Rządowy projekt ustawy o dowodach osobistych

Aktywacja certyfikatów podpisu osobistego oraz ograniczonej identyfikacji będzie
następowała na wniosek posiadacza dowodu osobistego (art. 33 projektu). Wprowadzenie
zasady, że aktywacja certyfikatu dowodu osobistego musi nastąpić podczas odbioru dowodu
osobistego przez obywatela, pozwala traktować certyfikat dowodu osobistego jako
mechanizm zabezpieczający, służący do poświadczenia autentyczności dokumentu i danych
w nim zawartych oraz gwarantuje, że dowód nie jest używany przed odebraniem go przez
posiadacza.
Zawieszenie ww. ceryfikatów będzie następowało na wniosek posiadacza dowodu
osobistego lub na skutek prawomocnego orzeczenia sądu o utracie pełnej zdolności do
czynności prawnych przez posiadacza dowodu osobistego (art. 37 projektu). W przypadku
osób, które prawomocnie utraciły pełną zdolność do czynności prawnych, zawieszenie
certyfikatów nastąpi w drodze decyzji administracyjnej, która z mocy prawa będzie posiadała
rygor natychmiastowej wykonalności.
Zastosowanie instytucji zawieszania certyfikatu podpisu osobistego ma zapewnić obywatelom
pełną kontrolę nad swoimi certyfikatami i umożliwić natychmiastową reakcję
np. w przypadku podejrzenia zagubienia dowodu osobistego, wymuszenia jego przekazania
lub w przypadku przewidywanej niedyspozycji.
Wznowienie certyfikatu podpisu osobistego lub certyfikatu ograniczonej identyfikacji nastąpi
na skutek upływu terminu wskazanego we wniosku o jego zawieszenie lub na wniosek
(art. 41 projektu).
Art. 48 projektu wprowadza zamknięty katalog przesłanek będących podstawą do wydania
nowego dowodu osobistego.
W art. 49 projektu nałożono na posiadacza dowodu osobistego, który utracił dowód
osobisty, obowiązek zgłoszenia tego faktu organowi dowolnej gminy na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej, a przypadku gdy zdarzenie to miało miejsce poza granicami kraju
– do dowolnej placówki konsularnej Rzeczypospolitej Polskiej. Zgłoszenia można będzie
dokonać pocztą, telefaxem lub drogą elektroniczną. Posiadacz dowodu, który zgłosi jego
utratę otrzyma zaświadczenie ważne nie dłużej niż 2 miesiące.
Art. 50 projektu nakłada obowiązek zwrotu cudzego dowodu przez osobę, która go
znalazła, do organu dowolnej gminy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, a przypadku
gdy zdarzenie to miało miejsce poza granicami kraju – do dowolnej placówki konsularnej
Rzeczypospolitej Polskiej, oraz obowiązek zwrotu dowodu osobistego przez osobę, która

13
utraciła polskie obywatelstwo. Obowiązek zgłoszenia utraty, uszkodzenia i przekazania
znalezionego dowodu osobistego wynika z potrzeby zapewnienia bezpieczeństwa obrotu
prawnego.

Projekt ustawy w art. 52 określa przesłanki i wskazuje termin unieważnienia dowodu
osobistego w trakcie jego ważności.
Na postawie art. 54 projektu będzie można stwierdzić nieważność dowodu osobistego
osoby, która we wniosku o jego wydanie podała nieprawdziwe dane. Stwierdzenie
nieważności dowodu osobistego nastąpi w drodze decyzji administracyjnej, która z mocy
prawa będzie posiadała rygor natychmiastowej wykonalności.
Minister właściwy do spraw wewnętrznych, stosownie do art. 55 projektu, będzie
prowadził w formie elektronicznej wykaz unieważnionych i błędnie spersonalizowanych
dowodów osobistych oraz utraconych blankietów dowodów osobistych.
Rozdział 7 projektu ustawy zawiera regulacje dotyczące rejestrów dowodów
osobistych.
W związku z odmiejscowieniem procesu wydawania dowodów osobistych minister
właściwy do spraw wewnętrznych będzie organem prowadzącym Rejestr Dowodów
Osobistych, z którego również będzie udostępniał informacje. Personalizacja dowodów
osobistych będzie odbywać się centralnie w oparciu o Rejestr Dowodów Osobistych,
w jednostce organizacyjnej ministerstwa dysponującej odpowiednimi środkami techniczno-
organizacyjnymi (art. 57 projektu).
Zmiana zakresu danych (art. 58 projektu) gromadzonych w Rejestrze Dowodów
Osobistych w stosunku do funkcjonującej obecnie Ogólnokrajowej Ewidencji Wydanych
i Unieważnionych Dowodów Osobistych wynika ze zmiany zasad działania rejestru. Dane
w OEWiUDO przyporządkowane są do osoby, natomiast w RDO podstawowym elementem
zbioru będzie sprawa dowodowa, tj. wniosek i wydany na jego podstawie dowód osobisty.
Zmianie ulegnie również sposób zasilania rejestru centralnego. Dotychczas dane
wprowadzane były do baz gminnych, a następnie przekazywane do OEWiUDO, natomiast
Rejestr Dowodów Osobistych będzie zasilany bezpośrednio przez gminy. Przyjęcie takiego
rozwiązania ma na celu zapewnienie referencyjności rejestru centralnego oraz

14
zagwarantowanie integralności danych. Ponadto praca wszystkich organów na jednej bazie
danych pozwoli na odmiejscowienie czynności związanych z wydaniem dowodu osobistego.
Zmiana nazwy rejestru centralnego podyktowana jest gruntowną zmianą zasad
funkcjonowania i zasilania tego rejestru.
Organy gmin, do realizacji własnych celów, będą mogły prowadzić gminne rejestry
dowodów osobistych (art. 60 projektu). Rejestry te będą rejestrami wtórnymi w stosunku do
RDO, co oznacza, że dane z Rejestru Dowodów Osobistych będą przekazywane do rejestrów
prowadzonych przez gminy, natomiast dane z tych rejestrów nie będą przekazywane do
rejestru centralnego.

Przewidziane w Rozdziale 8 projektu ustawy zasady postępowania z dokumentacją
dowodową mają na celu zapewnienie dostępu do dokumentów w okresie ważności dowodu
osobistego oraz po utracie jego ważności bądź unieważnieniu.
Przyjęty w art. 65 projektu okres przechowywania dokumentacji związanej
z wydawaniem dowodów osobistych (10 lat) wynika ze szczególnej roli dowodu osobistego
w polskim systemie prawnym.
W Rozdziale 9 dotyczącym udostępniania danych w odniesieniu do dzisiejszych
rozwiązań prawnych rozszerzono zakres usług świadczonych drogą elektroniczną przez
zapewnienie osobom nieodpłatnego dostępu on-line do własnych danych zawartych
w Rejestrze Dowodów Osobistych oraz umożliwienie składania wniosków o udostępnienie
danych i dostarczania danych uprawnionym osobom i podmiotom w formie dokumentu
elektronicznego.
W art. 69 projektu przewidziano udostępnianie danych z rejestrów przez teletransmisję
w trybie pełnej i ograniczonej teletransmisji – oba o charakterze ciągłym: podmiot, na
jednorazowy wniosek, uzyskuje stały dostęp do rejestrów oraz w trybie jednostkowym.
Udostępnianie danych podmiotom wymienionym w art. 70 ust. 3 projektu nastąpi
nieodpłatnie, pozostałym podmiotom odpłatnie. Opłaty będą stanowić dochód budżetu
państwa.
Znacznie zawężono, w stosunku do obecnie obowiązujących przepisów ustawy
o ewidencji ludności i dowodach osobistych, katalog podmiotów, które będą miały
bezpośredni dostęp do danych zgromadzonych w Rejestrze Dowodów Osobistych, wyłącznie

15
do organów czy służb, którym dane zamieszczone w tym rejestrze będą niezbędne do
prowadzenia postępowań dotyczących dowodu osobistego (przede wszystkim związanych
z prowadzonym śledztwem czy dochodzeniem). Przyjęte rozwiązanie jest konsekwencją
przepisów projektu ustawy o ewidencji ludności, który umożliwia innym podmiotom
uzyskanie danych dotyczących osoby, w tym danych dotyczących ostatniego wydanego
dowodu osobistego z rejestru PESEL. W celu usprawnienia prowadzonych postępowań
dotyczących dowodów osobistych przewidziano także dostęp określonych organów do
dokumentacji związanej z wydawaniem dowodów osobistych zgromadzonej w organach
gmin, placówkach konsularnych Rzeczypospolitej Polskiej i urzędach stanu cywilnego
w postaci papierowej i elektronicznej. Odmowa udostępnienia danych nastąpi w drodze
decyzji administracyjnej.
Ponadto przyznano ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych uprawnienie do
prowadzania kontroli podmiotów korzystających z udostępniania danych w trybie
ograniczonej teletransmisji (art. 73 projektu).
Art. 79 projektu umożliwi dostęp do wykazu unieważnionych dowodów osobistych.
Wprowadzenie wykazu obejmującego serie i numery wszystkich unieważnionych dowodów
osobistych, publikowanego na stronie internetowej przez ministra właściwego do spraw
wewnętrznych, ma na celu poprawienie bezpieczeństwa obrotu prawnego, w tym utrudnienie
dokonywania kradzieży tożsamości. Ponieważ przedmiotem publikacji będą wyłącznie dane
obejmujące serie i numer unieważnionego dokumentu, nie wydaje się, aby przyjęcie takiego
rozwiązania mogło skutkować naruszeniem prywatności obywateli, którym unieważniono
dowody osobiste. Jednocześnie w celu zapobieżenia wykorzystywania takiej informacji przez
osoby, które w sposób nieuprawniony weszły w posiadanie dokumentu, przewiduje się
uwierzytelnianie i rejestrację osób sprawdzających ważność poszczególnych dowodów
osobistych.
Na podstawie art. 80 projektu organy gmin i konsulowie Rzeczypospolitej Polskiej
będą udostępniać dokumentację związaną z dowodami osobistymi. Dokumentacja będzie
udostępniana wyłącznie organom i podmiotom wskazanym w art. 70 ust. 3 pkt 1 – 12, sądom
i innym podmiotom realizującym zadania publiczne, jeżeli wykażą interes prawny. Odmowa
udostępnienia nie będzie zaskarżalna, a udostępnianie będzie nieodpłatne.
Projekt ustawy w art. 84 wprowadza przepis penalizujący uchylanie się od obowiązku
posiadania lub wymiany dowodu osobistego, zatrzymania bez podstawy prawnej cudzego

16
dowodu osobistego i niezwracania dowodu osobistego w razie utraty obywatelstwa polskiego.
Powyższe czyny będą zagrożone karą ograniczenia wolności do 1 miesiąca albo karą
grzywny, zaś orzekanie będzie odbywać się na zasadach określonych w
przepisach
o postępowaniu w sprawach o wykroczenia.
Należy jednocześnie podkreślić, że inne przestępstwa związane z dowodami
osobistymi zostały opisane w ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88,
poz. 553, z późn. zm.) w art. 274 i 275 zamieszczonych w Rozdziale XXXIV „Przestępstwa
przeciwko wiarygodności dokumentów”. Przepisy te odnoszą się odpowiednio do zbycia
własnego lub cudzego dokumentu tożsamości oraz posługiwania się dokumentem tożsamości
innej osoby, kradzieży, przywłaszczenia dokumentu tożsamości i przesyłania lub przewożenia
przez granicę cudzego dokumentu tożsamości.
W związku z nałożeniem na konsulów nowych obowiązków związanych
z przyjmowaniem zgłoszeń o utraconych lub uszkodzonych dowodach osobistych,
przyjmowaniem znalezionych dowodów osobistych oraz przekazywaniem tych informacji
organom gmin, a także przechowywaniem i udostępnianiem dokumentacji związanej
z dowodami osobistymi znowelizowano ustawę z dnia 13 lutego 1984 r. o funkcjach
konsulów (Dz. U. z 2002 r. Nr 215, poz. 1823, z późn. zm.).
Projekt przewiduje zachowanie ważności dowodów osobistych wydanych na
podstawie przepisów dotychczas obowiązujących (art. 87 projektu).
Adres miejsca zameldowania zamieszczony w dowodach osobistych wydanych na
podstawie przepisów dotychczas obowiązujących nie będzie potwierdzał miejsca
zameldowania. Zmiana adresu miejsca zameldowania nie będzie podstawą do wymiany
dowodu osobistego (art. 88 projektu).
Sprawy wszczęte i niezakończone przed dniem wejścia w życie projektowanej ustawy
będą prowadzone na podstawie przepisów dotychczasowych (art. 89).
Dotychczasowa ogólnokrajowa ewidencja wydanych i unieważnionych dowodów
osobistych zostanie zlikwidowana z dniem 1 stycznia 2011 r., a dane w nim zgromadzone
zasilą Rejestr Dowodów Osobistych (art. 90).
Ponadto dane archiwalne zgromadzone w zbiorze PESEL na podstawie przepisów
ustawy z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych dotyczące
dowodów osobistych wydanych przed dniem 1 stycznia 2001 r. zostaną przeniesione do
RDO.

17