zastoso-
wania autonomia woli stron ani swoboda kształtowania tre ci umów; nie jest
możliwe podniesienie roszczeń prawnych o udzielenie dotacji na drodze cywil-
nej przed sądem powszechnym (cywilnym), a także żądanie odszkodowania za
nieprzyznanie lub zaniżenie dotacji. Tym samym rodki przekazywane PKP PR
stanowiły w rzeczywisto ci czę ciową rekompensatę, ale nie zapłatę ceny za
usługę.

3
Przedstawione okoliczno ci wskazują, że w praktyce Spółka zobowiązana była
do wiadczenia usług publicznych nie tylko na mocy zawartej z organami pań-
stwa umowy, ale przede wszystkim obowiązek ten wynikał z decyzji państwa.
Wykonywanie przez PKP PR w okresie od dnia 1 października 2001 r. do dnia
30 kwietnia 2004 r. usług w zakresie kolejowych przewozów pasażerskich,
wskutek władczego ich zorganizowania przez organy publiczne, które jedno-
cze nie nie zapewniły pełnej rekompensaty z tytułu wiadczenia usług publicz-
nych, spowodowało po stronie Spółki niekorzystne skutki gospodarcze oszaco-
wane na łączną kwotę 2 160 mln zł. Kwota ta wynika z sumy deficytu odnoto-
wanego przez Spółkę na działalno ci w zakresie przewozów regionalnych za
okres od dnia 1 października 2001 r. do dnia 31 grudnia 2003 r. oraz deficytu
na działalno ci w zakresie przewozów międzywojewódzkich za okres od dnia
1 października 2001 r. do dnia 30 kwietnia 2004 r. pomniejszonej o uzyskaną
w latach 2006-2007 czę ciową rekompensatę za niedofinansowanie w przed-
miotowym okresie ulg ustawowych oraz o umorzenie zobowiązań spółki wobec
wierzycieli z grupy PKP, w wyniku ugody restrukturyzacyjnej regulującej spłatę
należno ci od spółki PKP PR w okresie od dnia 1 października 2001 r. do dnia
31 grudnia 2007 r., w wysoko ci proporcjonalnej do okresu działalno ci Spółki
objętego rekompensatą przewidzianą w niniejszym projekcie ustawy.
Szczegółowy sposób obliczania rekompensaty przedstawia poniższa tabela.
Działalność przewozowa PKP PR w ramach obowiązku służby publicznej
1 stycznia 2004 r. – Razem 2001–
2001 2002 2003
Kwoty w mln zł
30 kwietnia 2004 r. 30.04.2004
Przychody całkowite, w tym:
409
1810
1729
210

Rekompensata za przewozy regionalne od samorządów
29
257
246


Rekompensata za przewozy międzywojewódzkie od MT
0
0
0
0

Koszty
794
2 840
2 979
262

Deficyt
-385
-1 030 -1 252
-52
-2 718
Przewozy regionalne

Przychody (bez rekompensaty od samorządów)
206
870
957


Rekompensata za przewozy regionalne od samorządów
29
257
246


Koszty
537
1 923
2 140


Deficyt
-302
-796
-937

-2 036
Przewozy międzywojewódzkie

Przychody (bez rekompensaty od MT)
174
684
524
210

Rekompensata za przewozy międzywojewódzkie od MT
0
0
0
0

Koszty operacyjne
256
917
838
262

Deficyt
-83
-233
-314
-52
-682


4
1 stycznia 2004 r. – Razem 2001–
Korekty do wyliczenia poziomu deficytu (mln zł) 2001
2002
2003
30 kwietnia 2004 r.
30.04.2004
Umorzenie zobowiązań (proporcjonalnie do okresu objętego rekompensatą)


315
315
Refundacja utraconych przychodów z tytułu stosowania ulg przejazdowych



243
Deficyt do rekompensaty




-2 160
Przekazanie na rzecz PKP PR rodków z tytułu rekompensaty nastąpi w ten
sposób, że z budżetu państwa zostanie udzielona PKP PR dotacja w 3 kwo-
tach: pierwsza w wysoko ci 1 383 000 000 zł, zostanie przekazania do dnia
31 grudnia 2008 r., druga w wysoko ci 477 000 000 zł zostanie przekazana do
dnia 30 listopada 2009 r. i 300 000 000 zł – w 2011 r., przy czym ta ostatnia
będzie spłatą przez Skarb Państwa zobowiązań z tytułu pożyczki udzielonej
PKP PR przez jedynego wspólnika, tj. spółkę PKP SA. Uzasadnieniem spłaty
przez Skarb Państwa pożyczki udzielonej przez PKP SA jest fakt, że pożyczka
ta została udzielona PKP PR na dofinansowanie deficytowych przewozów re-
gionalnych, zgodnie z art. 32 ustawy z dnia 8 wrze nia 2000 r. o komercjalizacji,
restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego „Polskie Koleje
Państwowe”, tj. w wykonaniu przez PKP SA w miejsce Skarbu Państwa obo-
wiązku zrekompensowania strat przewoźnika powstałych w związku ze wiad-
czeniem usług publicznych.
Rekompensata, przewidziana w projekcie ustawy, przeznaczona jest na spłatę
zobowiązań PKP PR powstałych w związku ze wiadczeniem usług publicznych
i stanowi zaspokojenie wszelkich roszczeń PKP PR z tego tytułu, z momentem
otrzymania rodków pieniężnych przewidzianych w ustawie. Jednocze nie PKP
PR po przekazaniu rekompensaty, najpóźniej następnego dnia roboczego po
ich otrzymaniu, dokona spłaty zobowiązań, o których mowa powyżej. rodki
pieniężne przekazane PKP PR nie będą podlegały egzekucji ani nie mogą sta-
nowić przedmiotu zabezpieczenia roszczeń.
ródłem finansowania dotacji dla PKP PR będą rodki przeznaczone na budo-
wę, przebudowę, remonty, utrzymanie, ochronę i zarządzanie infrastrukturą ko-
lejową, o których mowa w art. 5 ustawy z dnia 16 grudnia 2005 r. o finansowa-
niu infrastruktury transportu lądowego, będące w dyspozycji ministra wła ciwe-
go do spraw transportu. Czasowe, inne przeznaczenie tych rodków okre la
art. 2 projektu ustawy.

5
Należy zauważyć, że Komisja Europejska była informowana o fakcie przekazy-
wania PKP PR przez organy publiczne rekompensat z tytułu wiadczenia usług
publicznych (jako rodków pomocowych pozostających w mocy w dniu 1 maja
2004 r. – pomoc istniejąca) w okresie przedakcesyjnym i o planowanym konty-
nuowaniu udzielania pomocy po akcesji przez czas nieokre lony.
Planowany rodek pomocowy ma być rekompensatą za straty poniesione przez
Spółkę w okresie przed dniem 1 maja 2004 r. w związku z wykonywaniem obo-
wiązku wiadczenia usług publicznych nałożonego na Spółkę przed tą datą.
Rekompensata (za okres od ostatniego kwartału 2001 r. do dnia 30 kwietnia
2004 r.) zostanie udzielona w związku ze stratami powstałymi przed akcesją
Polski do Unii Europejskiej w wykonaniu obowiązku wiadczenia usług publicz-
nych nałożonego na Spółkę przed tą datą.
Ustawa zakłada jednocze nie, że docelowo udziały PKP PR mają zostać prze-
niesione na samorządy województw. Liczbę udziałów, które nabędą poszcze-
gólne samorządy, okre li w drodze rozporządzenia Rada Ministrów, po konsul-
tacjach z samorządami i biorąc pod uwagę wskazane w ustawie kryteria. Po-
wodem proponowanych rozwiązań jest przyjęte w „Strategii dla transportu kole-
jowego do roku 2013” „usamorządowienie” PKP PR, tj. przekazanie organom
samorządowym odpowiedzialnym za organizowanie i finansowanie regional-
nych przewozów pasażerskich w ramach usług publicznych władztwa nad Spół-
ką, której podstawowym celem jest wykonywanie ww. przewozów. „Usamorzą-
dowienie” PKP PR nie pociąga za sobą żadnych dodatkowych zobowiązań (fi-
nansowych lub innych) dla samorządów, a daje im możliwo ć bezpo redniego
wpływu na dalszy rozwój tej spółki. Powyższe rozwiązania zawierają przepisy
rozdziału 4c. Przed usamorządowieniem PKP PR nastąpi wydzielenie ze spółki
składników majątku służących do obsługi przewozów międzywojewódzkich
i wniesieniu tych składników do spółki PKP Intercity SA na podstawie art. 529 §
1 pkt 4 Kodeksu spółek handlowych. Proces podziału PKP PR będzie nadzo-
rowany przez ministra wła ciwego do spraw transportu.
Projekt ustawy zakłada, że PKP SA otrzyma z budżetu państwa pożyczki
w łącznej wysoko ci 1 860 000 000 zł z przeznaczeniem na realizację inwestycji
wynikających z umów i porozumień międzynarodowych, przygotowanie i reali-

6
zację inwestycji obejmujących linie kolejowe o znaczeniu państwowym, a także
na remont i utrzymanie infrastruktury kolejowej, w celu zmniejszenia kosztów
i wysoko ci opłat za korzystanie z niej. Pożyczki zostaną udzielone na podsta-
wie umów zawartych pomiędzy Skarbem Państwa reprezentowanym przez mi-
nistra wła ciwego do spraw finansów publicznych a PKP SA. Pierwsza pożycz-
ka – w wysoko ci 1 383 000 000 zł zostanie wypłacona PKP SA do dnia 30
wrze nia 2008 r., natomiast druga w wysoko ci 477 000 000 zł – do dnia 30
wrze nia 2009 r.
Projekt ustawy dopuszcza przekazanie pożyczek w ratach, z tym że pierwsza
rata w 2008 r. nie może wynosić mniej niż 25% kwoty 1 383 mln zł, a pierwsza
rata w 2009 r. nie może wynosić mniej niż 25% kwoty 477 mln zł. Uzasadnione
to jest wymogiem art. 309 § 3 zdanie drugie Kodeksu spółek handlowych (ma-
jącym również zastosowanie do podwyższania kapitału zakładowego) stano-
wiącym, że wkłady pieniężne powinny zostać pokryte co najmniej do wysoko ci
¼ wnoszonego kapitału (podwyższanego kapitału).
PKP SA przeznaczy pożyczki w cało ci na podwyższenie kapitału zakładowego
w spółce PLK SA. rodki finansowe pochodzące z podwyższonego kapitału
zakładowego pozwolą spółce PLK SA zrealizować plany w zakresie inwestycji,
remontów i utrzymania infrastruktury kolejowej w latach 2008 i 2009.
Dopuszcza się, że do końca 2009 r. zwrot pożyczek udzielonych PKP SA przez
Skarb Państwa nastąpi poprzez konwersję pożyczek na udziały, tj. poprzez
wiadczenie polegające na przeniesieniu na Skarb Państwa należących do
PKP SA udziałów w kapitale zakładowym PKP PR (po warto ci nominalnej
udziałów). Je li warto ć tych udziałów będzie niższa niż kwota pożyczek, zwrot
pozostałej czę ci pożyczek nastąpi poprzez przeniesienie na Skarb Państwa
odpowiedniej ilo ci przysługujących PKP SA akcji w kapitale zakładowym PLK
SA. Przewidziany w projekcie ustawy sposób zwrotu przez PKP SA udzielo-
nych przez Skarb Państwa pożyczek umożliwia realizację „usamorządowienia”
przewozów regionalnych.
Rekompensata, która zostanie wypłacona PKP PR w związku z wykonywaniem
przewozów pasażerskich w ramach obowiązku wiadczenia usług publicznych,
dotyczy okresu od dnia 1 października 2001 r. do dnia 30 kwietnia 2004 r.

7