Przedstawiony przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów administracyjnych oraz ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi

6
ust. 1 Konstytucji RP. Oznacza to, iż od momentu wejścia w życie tego wyroku,
tj. od dnia 7 marca 2006 r., przepis art. 73 ustawy, w zakwestionowanym
zakresie jest niezgodny Konstytucją RP.
W związku z tym proponuje się zmianę treści art. 65 i art. 73,
wzorowaną na art. 139 §1 i 2 K.p.c., celem zachowania jednolitości doręczeń
sądowych. Szczegółowy tryb doręczania pism sądowych przez pocztę, w tym
także terminy ich przechowywania, określa rozporządzenie Ministra
Sprawiedliwości wydane w porozumieniu z Ministrem Łączności na podstawie
delegacji zawartej w art. 131 §2 K.p.c. Tryb ten obowiązuje także przy
doręczaniu pism sądowych przez sądy administracyjne na podstawie art. 65 §2
ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.
Art. 73 uzupełniono o przepis przewidujący możliwość doręczenia
zawiadomienia do skrytki pocztowej lub pod adresem poste restante.
Regulacja ta pozwoli na doręczenie zawiadomienia osobom bezdomnym
lub nie mogącym korzystać ze skrzynki na korespondencję.
Uzupełnienie to wymaga nowelizacji art. 65 §2 ustawy przez dodanie
stwierdzenia, że do doręczenia pism w postępowaniu sądowym przez pocztę
stosuje się tryb doręczania tych pism w postępowaniu cywilnym „jeżeli przepisy
niniejszego rozdziału nie stanowią inaczej”.
6. Nowelizacja art. 124 §1 pkt 5 wynika z konieczności dostosowania
ustawy do rozwiązań wynikających z akcesji do Unii Europejskiej, a w
szczególności z art. 234 TWE i art. 225 ust. 3 TWE, w zakresie występowania
przez sądy administracyjne z pytaniami prejudycjalnymi do Trybunału
Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich.
7. Zmiana art. 221 §2 zmierza do uchylenia obowiązku uiszczenia wpisu
stałego od skargi bez wezwania sądu, gdyż skargi wnoszone są za
pośrednictwem organu, a w chwili wniesienia skargi nie ma jeszcze akt
w sądzie. Projektowana zmiana wiąże się ze stwierdzeniem przez Trybunał
Konstytucyjny niezgodności § 5 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia

7
16 grudnia 2003 r. w sprawie wysokości oraz szczegółowych zasad pobierania
wpisu w postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 221,
poz. 2193, z późn. zm.) z art. 221 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami
administracyjnymi i art. 2 Konstytucji RP (wyrok z dnia 7 marca 2006 r., sygn.
akt SK 11/05).
8. Przy nowelizacji art. 232 §1 ustawy przewidującego zwrot całego
wniesionego wpisu, odstąpiono od warunków określających zwrot uiszczonego
wpisu od pisma cofniętego lub odrzuconego, przyjmując że w każdym
przypadku odrzucenia pisma przez sąd lub cofnięcia przez stronę, sąd powinien
zwrócić uiszczony wpis w pełnej wysokości.
9. Proponuje się również nowelizację art. 244 §2 ustawy, który
przewidywał, że strona, która uzyskała prawo pomocy przez ustanowienie
profesjonalnego pełnomocnika mogła sama udzielić pełnomocnictwa
wyznaczonemu pełnomocnikowi. Rozwiązanie to w praktyce prowadziło do
wydłużenia postępowania, dlatego zaproponowano rozwiązanie, które
funkcjonuje w postępowaniu cywilnym (art. 118 K.p.c.), tzn. że ustanowienie
przez sąd adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika
patentowego jest równoznaczne z udzieleniem pełnomocnictwa.
10. Z uwagi na to, że postanowienia w przedmiocie prawa pomocy
zawierają dane wrażliwe, dotyczące przede wszystkim sytuacji materialnej
i życiowej wnioskodawcy, proponuje się odstąpić od doręczania ich pozostałym
stronom i uczestnikom postępowania. Konsekwencją byłoby także ograniczenie
kręgu podmiotów uprawnionych do zaskarżenia takiego postanowienia do osoby
wnioskodawcy. Stąd też proponuje się zmienić art. 252.
11. Przy nowelizacji art. 272 §2 kierowano się redakcją art. 407
§2 K.p.c., która uwzględniła wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 9
czerwca 2003 r., SK 5/03, OTK-A 2003, nr 6, poz. 50.
Dodanie do art. 272 §3 przewidującego podstawę do wznowienia
postępowania w przypadkach, w których Europejski Trybunał Praw Człowieka

8
stwierdził naruszenie Europejskiej Konwencji o ochronie Praw Człowieka
i Podstawowych Wolności, realizuje z jednej strony zalecenie Rec (2000)
z Konwentu Ministrów Rady Europy z dnia 19 stycznia 2000 r. w sprawie
ponownego rozpatrywania lub wznawiania pewnych spraw na poziomie
krajowym na skutek wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka,
a z drugiej strony wystąpienie Rzecznika Praw Obywatelskich z dnia 28 lutego
2006 r. Przy projektowaniu tego przepisu wzorowano się na rozwiązaniu
przyjętym w art. 540 § 3 Kodeksu postępowania karnego.
12. Projektując wprowadzenie do postępowania
sądowoadministracyjnego systemu stwierdzania niezgodności z prawem
prawomocnych orzeczeń, przyjęto następujące istotne założenia:
Po pierwsze, sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości
przez kontrolę działalności administracji publicznej – pod względem zgodności
z prawem (art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów
administracyjnych, Dz.U. Nr 153, poz. 1269, z późn. zm.). Ten zakres działania
ustawodawca rozwija w art. 1 i 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo
o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270,
z późn. zm.). Z powyższego wynika, że z woli ustawodawcy sądy
administracyjne obu instancji nie są sądami faktu, tylko sądami prawa, czyli
sądy te sprawują kontrolę działalności administracji publicznej z punktu
widzenia legalności.
W stosunku do orzecznictwa sądów powszechnych taką funkcję
sprawuje Sąd Najwyższy w drodze kasacji, którą można oprzeć na podstawach
naruszenia prawa materialnego lub procesowego, a więc na zarzutach
zmierzających do wykazania niezgodności zaskarżonego orzeczenia z prawem.
Względy pragmatyczne i prakseologiczne oraz zasady konstruowania
procedur sądowych wskazują, że mnożenie lub powielanie środków prawnych
zmierzających do tego samego lub podobnego celu jest niedopuszczalne. Skarga
o stwierdzenie niezgodności z prawem orzeczenia nie może zatem zastępować,

9
wyprzedzać ani uzupełniać skargi kasacyjnej, kierowanej do Naczelnego Sądu
Administracyjnego. Oba te środki powinny stanowić spójny, zharmonizowany
mechanizm zaskarżania orzeczeń. Należy pamiętać, że podstawą skargi
kasacyjnej, wnoszonej do Naczelnego Sądu Administracyjnego, jest naruszenie
prawa materialnego lub prawa procesowego.
Dlatego też w art. 285¹ §3 projektu przyjęto, że od orzeczeń Naczelnego
Sądu Administracyjnego skarga nie przysługuje — z wyjątkiem rażącego
naruszenia norm prawa Wspólnoty Europejskiej (np. art. 324 TWE). Orzeczenia
Naczelnego Sądu Administracyjnego traktuje się jak orzeczenia wydane

w postępowaniu wywołanym wniesieniem skargi o stwierdzenie niezgodności
z prawem prawomocnego orzeczenia (podobnie jak przyjęto w art. 424 §3
K.p.c.).
Po drugie przyjęto, że system ten może dotyczyć tylko prawomocnych
orzeczeń kończących postępowanie w sprawie, czyli rozstrzygnięć co do istoty
sprawy, jeżeli przez ich wydanie stronie została wyrządzona szkoda.
Po trzecie przyjęto, że z uwagi na charakter i znaczenie norm prawa
Wspólnoty Europejskiej skarga taka służy stronie nie tylko od prawomocnego
orzeczenia wojewódzkiego sądu administracyjnego, ale również od orzeczenia
Naczelnego Sądu Administracyjnego, z uwagi na ustalone orzecznictwo
Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich (np. wyrok w sprawie
Brasserie, czy wyrok w sprawie Köbler v. Austria), jeżeli przez wydanie
orzeczenia została wyrządzona stronie szkoda, a niezgodność z prawem wynika
z rażącego naruszenia norm prawa Wspólnoty Europejskiej.
Po czwarte przyjęto, że skoro w praktyce notuje się zaskarżanie ok. 12%
orzeczeń wojewódzkich sądów administracyjnych, to mogą występować
sytuacje, w których dochodzi do uprawomocnienia się niezgodnego z prawem
orzeczenia sądu pierwszej instancji, na skutek niewniesienia środka
odwoławczego. Wydaje się celowe, aby w wyjątkowych przypadkach, gdy
niezgodność z prawem wynika z naruszenia podstawowych zasad porządku

10
prawnego lub konstytucyjnych wolności albo praw człowieka i obywatela,
dopuścić skargę od takiego orzeczenia, chyba że jest możliwa zmiana lub
uchylenie orzeczenia w drodze innych przysługujących stronie środków
prawnych.
13. Proponowana zmiana art. 299 wynika z potrzeby jego
doprecyzowania. W szczególności konieczne wydaje się stwierdzenie, że
pełnomocnik do doręczeń powinien mieć miejsce zamieszkania lub siedzibę
w Polsce. Uzupełnienia wymaga ponadto tryb pouczania strony o obowiązku
ustanowienia pełnomocnika do doręczeń, który budził wątpliwości, zwłaszcza
gdy za granicą miejsce zamieszkania lub siedzibę ma jeden z uczestników, a nie
skarżący. Chodzi także o podkreślenie, że obowiązek ustanowienia
pełnomocnika do doręczeń dotyczy nie tylko osób fizycznych, lecz także innych
podmiotów. Zamiast określenia „strona zamieszkała za granicą” proponuje się
użycie określenia „strona mająca miejsce zamieszkania lub siedzibę za granicą.”
14. Konieczność nowelizacji art. 300 ustawy w zakresie określenia
części Kodeksu postępowania cywilnego, do którego ten przepis odsyła, wynika
ze zmiany numeracji części K.p.c. W wyniku tej zmiany dotychczasowa część
trzecia stała się częścią czwartą. Powoduje to, iż obecnie odesłanie zawarte w
art. 300 jest bezprzedmiotowe, ponieważ dział trzeci Kodeksu postępowania
cywilnego nie reguluje już postępowania w zakresie międzynarodowego
postępowania cywilnego. W związku z powyższym proponuje się rezygnację z
określenia części Kodeksu postępowania cywilnego, do której ma być
adresowane odesłanie i pozostawienie w art. 300 odesłania do przepisów
dotyczących międzynarodowego postępowania cywilnego. Pozwoli to w
przyszłości na łatwiejszą reakcję na skutki ewentualnych dalszych zmian
Kodeksu postępowania cywilnego. Natomiast rozszerzenie odesłania zawartego
w art. 300 także o przepisy o ustroju sądów powszechnych zaproponowano
z uwagi na fakt, że na podstawie delegacji zawartej w art. 41 §2 ustawy z dnia
27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz.