Rządowy projekt ustawy o dowodach osobistych

będzie służyła potwierdzaniu tożsamości przy codziennych czynnościach administracyjnych
i prawnych.
Zakres danych, które zostaną zamieszczone w dowodzie osobistym pozwoli na
jednoznaczną identyfikację obywatela, niezależnie od sposobu wykorzystania tego
dokumentu (jako karty identyfikacyjnej, czy też do identyfikacji w drodze elektronicznej)
(art. 12 projektu).
Zamieszczenie w dowodzie osobistym danych dotyczących obywatelstwa (art. 12
pkt 1 lit. i projektu) ma na celu ułatwienie posługiwania się dowodem osobistym jako
dokumentem podróży. Identyfikacja przynależności państwowej osoby posługującej się
polskim dowodem osobistym w innych krajach Unii Europejskiej w chwili obecnej nastręcza
wiele trudności funkcjonariuszom i urzędnikom tych państw. Spowodowane jest to brakiem
bezpośredniego zamieszczenia w dowodzie osobistym informacji o obywatelstwie. Pośrednie
wskazanie obywatelstwa przez podanie wyłącznie nazwy państwa wydającego dokument
(Rzeczpospolita Polska) nie przesądza, że osoba posługująca się danym dowodem osobistym
jest obywatelem polskim, gdyż niektóre państwa europejskie wydają dokumenty tożsamości
również obcokrajowcom (np. Włochy, Portugalia). Zamieszczenie w dowodzie osobistym
danych dotyczących obywatelstwa pozwoli wyeliminować te trudności.
Zrezygnowano z zamieszczania w dowodzie osobistym rysopisu jego posiadacza.
Zamieszczanie w dotychczas wydawanych dowodach osobistych rysopisu służyło łatwiejszej
identyfikacji osoby, aczkolwiek od lat budziło też kontrowersje dotyczące określania koloru
oczu (który może być zmieniany przy wykorzystaniu szkieł kontaktowych), czy też
zmieniającego się, na przestrzeni lat, wzrostu posiadacza dokumentu oraz nieweryfikowania
tej informacji.
Nie przewiduje się zróżnicowania graficznego dowodów osobistych ze względu na
pełnoletność i niepełnoletność. Przyjęcie przeciwnego rozwiązania wiązałoby się ze
znacznym wzrostem kosztów wydawania dowodów osobistych ponoszonych przez budżet
państwa. Pod względem technicznym wydawanie dwóch różnych wersji graficznych tego
samego dokumentu jest tożsame z wprowadzeniem dwóch różnych dokumentów, co istotnie
zwiększa koszty produkcji i personalizacji dokumentów. Ponadto wprowadzenie odrębnego
wzoru dowodu osobistego dla osób niepełnoletnich oznaczałoby możliwość posługiwania się
takim dokumentem wyłącznie do ukończenia 18 lat. W związku z tym, w przypadku wydania

8
dowodu osobistego siedemnastolatkowi, okres użytkowania dokumentu tożsamości
wynosiłby około roku, co byłoby nieuzasadnione ekonomicznie.
Przewidziano, że w warstwie elektronicznej dowodu osobistego umieszczone zostaną
trzy rodzaje danych pozwalających na składanie podpisów elektronicznych i powiązane
z
nimi certyfikaty: certyfikat dowodu osobistego, certyfikat podpisu osobistego oraz
certyfikat ograniczonej identyfikacji (art. 13 projektu).
Podstawowym przeznaczeniem certyfikatu dowodu osobistego (art. 16 i 18 projektu)
jest zabezpieczenie dowodu przed sfałszowaniem: ważne będą tylko te dokumenty, które będą
w stanie przyporządkować informację uwierzytelniającą potwierdzoną ważnym certyfikatem
dowodu osobistego. Do złożenia informacji uwierzytelniającej nie będzie wymagana
ingerencja posiadacza dowodu, tzn. dowód będzie składał informację uwierzytelniającą na
każde żądanie, po połączeniu z czytnikiem. Drugą istotną funkcją certyfikatu dowodu
osobistego będzie potwierdzanie prawdziwości danych udostępnianych z warstwy
elektronicznej dowodu. Do takiego udostępnienia danych konieczne jednak będzie posiadanie
uprawnień do legitymowania obywateli (określonych w innych przepisach prawa) lub
świadome działanie posiadacza dowodu, tzn. podanie danych znanych tylko posiadaczowi
(numeru PIN).
Aktywacja certyfikatu podpisu osobistego będzie dobrowolna i będzie następować na
wniosek posiadacza dowodu osobistego (art. 19 projektu). Osoby ubezwłasnowolnione
częściowo lub całkowicie oraz małoletni nieposiadający zdolności do czynności prawnych nie
będą korzystali z podpisu osobistego. W tym przypadku funkcjonalność podpisu osobistego
nie będzie mogła być aktywna, co ma uniemożliwić samodzielny kontakt takich osób,
w postaci dokumentu elektronicznego, z organami administracji publicznej.
Wyłączenie z ww. zasady małoletnich wynika z faktu, że certyfikat podpisu
osobistego zawiera, znajdującą się w numerze PESEL, datę urodzenia, co pozwoli wszystkim
systemom teleinformatycznym na stwierdzenie faktu niepełnoletności osoby, która będzie się
w nich uwierzytelniała z wykorzystaniem podpisu osobistego, i reakcję adekwatną do wieku
tej osoby. Wyłączenie takie nie powoduje żadnych zagrożeń związanych ze składaniem
podpisu osobistego przez małoletnich, a jednocześnie pozwala na wykorzystanie przez nich
podpisu w szerokim wachlarzu zastosowań – od postępowań sądowych, w których małoletni
mogą być stroną, zastosowań komercyjnych (np. małoletni może posiadać konto bankowe od
13-go roku życia), na podstawie jednostronnych decyzji odpowiednich podmiotów.

9
Certyfikat podpisu osobistego będzie można zawiesić, a następnie wznowić. Ze
względu na charakter dowodu osobistego jako dokumentu tożsamości, termin ważności
certyfikatu podpisu osobistego musi być taki sam, jak termin ważności całego dokumentu.
Certyfikat podpisu osobistego pełnić będzie dwie podstawowe funkcje:
uwierzytelnienie obywatela w systemach teleinformatycznych (tzn. zapewnienie systemów –
np. rejestrów, że uzyskały kontakt z konkretną osobą) oraz zapewnienie, że dokumenty
przesyłane drogą elektroniczną zostały sporządzone (podpisane) przez konkretną osobę.
W przeciwieństwie do informacji uwierzytelniającej dowód, do złożenia podpisu osobistego
wymagana będzie aktywność jego właściciela: podpisu osobistego nie można będzie złożyć
bez podania informacji znanych tylko jego posiadaczowi (numer PIN). Wykorzystanie
dowodu osobistego do składania podpisu osobistego wymaga określenia ogólnych ram
prawnych. Jako generalną zasadę należy przyjąć, że jakkolwiek nie jest nakładany zakaz
wykorzystania podpisu osobistego poza obszarem publicznym, to państwo nie bierze na siebie
żadnej odpowiedzialności za użytkowanie podpisu osobistego w tym obszarze. Podejście to
wynika z zastosowania odmiennej oceny ryzyka w stosunkach cywilno-prawnych niż w
stosunkach pomiędzy osobą fizyczną a podmiotami publicznymi (art. 21 projektu).
Zakres danych zawartych w certyfikacie podpisu osobistego (art. 19 projektu) został
określony zgodnie z wymaganiami interoperacyjności dla szerokiego zastosowania
dokumentów tożsamości, które wskazują na konieczność definiowania profili certyfikatów
z minimalną liczbą składników.
Certyfikat ograniczonej identyfikacji (art. 20 projektu) nie posiada obecnie
przewidzianych prawem zastosowań i stanowi narzędzie, którego wykorzystanie będzie
możliwe w przyszłości. Jego funkcjonowanie będzie analogiczne do funkcjonowania podpisu
osobistego z tą różnicą, że nie będzie identyfikował żadnej konkretnej osoby, a jedynie
potwierdzał, że podpis został świadomie złożony przez posiadacza dowodu osobistego
(dlatego do jego złożenia konieczne będzie podanie informacji znanych tylko jego
posiadaczowi). Przewidywany zakres przyszłych zastosowań może objąć np. instytucję
świadka koronnego lub ograniczenie liczby niepożądanych listów elektronicznych
(tzw. spam). Jego aktywacja będzie dobrowolna i będzie następowała na wniosek posiadacza
dowodu osobistego. Certyfikat ograniczonej identyfikacji będzie można zawiesić, a następnie
wznowić.

10
Profile certyfikatów w zastosowaniach elektronicznych dokumentów

są istotnym elementem interoperacyjności, zarówno w zakresie kompatybilności pomiędzy
różnymi rozwiązaniami technicznymi, jak i umożliwienia posługiwania się tym dokumentem
w transgraniczych relacjach obywatel – administracja. Wieloletnie doświadczenie
w posługiwaniu się w systemach teleinformatycznych modelem infrastruktury klucza
publicznego, opartym na certyfikacie klucza publicznego, wykazało, że nadmierna
elastyczność formatów certyfikatów cyfrowych prowadzi do znacznego ich rozszerzania
o składniki przydatne dla danej dziedziny zastosowania, ale utrudniające posługiwanie się
tymi certyfikatami w innych zastosowaniach. Mając powyższe na uwadze, dominującym
aktualnie trendem w zakresie definiowania profili certyfikatów cyfrowych przeznaczonych
do maksymalnie szerokiego stosowania, jest powściągliwość w umieszczaniu wewnątrz
certyfikatu nadmiaru dodatkowych elementów.
W związku z przyjęciem, że dane służące do identyfikacji dokumentu oraz dane
służące do składania i weryfikowania podpisu osobistego będą użytkowane przez cały okres
ważności dowodu osobistego (czyli z zasady przez 10 lat) należy przyjąć w art. 22 projektu
rozwiązanie szczególne, które umożliwi niezwłoczną reakcję na sytuację zagrożenia dla
bezpieczeństwa danych przechowywanych w postaci elektronicznej w
systemie
teleinformatycznym obsługującym proces weryfikacji. ródeł takiego zagrożenia nie da się
przewidzieć i precyzyjnie opisać dla tak długiego przedziału czasu – może nastąpić
np. kompromitacja algorytmów lub grup kluczy szyfrujących. Przykładową reakcją na takie
zdarzenie może być – zależnie od okoliczności i skali problemu – skrócenie terminu ważności
dowodów osobistych dla określonych grup dokumentów lub wprowadzenie zasady, że
dokumenty te zachowują ważność, mimo że nie są w stanie złożyć ważnej informacji
uwierzytelniającej.
Projekt ustawy nie zmienia zasady nieodpłatnego wydawania dowodów osobistych
(art. 23 projektu) obowiązującej od dnia 1 stycznia 2010 r., wprowadzonej w wyniku
nowelizacji ustawy o dowodach osobistych i ewidencji ludności. Jedynie zamieszczenie
w dowodzie osobistym danych służących do składania bezpiecznego podpisu elektronicznego
weryfikowanego przy pomocy kwalifikowanego certyfikatu oraz korzystanie z nich, odbywa
się na koszt i ryzyko posiadacza dowodu osobistego oraz podmiotu kwalifikowanego,
a w przypadku uszkodzenia dowodu osobistego skutkującego niemożnością korzystania
z bezpiecznego podpisu elektronicznego koszt ewentualnego zakupu nowego certyfikatu
kwalifikowanego obciąża posiadacza dowodu osobistego (art. 21).

11
Wniosek o wydanie dowodu osobistego, w formie pisemnej, ustnej lub w formie
dokumentu elektronicznego, będzie można złożyć w organie dowolnej gminy na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej (art. 24 projektu). Zróżnicowanie postaci składania wniosku ma na
celu ułatwienie obywatelowi występowania o wydanie dowodu osobistego.
Szczegółowe określenie, w art. 25 projektu, katalogu osób mogących składać wniosek
o wydanie dowodu osobistego ma na celu wyraźne wskazanie, że wnioskodawcą może być
osoba posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych.
Wprowadzenie wyjątku od tej zasady w ust. 3 tego przepisu ma na celu umożliwienie
realizacji wymogu posiadania dowodu osobistego już od dnia, w którym wnioskodawca
ukończy 18 rok życia. Wiąże się to przede wszystkim ze szczególną rolą dowodu osobistego
w polskim porządku prawnym.
Zmiana zakresu danych (rezygnacja z rysopisu i koloru oczu), określona w art. 28
projektu, zawartych we wniosku o wydanie dowodu osobistego oraz nowe postaci składania
tego wniosku mają na celu uproszczenie procedury wydawania dowodu osobistego
i uczynienie jej bardziej przyjazną dla obywatela.
Odbiór dowodu osobistego będzie następował w siedzibie organu gminy, w której
został złożony wniosek o jego wydanie (art. 30 projektu). Dowód będzie odbierany osobiście,
a w przypadku osób nieposiadających pełnej zdolności do czynności prawnych – w obecności
tej osoby przez osobę ją reprezentującą. Jedynie w przypadku dzieci do ukończenia 5 roku
życia ich obecność nie będzie konieczna przy odbiorze dowodu. Odbiór dowodu osobistego
będzie potwierdzany na formularzu dowodu osobistego.
Odmowa jego wydania nastąpi, gdy fotografia załączona do wniosku o wydanie
dowodu osobistego nie spełni wymogów określonych w art. 29 projektu lub naruszy inne
przepisy ustawy. Odmowa nastąpi w formie decyzji administracyjnej, która z mocy prawa
będzie posiadała rygor natychmiastowej wykonalności (art. 32 projektu). Wymóg wydania
decyzji administracyjnej pozwoli na kontrolę stosowania tej instytucji, zaś rygor
natychmiastowej wykonalności wynika stąd, że dowód osobisty obciążony wadą
nieprawidłowej fotografii nie powinien zostać odebrany przez wnioskodawcę.
Przepisy dotyczące aktywacji, zawieszania i wznawiania certyfikatów podpisu
osobistego oraz ograniczonej identyfikacji uregulowano w Rozdziale 5 projektu ustawy
w art. 33 – 47.

12