Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw

2005 roku, żaden rząd nie wniósł pod obrady Sejmu projektu ustawy w tym zakresie,
Sejm ustawą z dnia 27 lipca 2005 roku o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz ustawy – Karta Nauczyciela (Dz. U. Nr
167 poz. 1397) przesunął termin obowiązywania dotychczasowych przepisów
dotyczących wcześniejszego przechodzenia na emeryturę do końca 2007 r. a
następnie ustawą z dnia 7 września 2007 r. o zmianie ustawy o emeryturach i
rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U.
Nr 191 poz. 1369) – do końca 2008 roku.
W wyniku tych decyzji Parlamentu, stworzona została możliwość aby rząd opracował
nowe założenia do ustawy o emeryturach pomostowych i sam projekt, który
uzgodniony z partnerami społecznymi zasiadającymi w Trójstronnej Komisji do
Spraw Społeczno-Gospodarczych mógłby, w duchu spokoju społecznego, zostać
wniesiony pod obrady Sejmu.
Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o emeryturach pomostowych (druk nr
1070) zaplanowane zostało na 25 posiedzenie Sejmu w dniach 14, 15, 16 i 17
października 2008 roku. Projekt ten już na etapie konsultacji z partnerami
społecznymi oraz prowadzonych negocjacji na Trójstronnej Komisji wzbudził daleko
idące kontrowersje. Z uwagi na forsowane przez rząd rozwiązania nie znalazł
akceptacji ze strony związków zawodowych, które już zapowiedziały, że będą
dochodzić swych racji wszelkimi sposobami prawem dozwolonymi. Kilkumiesięczne
negocjacje nie zostały zakończone podpisaniem przez wszystkie strony
jakiegokolwiek dokumentu. Ponadto Prezydent zapowiedział już, że jeżeli ustawa
zostanie przyjęta w proponowanym przez rząd kształcie, podejmie decyzję o jej
zawetowaniu.
Równocześnie w Sejmie nie zostały podjęte żadne prace nad złożonym w
Parlamencie w 2006 roku obywatelskim projektem ustawy o zmianie ustawy o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych
ustaw (druk nr 150), którego powtórne pierwsze czytanie odbyło się 11 kwietnia 2008
r. Projekt ten kompleksowo reguluje problem emerytur dla osób pracujących w
szczególnych warunkach i o szczególnym charakterze.
Jednocześnie trzeba podkreślić, że przedstawiciele Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych wielokrotnie wyrażali opinię, że ZUS potrzebuje co najmniej rocznego
okresu na właściwe przygotowanie tej instytucji do wypłat emerytur pomostowych.

Biorąc pod uwagę tak krótki czas oraz dotychczasowe doświadczenia, wskazujące
na skomplikowaną rangę rozwiązywanego problemu oraz trudności w uzyskaniu
konsensusu społecznego w sprawie „pomostówek”, ponieważ każda ze stron dialogu
społecznego reprezentuje inne poglądy i interesy innych grup zawodowych i
społecznych, wnioskodawcy uważają, że należy przesunąć termin wejścia w życie
emerytur pomostowych i przedłużyć na 3 lata okres obowiązywania
dotychczasowych, przejściowych przepisów. Proponowany okres powinien być
wystarczający na uzyskanie konsensusu społecznego i opracowanie kompleksowych
rozwiązań prawnych dotyczących osób pracujących w szczególnych warunkach i o
szczególnym charakterze oraz dostosowanie systemu informatycznego ZUS.
Emerytury pomostowe to tylko jedno z zagadnień dotyczących tej grupy
pracowników, równolegle powinny zostać opracowane przepisy określające
maksymalny okres pracy osób zatrudnionych na szczególnych stanowiskach,
przepisy rozstrzygające problemy związane z przekwalifikowywaniem tych
pracowników oraz zapewniania im innych stanowisk pracy.

Istota projektowanych rozwiązań

Celem projektowanej regulacji jest stworzenie możliwości uzyskania emerytury
na dotychczasowych zasadach przez pracujących w szczególnych warunkach lub w
szczególnym charakterze (w rozumieniu obecnych przepisów), którzy dotychczas
posiadają prawo do wcześniejszego przechodzenia na emeryturę tj. m. in.:
nauczyciele, górnicy, hutnicy, kolejarze, twórcy i artyści, dziennikarze, pracownicy
organów kontroli państwowej oraz kobiety po osiągnięciu wieku 55 lat, jeżeli mają co
najmniej 30 letni okres składkowy.
Projektowana ustawa przedłuża w czasie także rozwiązania zawarte w art. 88
ustawy Karta Nauczyciela, zgodnie z którymi w obecnym stanem prawnym
nauczyciele mogą, w okresie do końca 2008r., po spełnieniu warunków stażowych,
określonych w tym przepisie, przejść na emeryturę bez względu na wiek.
Przedmiotowa nowelizacja zmierza do przedłużenia obecnego stanu
prawnego w zakresie wcześniejszego przechodzenia na emeryturę do końca 2011
roku, czyli o 3 lata. Okres ten powinien zostać wykorzystany do opracowania
akceptowanej społecznie koncepcji i wdrożenia nowego systemu obejmującego
całość zagadnień związanych z zatrudnieniem osób pracujących w szczególnych
warunkach lub w szczególnym charakterze, w tym wcześniejszego przechodzenia na
emeryturę pomostową.
Projektowany art. 3 jest logiczną konsekwencją przyjętego rozwiązania, a jego
treść jest analogiczna jak treść art. 3 ustawy z dnia 27 lipca 2005r. o zmianie ustawy
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz ustawy – Karta
Nauczyciela (Dz. U. Nr 167, poz. 1397), która przedłużyła prawo do wcześniejszych
emerytur dla osób pracujących w warunkach szczególnych lub w szczególnym
charakterze.

Przewidywane skutki projektowanych rozwiązań oraz sposoby finansowania

Określenie skutków finansowych proponowanych rozwiązań nie jest sprawą
prostą, bowiem wielką niewiadomą jest ilość osób, które w poszczególnych latach
skorzystają z możliwości wcześniejszego przejścia na emeryturę. Trzeba bowiem
pamiętać, że spełnienie warunków nie oznacza, iż pracownik będzie natychmiast
zabiegał o emeryturę.
Liczba przyszłych emerytów w stosunku do wszystkich pracowników, którzy
potencjalnie w latach 2008 -2011 spełnią warunki do emerytury będzie znacznie
mniejsza z następujących powodów:
•
część pracowników nigdy nie spełni wymagań odnośnie stażu w warunkach
szczególnych lub w szczególnym charakterze określonych w dotychczasowych
przepisach –z powodu zmiany rodzaju wykonywanej pracy, z powodu przejścia
na renty czy też z powodu przedwczesnych zgonów,
•
część pracowników zdecydowana jest pracować jak najdłużej, zechce mieć
tylko nabyte prawo do emerytury w razie przypadku utraty pracy,
•
dla niektórych oferta przejścia na wcześniejszą emeryturę, w sytuacji gdy mają
zatrudnienie, nie będzie atrakcyjna, nawet jeśli spełnią warunki uprawniające do
takiej emerytury, zdają sobie bowiem sprawę z tego, że przejście na emeryturę
oznacza istotne zmniejszenie ich bieżących dochodów,
•
część pracowników świadomie zdecyduje się na członkostwo w otwartym
funduszu emerytalnym (np. ze względu na mechanizm „dziedziczenia”
gromadzonych środków) oraz późniejszy system wypłaty emerytur za środki
zgromadzone w OFE, rezygnując tym samym z możliwości wcześniejszej
emerytury.

Konkludując trzeba podkreślić, że wydatki z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych w latach 2009-2011 z tytułu wprowadzenia projektowanej ustawy nie
ulegną zmianie w stosunku do ponoszonych w oparciu o aktualnie obowiązujące
przepisy.
Oczywiście ulegnie zwiększeniu liczba świadczeniobiorców a zatem
zmniejszeniu ulegną jedynie teoretyczne oszczędności, które mogłyby zostać
osiągnięte, gdyby wprowadzono emerytury pomostowe. Osoby przechodzące na
wcześniejsze emerytury w wieku 55 lat kobiety i 60 mężczyźni legitymują się 35-40
letnim stażem pracy, często wykonywanej w najtrudniejszych warunkach. Pracownik
o takim okresie zatrudnienia wypracował i odprowadził do Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych i budżetu państwa wyższe kwoty niż otrzymałby w formie emerytury do
90 roku życia. Utrzymywana przez niektórych ekspertów teza, że państwo dopłaca
do wcześniejszych emerytów jest mitem.
Równocześnie ulegnie zmniejszeniu liczba pracowników, którzy zostaną
objęci od 2012 roku emeryturami pomostowymi.

Zgodność projektowanej regulacji z prawem Unii Europejskiej.
Przedmiot projektowanej regulacji nie jest objęty prawem Unii Europejskiej.

Projekt nie został poddany konsultacjom, o których mowa w art. 34 ust. 3
Regulaminu Sejmu RP.

Warszawa, 29 października 2008 r.
BAS-WAEM-2947/08

Pan
Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej


Opinia prawna
w sprawie zgodności z prawem Unii Europejskiej poselskiego projektu
ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych oraz niektórych innych ustaw (przedstawiciel wnioskodawców:
poseł Ryszard Zbrzyzny)


Na podstawie art. 34 ust. 9 uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca
1992 r. – Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (M.P. z 2002 r. Nr 23, poz. 398, ze
zmianami) sporządza się następującą opinię:


1. Przedmiot projektu ustawy
Przedstawiony projekt ustawy przewiduje zmianę przepisów art. 46 ust.
1 pkt 2 oraz art. 50 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i
rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353,
ze zmianami), art. 88 ust. 2a ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta
Nauczyciela (Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674, ze zmianami) oraz art. 3 ustawy
z dnia 27 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych oraz ustawy – Karta Nauczyciela (Dz. U. Nr 167,
poz. 1397, ze zmianami). Zmiana dotyczy wydłużenia o trzy lata okresu, w
którym będzie można nabywać prawo do wcześniejszej emerytury, tj. do dnia 31
grudnia 2011 r. Prawo to będzie przysługiwało pracownikom kolejowym oraz
pracownikom: zatrudnionym w szczególnych warunkach lub w szczególnym
charakterze, wykonującym działalność twórczą lub artystyczną, mającym co
najmniej 5 lat pracy górniczej.
Projekt zawiera błędy legislacyjne. Artykuł 2 projektu (dotyczący
zmiany art. 88 ust. 2a ustawy – Karta Nauczyciela) jest niezrozumiały, ponieważ
stanowi, że nauczyciele spełniający określone w przepisie warunki „zachowują
prawo do emerytury, o której mowa w [art. 88] ust. 1, bez względu na wiek, w
ciągu trzynastu lat od wejścia w życie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych”. Z literalnego
brzmienia przepisu wynikałoby, że osoby te będą miały prawo do emerytury
wyłącznie w okresie od dnia 1 stycznia 1999 r. do dnia 31 grudnia 2011 r. – a