Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa

Druk nr 2067

Warszawa, 2 czerwca 2009 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

RM 10-71-09


Pan

Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej
Szanowny Panie Marszałku
Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia
2 kwietnia 1997 r. przedstawiam Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej projekt
ustawy


- o zmianie ustawy o świadczeniach
pieniężnych z ubezpieczenia
społecznego w razie choroby i
macierzyństwa.

W załączeniu przedstawiam także opinię dotyczącą zgodności
proponowanych regulacji z prawem Unii Europejskiej.
Ponadto uprzejmie informuję, że do prezentowania stanowiska Rządu w
tej sprawie w toku prac parlamentarnych został upoważniony Prezes Rady
Ministrów.

Z poważaniem

(-) Donald Tusk
Projekt


U S T A W A
z dnia

o zmianie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie
choroby i macierzyństwa
Art. 1. W ustawie z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych
z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2005 r. Nr 31,
poz. 267, z późn. zm.1)) w art. 41 ust. 1 otrzymuje brzmienie:
„1. Przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego nie
uwzględnia się składników wynagrodzenia, do których
pracownik zachowuje prawo w okresie pobierania tego zasiłku
zgodnie z postanowieniami układów zbiorowych lub
przepisami o wynagradzaniu, jeżeli są one wypłacane za okres
pobierania tego zasiłku.”.
Art. 2. Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.
______________
1) Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2006 r. Nr 221,
poz. 1615, z 2007 r. Nr 47, poz. 318 i Nr 115, poz. 792, z 2008 r. Nr 93, poz. 582, Nr 119, poz. 771,
Nr 234, poz. 1570 i Nr 237, poz. 1654 oraz z 2009 r. Nr 22, poz. 120.

2-06-aa

U Z A S A D N I E N I E


Przedmiotowy projekt ustawy stanowi realizację wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia
24 czerwca 2008 r., SK 16/06 (Dz. U. Nr 119, poz. 771), tym samym wypełnia obowiązek
dostosowania do niego systemu prawa. W wyroku tym Trybunał orzekł o niezgodności z art. 67 ust. 1
w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, art. 41 ust. 1 ustawy z dnia
25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby
i macierzyństwa (Dz. U. z 2005 r. Nr 31, poz. 267, z późn. zm.), rozumianego w taki sposób,
że w podstawie wymiaru zasiłku chorobowego nie uwzględnia się wypłaconych pracownikowi
– w okresie przyjętym do jej ustalenia – składników wynagrodzenia, od których pracownik ten uiścił
składkę na ubezpieczenie chorobowe, a które nie są mu wypłacane w okresie pobierania
wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby albo zasiłku chorobowego.
Zasady ustalania podstawy wymiaru zasiłku chorobowego zostały określone w rozdziale 8 ustawy
o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zwanej
dalej ustawą zasiłkową. Natomiast zgodnie z art. 92 § 2 Kodeksu pracy (dalej K.p.), zasady te stosuje
się również przy obliczaniu wysokości wynagrodzenia chorobowego, określonego w art. 92 § 1 K.p.
Jak wskazuje art. 36 ust. 1 ustawy zasiłkowej, podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi
przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych
poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Jednocześnie, do momentu
ogłoszenia ww. wyroku Trybunału Konstytucyjnego, przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku
chorobowego były uwzględniane tylko te składniki wynagrodzenia, których zmniejszenie, w okresie
pobierania zasiłku chorobowego, przewidziano w układzie zbiorowym pracy lub przepisach
o wynagradzaniu. Taka wykładnia art. 41 ust. 1 ustawy zasiłkowej, wypracowana przez orzecznictwo,
została uznana za niezgodną z konstytucyjną zasadą prawa do zabezpieczenia społecznego.
Zgodnie z przyjętą wykładnią art. 41 ust. 1 ustawy zasiłkowej, uregulowania wewnętrzne pracodawcy
(układ albo regulamin wynagradzania) musiały zawierać wyraźne postanowienie, że dany składnik
wynagrodzenia zostanie zmniejszony (również zmniejszony o 100 %, co oznacza pozbawienie
pracownika prawa do tego składnika wynagrodzenia), aby był on uwzględniony w podstawie wymiaru
zasiłku chorobowego. Brak takiego postanowienia w regulaminie wynagradzania albo jego niejasność,
czy też w ogóle brak regulaminu wynagradzania (pracodawca zatrudniający poniżej 20 pracowników
nie ma obowiązku przyjmowania takiego regulaminu), oznaczał, że przesłanki wynikające z normy
art. 41 ust. 1 ustawy zasiłkowej nie zostały spełnione, a składnik wynagrodzenia nie był uwzględniany
w podstawie wymiaru zasiłku chorobowego.
Należy zaznaczyć, że analizując art. 41 ust. 1 ustawy zasiłkowej, powinno się mieć na uwadze
§ 2 pkt 24 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie
szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne
i rentowe. W rozporządzeniu tym wskazano, że od danego składnika wynagrodzenia za pracę nie
odprowadza się składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe (z art. 20 ustawy o systemie
ubezpieczeń społecznych), jeżeli w myśl przepisów o wynagradzaniu (m.in. regulaminu
wynagradzania) pracownik ma do niego prawo w okresie pobierania wynagrodzenia chorobowego,
zasiłku chorobowego itd. Warunkiem jest faktyczne wypłacanie tego składnika wynagrodzenia
w okresie pobierania wynagrodzenia chorobowego lub zasiłku chorobowego.
W związku z powyższym w ww. wyroku Trybunał wskazał na istnienie domniemania, że jeżeli
pracodawca odprowadza od danego składnika wynagrodzenia składkę na ubezpieczenie chorobowe, to
ten składnik nie przysługuje pracownikowi w okresie niezdolności do pracy i powinien być wliczony
do podstawy wymiaru zasiłku chorobowego.
Z kolei art. 41 ust. 1 ustawy zasiłkowej, w przyjętej dotychczas wykładni, wskazywał na domniemanie
odwrotne. Mianowicie, jeżeli regulamin nie przewidywał wyraźnie zmniejszenia (pozbawienia) danego
składnika wynagrodzenia w okresie niezdolności do pracy, domniemywało się, że pracownik miał
prawo do tego składnika wynagrodzenia w ww. okresie.
Reasumując, zgodnie z analizą Trybunału Konstytucyjnego należy stwierdzić, że jeżeli regulamin nie
przyznaje wyraźnie pracownikowi prawa do danego składnika wynagrodzenia w okresie niezdolności
do pracy, pracodawca jest zobowiązany do odprowadzania od tego składnika wynagrodzenia składki na
ubezpieczenie chorobowe. Jednocześnie, do momentu ogłoszenia ww. wyroku Trybunału, dany
składnik wynagrodzenia mógł być wliczony do podstawy wymiaru zasiłku chorobowego tylko
w
przypadku, gdy regulamin wynagradzania wyraźnie zmniejszał ten składnik wynagrodzenia
(pozbawiał pracownika prawa do niego), w okresie niezdolności do pracy.
W efekcie, jak zaznaczył Trybunał Konstytucyjny, pracownik płacił wyższą, bo naliczaną od
wszystkich składników wynagrodzenia składkę na ubezpieczenie chorobowe, a jednocześnie

2
otrzymywał niższy zasiłek chorobowy (wynagrodzenie chorobowe), ze względu na zaniżenie podstawy
wymiaru tego zasiłku. Takie zaniżenie wysokości należnych świadczeń, bez badania faktów, a jedynie
na podstawie brzmienia układu albo regulaminu wynagradzania godzi w wynikającą z art. 67 ust. 1
Konstytucji istotę prawa do zabezpieczenia społecznego.
Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 czerwca 2008 r. doprowadziło do ukształtowania
stanu prawnego zgodnego z Konstytucją. Trybunał zwrócił jednak uwagę na konieczność podjęcia
odpowiednich kroków legislacyjnych dla zapewnienia przejrzystości i
zrozumiałości normy
wypływającej z art. 41 ust. 1 ustawy zasiłkowej.
W związku z powyższym w projektowanej ustawie wyraźnie wskazano składniki wynagrodzenia,
których nie wlicza się do podstawy wymiaru zasiłku chorobowego. Składnikami tymi są te składniki
wynagrodzenia, do których pracownik zachowuje prawo w czasie pobierania tego zasiłku. Należy
zwrócić uwagę na element istotny projektowanego przepisu, mianowicie faktyczne wypłacenie
pracownikowi takiego składnika wynagrodzenia w okresie pobierania zasiłku chorobowego
(analogicznie w okresie wypłacania wynagrodzenia chorobowego). Powyższe rozwiązanie ma
zapobiegać podwójnemu wypłaceniu danego składnika wynagrodzenia w okresie niezdolności do pracy
– raz jako składnika wynagrodzenia, do którego pracownik zachował prawo, oraz drugi raz jako część
wynagrodzenia chorobowego lub zasiłku chorobowego.
Projektowane rozwiązanie zmierza do zapewnienia równowagi między składnikami wynagrodzenia, od
których odprowadzana jest składka na ubezpieczenia chorobowe, zgodnie z ustawą z dnia
13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74,
z późn. zm.) oraz rozporządzeniem w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru
składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, a składnikami wliczanymi do podstawy wymiaru
zasiłku chorobowego. Jeżeli dany składnik wynagrodzenia, również ten o charakterze uznaniowym,
jest traktowany jako element wynagrodzenia dla ustalenia podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie
chorobowe, to powinno się to przekładać również na wysokość wypłacanego zasiłku chorobowego.

Projekt ustawy nie jest objęty prawem Unii Europejskiej.
Projektowana ustawa nie podlega notyfikacji zgodnie z trybem przewidzianym w przepisach
dotyczących sposobu funkcjonowania krajowego systemu notyfikacji norm i aktów prawnych.


3