Rządowy projekt ustawy o powszechnym spisie rolnym w 2010 r.

Obserwuje się stały wzrost potrzeb odbiorców wynikowych informacji statystycznych z
zakresu rolnictwa; wzrasta liczba zamówień na dane statystyczne o zwiększonym zakresie
szczegółowości oraz na niższych poziomach agregacji udostępnianych informacji (w układzie
gmin). Znaczenie informacji dostępnej na poziomie lokalnym jest szczególnie ważne dla
oceny rozwoju gospodarki rolnej na danym terenie, oceny stanu infrastruktury wiejskiej,
zmian w strukturze i liczbie gospodarstw rolnych.

Spisy rolne – jako jedyne do tej pory badania statystyczne – dawały możliwość zebrania
wielu danych i ich prezentowania na najniższym poziomie agregacji. Naukowcy dla
prowadzenia analiz zainteresowani są coraz częściej nieidentyfikowalnymi danymi
jednostkowymi z badań rolniczych.

ródła danych

Dotychczas w spisach rolnych podstawowym źródłem informacji o gospodarstwie rolnym
były informacje pozyskane bezpośrednio od rolników w drodze wywiadu przeprowadzanego
przez rachmistrza spisowego, który zapisywał uzyskane dane na formularzach papierowych.
Osoby prawne i jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej przekazywały dane
drogą pocztową na formularzach sprawozdawczych.

W PSR 2010 przewiduje się szersze wykorzystanie źródeł administracyjnych, co oznacza, że
informacje zbierane w spisie pobrane zostaną ze wszystkich dostępnych źródeł
administracyjnych. Część danych uzyskanych ze źródeł administracyjnych wykorzystana
zostanie bezpośrednio jako informacje wymagane do zebrania w ramach zakresu
przedmiotowego spisu. Inne dane pochodzące ze źródeł administracyjnych posłużą natomiast
do „wyprowadzenia” na ich podstawie danych spisowych (mowa tu o danych spisowych
uzyskanych przez skojarzenie informacji z różnych rejestrów). Jeszcze inne informacje z
systemów administracyjnych wykorzystane zostaną jako informacje wspomagające oraz
kontrolne do oceny jakości innych danych administracyjnych (uzasadniona redundancja).
Pozostałe dane – niewystępujące w rejestrach i systemach administracyjnych lub występuje w
postaci niedającej się wykorzystać do celów spisu – zostaną zebrane od użytkowników
gospodarstw rolnych. Także w tym przypadku przewiduje się zastosowanie nowoczesnych
technik zbierania danych w celu wyeliminowania formularzy papierowych. Zastosowane

3
rozwiązania mają na celu zmniejszenie kosztów spisu oraz obciążenia respondentów, przy
zachowaniu wysokiej jakości wyników spisu.

Dane zbierane podczas spisu będą zapisywane bezpośrednio w systemach informatycznych
(m.in. Computer Assisted Personal Interwiev – CAPI); w znaczym stopniu zostanie
wykorzystany Internet i metoda CATI (Computer Assisted Telephone Interwiev). Na potrzeby
spisu kontrolnego przewiduje się wyłącznie wykorzystanie metody prowadzenia wywiadu
przez telefon – CATI.

Elektroniczne formularze do spisu będą wcześniej spersonalizowane – wykorzystując dane ze
źródeł administracyjnych dotyczących zarówno cech adresowych, jak i podstawowych
informacji dotyczących gospodarstwa rolnego (powierzchnia ogólna gospodarstwa,
powierzchnia użytków rolnych w dobrej kulturze rolnej, gruntów leśnych w gospodarstwie,
liczba zwierząt gospodarskich).

Pierwsze analizy dotyczące porównania danych jednostkowych pozyskanych ze źródeł
administracyjnych z danymi z badań statystycznych dla poszczególnych gospodarstw rolnych
zostały wykonane w 2008 r. przez Główny Urząd Statystyczny. W 2008 r. przeprowadzone
zostało również pilotażowe badanie metod produkcji rolnej. W 2009 r. zostanie
przeprowadzony spis próbny w 4 gminach, gdzie zostaną przetestowane zarówno nowoczesne
metody pozyskiwania danych statystycznych, jak i zakres wykorzystania danych
administracyjnych do celów statystycznych.

Zalecane przez Komisję Europejską badanie metod produkcji rolnej zostanie przeprowadzone
na wylosowanej próbie gospodarstw rolnych w tym samym czasie, co PSR 2010.

Zakres podmiotowy

Spisem rolnym zostaną objęte gospodarstwa rolne osób fizycznych i prawnych oraz jednostek
organizacyjnych niemających osobowości prawnej (chodzi o gospodarstwa rolne w
rozumieniu art. 553 kodeksu cywilnego, które to pojęcie obejmuje także gospodarstwa rolne w
rozumieniu art. 2 lit. a rozporządzenia nr 1166/2008). W spisach 1996 r. i 2002 r. badaniem
było objętych ok. 3 mln gospodarstw rolnych, wypełniających definicję gospodarstwa rolnego
przyjmowaną w badaniach statystycznych (pow. użytków rolnych od 0,1 ha lub bez

4
powierzchni użytków rolnych, ale spełniające określone progi chowu zwierząt). Do celów
PSR 2010, ze względu na minimalizację kosztów oraz zmniejszenie obciążenia
respondentów, planuje się ograniczenie liczby badanych gospodarstw rolnych do poziomu,
który gwarantuje wypełnienie zobowiązań międzynarodowych i zaspokojenie potrzeb
odbiorców krajowych.

W PSR 2010 przewiduje się objęcie badaniem ok. 1850 tys. podmiotów, w tym:
1) badaniem pełnym:
a) ok. 1,7 mln gospodarstw rolnych o powierzchni użytków rolnych wynoszącej co
najmniej 1 ha prowadzących działalność rolniczą,
b) ok. 10 tys. gospodarstw rolnych o powierzchni użytków rolnych poniżej 1 ha
prowadzących uprawę roślin lub chów zwierząt gospodarskich powyżej określonych
progów fizycznych, stanowiących minimalne progi wymagane przez Eurostat;
2) badaniem reprezentacyjnym ok. 150 tys. pozostałych gospodarstw obejmujących:
a) gospodarstwa rolne prowadzące działalność rolniczą o powierzchni poniżej 1 ha
użytków rolnych nieujęte powyżej,
b) gospodarstwa rolne nieprowadzące działalności rolniczej.

W ramach PSR 2010 zostanie przeprowadzone badanie metod produkcji rolnej w 200 tys.
gospodarstw rolnych:
- osób fizycznych metodą reprezentacyjną,
- osób prawnych i jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej metodą
pełną.

Zakres przedmiotowy

Zakres przedmiotowy spisu został określony szczegółowo w rozporządzeniu nr 1166/2008
oraz w załączniku nr 1 do niniejszej ustawy, gdzie podano wykaz cech, które będą zbierane
wyłącznie na potrzeby krajowe. Wykaz ten ustalono po konsultacjach z odbiorcami
statystycznej informacji z zakresu rolnictwa. Wzięto również pod uwagę zapewnienie
możliwie najpełniejszej porównywalności z poprzednimi spisami rolnymi. W związku z
powyższym, dla niektórych cech zagregowanych na potrzeby unijne dokonano dezagregacji
na potrzeby krajowe, tzn. występują przypadki, gdzie dwie lub kilka cech wymienionych w

5
załączniku nr 1 do ustawy składa się na jedną cechę wymienioną w rozporządzeniu nr
1166/2008.

Zakres przedmiotowy obejmuje następujące zagadnienia:
1. Ogólna charakterystyka gospodarstwa rolnego, która uwzględnia cechy adresowe
siedziby użytkownika i siedziby gospodarstwa rolnego. Zebranie informacji o tym, kto
użytkuje gospodarstwo rolne – osoba prawna czy fizyczna oraz o położeniu
gospodarstwa rolnego, w tym na terenach o niekorzystnych warunkach gospodarowania.
Opisanie struktury własnościowej użytków rolnych w gospodarstwie poprzez zebranie
danych o powierzchni wchodzących w skład gospodarstwa gruntów własnych i
dzierżawionych, a także wydzierżawionych innym rolnikom. Działalność rolnicza i inna
niż rolnicza prowadzona w gospodarstwie rolnym. Zebrane dane pozwolą na analizę
stanu i kierunków zmian w liczbie i strukturze gospodarstw rolnych ogółem i w
poszczególnych grupach gospodarstw rolnych, wyodrębnionych na podstawie
różnorodnych kryteriów. Zostanie również opracowana typologia gospodarstw rolnych,
co pozwoli na ich porównanie z gospodarstwami z innych krajów UE.
2. Użytkowanie gruntów i powierzchnia zasiewów, tj. informacje o ogólnej powierzchni
gruntów gospodarstwa rolnego, w podziale na poszczególne kategorie użytkowania oraz
powierzchni zasiewów poszczególnych upraw rolnych. Uzyskane dane o strukturze
użytkowania gruntów i powierzchni zasiewów w porównaniu z danymi z lat poprzednich
(poprzedni rok, poprzedni spis) pozwolą ocenić kierunki zmian w produkcji roślinnej
oraz stopień specjalizacji gospodarstw rolnych prowadzących tę produkcję oraz trendy
rozwojowe związane z polityką rolną.
3. Zwierzęta gospodarskie, tj. stan liczebności i strukturę pogłowia zwierząt gospodarskich
poszczególnych gatunków, tj. bydła według grup wiekowo-użytkowych, trzody chlewnej
według grup wagowo-użytkowych, owiec, kóz, koni, królików, pozostałych zwierząt
futerkowych, zwierząt łownych utrzymywanych w gospodarstwie rolnym dla pozyskania
mięsa, pni pszczelich oraz drobiu z podziałem na gatunki, a dla drobiu kurzego – z
uwzględnieniem struktury stada według kierunków użytkowania. Uzyskane dane o
pogłowiu zwierząt i jego strukturze, w porównaniu z danymi z lat poprzednich
(poprzedni rok, poprzedni spis), pozwolą ocenić kierunki zmian w produkcji zwierzęcej
na przestrzeni kilku lat i w skali roku oraz stopień specjalizacji gospodarstw rolnych, w
których utrzymuje się zwierzęta.

6
4. Ciągniki, maszyny rolnicze i urządzenia, tj. dane o: liczbie ciągników własnych i
wspólnych w podziale na klasy mocy silnika oraz liczbie wybranych maszyn i urządzeń
rolniczych. Zebrane dane pozwolą określić zmiany, które zaszły na przestrzeni lat w
wyposażeniu gospodarstw rolnych w maszyny rolnicze oraz ciągniki, a szczególnie w
zakresie mocy silników. Pozyskana zostanie również informacja o tym, czy
gospodarstwo rolne posiada urządzenia służące do pozyskiwania energii odnawialnej
według źródeł energii: wiatr, biomasa (w tym biometan), słońce, woda, inne. Uzyskane
dane zostaną wykorzystane m.in. przy opracowywaniu wskaźników agro-
środwiskowych.
5. Zużycie nawozów, tj. dane w czystym składniku o ilości stosowanego nawożenia
mineralnego (w podziale na nawozy azotowe, fosforowe, potasowe), wapniowego oraz
nawożenia organicznego pochodzenia zwierzęcego. Uzyskane dane pozwolą określić
poziom nawożenia gleb niezbędny do oceny warunków produkcji.
6. Pracujący w gospodarstwie rolnym, tj. informacje w zakresie wielkości i struktury
zasobów pracy w rolnictwie. Uwzględniane są wszystkie osoby wykonujące pracę w
gospodarstwie w ciągu 12 miesięcy poprzedzających badanie, nawet jeżeli była to praca
w minimalnym wymiarze godzin, we wszystkich typach gospodarstw, łącznie z tymi,
których produkcja rolnicza była przeznaczona wyłącznie lub głównie na użytek własny,
a nie na sprzedaż. Podstawowe informacje dotyczą: statystycznego opisu populacji
pracujących w gospodarstwie rolnym w ciągu 12 miesięcy poprzedzających badanie
według kategorii zalecanych przez Komisję Europejską, tj. rodzinnej siły roboczej, w
tym dla użytkowników i członków ich rodzin, pracowników najemnych stałych i
dorywczych, osób udzielających pomocy sąsiedzkiej, pracowników kontraktowych (w
podziale według płci i wieku dla wybranych kategorii), poziomu wykształcenia
rolniczego osoby kierującej gospodarstwem rolnym, wkładu pracy w gospodarstwo
rolne: użytkownika i członków jego rodziny (w przeliczeniu na pełne etaty),
pracowników najemnych stałych, pracowników najemnych dorywczych, kontraktowych
i pomocy sąsiedzkiej, działalności pozarolniczej prowadzonej w indywidualnym
gospodarstwie rolnym: użytkownika i członków jego rodziny: w gospodarstwie rolnym
(poza rolnictwem), poza gospodarstwem (rolnicza i pozarolnicza), pracowników
najemnych w gospodarstwie (poza rolnictwem, bezpośrednio związana z gospodarstwem
rolnym). Uzyskane dane posłużą do oceny sytuacji rynku pracy na wsi i możliwości
rozwoju obszarów wiejskich, a w zestawieniu z danymi o wytworzonej produkcji
rolniczej pozwolą na dokonanie analiz produktywności polskiego rolnictwa.

7