Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie oraz o zmianie niektórych innych ustaw

„Art. 275a
§1 Tytułem środka zapobiegawczego, w sprawach doty-
czących przemocy w rodzinie, można zakazać oskarżo-
nemu kontaktowania się z osobami pokrzywdzonymi w
określony sposób lub nakazać mu opuszczenie zajmo-
wanego wspólnie z nimi mieszkania.
§2 Jeżeli osobą, o której jest mowa w §1, jest małoletni,
sąd lub prokurator, zawiadamia o zastosowanym środ-
ku zapobiegawczym, właściwy sąd opiekuńczy w celu
wydania odpowiedniego zarządzenia.”.

Art. 3
W ustawie z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z
1964 r. Nr 9 poz. 59 z późn. zm.) wprowadza się następujące zmiany:

1) w art. 28 dodaje się § 3 i 4 w brzmieniu:

„§3. Jeżeli jeden z małżonków wspólnie zajmujących mieszkanie,
swoim rażąco nagannym zachowaniem, polegającym w
szczególności na stosowaniu przemocy w rodzinie lub
groźby jej użycia, uniemożliwia dalsze wspólne zamiesz-
kiwanie, sąd może nakazać mu opuszczenie mieszkania
oraz zakazać mu kontaktowania się ze współmałżonkiem
lub innymi osobami w stosunku do których stosował prze-
moc lub groźbę jej użycia.
§4. Nakaz lub zakaz, o którym mowa w §3 , sąd może, na wniosek
każdego z małżonków, do czasu wydania prawomocnego
orzeczenia w sprawie mieszkania zajmowanego wspólnie
przez małżonków, zmienić albo uchylić.”.

2) art. 109 §1 otrzymuje brzmienie:

„§ 1. Jeżeli dobro dziecka jest zagrożone, a szczególnie, gdy wobec
dziecka rodzic dopuszczając się przemocy w rodzinie, stosuje
formy karania naruszające jego prawa lub godność, sąd opiekuń-
czy wydaje odpowiednie zarządzenia.”.

3) w art. 109 §2 dodaje się pkt 6 i 7 w brzmieniu:

„6) zakazać rodzicowi kontaktów z małoletnim,
7) nakazać rodzicowi opuszczenie miejsca zamieszkania zajmowanego
wspólnie z małoletnim.”

Art. 4
Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

5
Uzasadnienie

Obowiązująca od 29 lipca 2005 roku ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w ro-
dzinie stanowi fundament prawny systemu przeciwdziałania i zwalczania przemocy
domowej w Polsce. Wprowadzone poprzez ustawę zobowiązania państwa do tworze-
nia i wzmacniania różnorodnych form pomocy ofiarom przemocy i pracy korekcyjnej
ze sprawcami przemocy, przyczyniły się do realnej poprawy sytuacji osób krzywdzo-
nych w rodzinie. Szeroka dyskusja społeczna zapoczątkowana po uchwaleniu ustawy,
z udziałem praktyków tj. osób pracujących na rzecz ofiar przemocy w rodzinie, dała
impuls do przygotowania jej nowelizacji, tak by mogła ona jeszcze lepiej spełniać
swoje zadania.
Zmiany w ustawie powinny przede wszystkim spełniać cztery zadania:
1) unaocznić, ze przemoc w rodzinie nie jest kwestią obyczajową, ale problemem
naruszania podstawowych praw i wolności człowieka, a państwo budując wa-
runki do zapobiegania i ograniczania przemocy w rodzinie, wypełnia swoja rolę
gwaranta bezpieczeństwa obywateli;
2) ułatwić i usprawnić możliwość zapewnienia bezpieczeństwa ofiarom przemocy
w rodzinie poprzez łatwiejszą izolację sprawców przemocy od osób poszkodo-
wanych;
3) wzmocnić rolę policji, której funkcjonariusze powinni mieć uprawnienia po-
zwalające na natychmiastowe i rzeczywiste przerwanie przemocy i zapewnienie
bezpieczeństwa pokrzywdzonym poprzez nakaz izolacji sprawców;
4) włączyć w system zapobiegania przemocy w rodzinie sądy rodzinne i wzmoc-
nić zobowiązania osób, które wykonując określone zawody i funkcje społeczne
powinny przeciwdziałać przemocy.
W toku debaty zwracano uwagę na konieczność zmiany preambuły ustawy, w któ-
rej powinno znaleźć się podkreślenie, że przemoc w rodzinie narusza prawa i wolności
człowieka. Proponowany zapis w brzmieniu: „Uznając, że przemoc w rodzinie naru-
sza podstawowe prawa człowieka, w tym prawo do życia i zdrowia oraz poszanowania
godności osobistej, a władze publiczne mają obowiązek zapewnić wszystkim obywate-
lom i obywatelkom równe traktowanie i poszanowanie praw i wolności, a także w celu
zwiększania skuteczności przeciwdziałania przemocy w rodzinie stanowi się, co na-
stępuje:”, spełnia te oczekiwania.
Za konieczne uznano także włączenie do treści ustawy przepisu wprost zakazują-
cego karania dzieci w sposób naruszający ich prawa i godność. Istniejące dotychczas
rozwiązania prawne nie stanowią bowiem wystarczającej ochrony dla dzieci. Prowa-
dzona od lat przez środowiska obrońców praw dzieci akcja uświadamiająca zwiększy-
ła, co prawda, liczbę osób deklarujących powstrzymywanie się przed biciem dzieci,
jako formą ich karcenia, jednak nadal w wielu rodzinach bicie dzieci jest stosowaną
karą. Obecnie połowa Polaków uważa bicie dzieci za niedopuszczalne, pięć lat temu
uważała tak 1/3 rodziców (badania Ogólnopolskiego Pogotowia na Rzecz Ofiar Prze-
mocy w Rodzinie). Wprowadzenie do prawodawstwa przepisów wprost zakazujących
przemocy wobec dzieci w rodzinie powinno przyczynić się do lepszego rozumienia

6
praw dziecka do ochrony przed okrutnym traktowaniem i skłonić osoby sprawujące
władzę rodzicielską do szukania prawidłowych metod postępowania z dziećmi, wy-
kluczając tzw. „sprawianie dziecku lania” z katalogu kar stosowanych w rodzinach.
Dlatego właśnie proponuje się wprowadzenie odpowiedniego artykułu do ustawy o
przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie w brzmieniu: „Osobom wykonującym władzę
rodzicielską, opiekę lub pieczę nad małoletnim zabrania się stosowania form karcenia
naruszających prawa lub godność osób małoletnich”, a także zmianę w artykule 109
Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Dotychczasowy artykuł 12 ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie otrzy-
muje brzmienie pozwalające w sposób bardziej skuteczny skłaniać osoby, które w
związku z wykonywaniem swoich obowiązków służbowych lub pełnioną funkcją, do-
wiedziały się o możliwości popełnienia przestępstwa przemocy w rodzinie, do powia-
damiania o tym organów ścigania. Nałożenie szczególnego zobowiązania do powia-
damiania organów ścigania na nauczycieli i wychowawców, lekarzy, pielęgniarki i
położne oraz pracowników socjalnych, a więc na osoby, które mają szczególnie częstą
możliwość dostrzeżenia zagrożenia przemocą domową, pozwoli znacznie szybciej
udzielać realnej pomocy ofiarom przemocy oraz szybciej i bardziej efektywnie po-
wstrzymywać sprawców.
Szczególnie istotne jest stworzenie możliwości bardziej skutecznej interwencji po-
licji w sytuacji przemocy w rodzinie. Specyficzne uprawnienia policji, jako instytucji
państwa mogącej realnie powstrzymywać stosowanie przemocy w chwili zagrożenia
życia i zdrowia osób pokrzywdzonych zawierają już systemy prawne wszystkich
państw Unii Europejskiej. Polski system prawny dotychczas dawał takie uprawnienia
w o wiele za małym stopniu. Dlatego też wprowadza się do Kodeksu postępowania
karnego zobowiązanie policji do zatrzymywania osób podejrzanych o stosowanie
przemocy w rodzinie, jeśli zachodzi obawa, że mogą one użyć ponownie przemocy –
zmiana w artykule 244 §1. Wyposaża się także policję w nowe, niestosowane dotąd
uprawnienie, w postaci zakazu kontaktowania się z ofiarami przemocy i nakazu
opuszczenia przez sprawcę przemocy wspólnie zajmowanego mieszkania, na czas nie
dłuższy niż 10 dni, poprzez dodanie w art. 244 paragrafu 5 w brzmieniu: „Wobec
osób, podejrzanych o stosowanie przemocy w rodzinie policja ma prawo zakazać kon-
taktowania się z pokrzywdzonymi lub nakazać im opuszczenie mieszkania zajmowa-
nego wspólnie z osobami pokrzywdzonymi na okres nie dłuższy niż 10 dni”. Koniecz-
ność zapewnienia osobom pokrzywdzonym przemocą w rodzinie bezpieczeństwa wy-
maga bowiem przede wszystkim natychmiastowej reakcji poprzez oddzielenie spraw-
cy od ofiar. Nie zawsze musi się to wiązać z zatrzymaniem sprawcy albo jego aresz-
towaniem, a wobec sprawców trzeźwych, umieszczanie w izbie wytrzeźwień, często
powstrzymujące pijanego sprawcę przemocy, nie może być stosowane. W wielu przy-
padkach, zwłaszcza wobec osób, w stosunku do których po raz pierwszy policja po-
dejmuje interwencję, nakazanie sprawcy przemocy natychmiastowego opuszczenia
mieszkania i powstrzymania się od kontaktowania z określonymi osobami byłoby wy-
starczające. Taki nakaz i zakaz zastosowany w sytuacji, gdy przemoc domowa nie sta-
ła się jeszcze stałą praktyką rozwiązywania konfliktów w rodzinie da sprawcy jasny
sygnał mocy służb strzegących prawa, realnie przerwie stosowanie przemocy i zapo-
biegnie jej ponowieniu. Ofiarom przemocy udowodni, że mogą liczyć na rzeczywistą
ochronę ze strony policji. Włączony w katalog uprawnień policji opisanych w proce-

7
durze „Niebieskie Karty” wraz z funkcjonującym w niej zobowiązaniem policji do
informowania pokrzywdzonych o ich prawach, pomoże pokrzywdzonym w podejmo-
waniu decyzji o zawiadamianiu organów ścigania o przemocy w rodzinie, zapewniając
im poczucie bezpieczeństwa.
Uzupełnienie istniejących środków zapobiegawczych poprzez dodanie w Kodeksie
postępowania karnego artykułu 275a w proponowanym brzmieniu, poszerza ten kata-
log o istotne i jasno sformułowane uprawnienie dla sądu lub prokuratora, pozwalające
na realną ochronę ofiar przemocy. Zobowiązanie opisane w paragrafie 2 dodanego
artykułu, przyczyni się do znacznie lepszej ochrony osób małoletnich, ofiar przemocy
w rodzinie.
Zaproponowane w niniejszej nowelizacji ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w
rodzinie zmiany w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym włączają sądy rodzinne w sys-
tem przeciwdziałania przemocy, uzupełniając go o jeszcze jedno, bardzo ważne ogni-
wo.
Wnioskodawcy proponują powołanie Komitetu Monitorującego ds. Przeciwdziała-
nia Przemocy w Rodzinie jako organu doradczo – monitorującego przy ministrze wła-
ściwym do spraw pracy i zabezpieczenia społecznego pozwoli na skuteczniejsze moni-
torowanie działania ustawy. Stworzy forum wymiany doświadczeń pomiędzy admini-
stracją rządową, samorządem i organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiota-
mi realizującymi zadania wynikające z ustawy. Pozwoli na lepszą kontrolę standardów
przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Powoływani przez Komitet eksperci zagwa-
rantują lepszą jakość prac w obszarze wykonywania zadań wynikających z ustawy.
Szczególnie ważną rolę powinien spełnić Komitet jako organ opiniujący rządowe
sprawozdania z realizacji ustawy przed przekazaniem ich do sejmu. Udział w pracach
Komitetu przedstawicieli organizacji pozarządowych i innych podmiotów wymienio-
nych w ustawie, a więc praktyków bezpośrednio zaangażowanych w przeciwdziałanie
przemocy w rodzinie wzmocni dialog społeczny i podkreśli znaczenie obywatelskiej
aktywności w rozwiązywaniu najtrudniejszych problemów społecznych. Zagwaranto-
wanie 5 miejsc w Komitecie dla organizacji broniących praw kobiet i przeciwdziałają-
cych przemocy wobec kobiet podkreśli zrozumienie istoty zjawiska przemocy w ro-
dzinie jako specyficznej formy przemocy przede wszystkim wobec kobiet.
Stworzenie Komitetu Monitorującego ds. Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie
jest zgodne ze standardami działania obowiązującymi w tym obszarze w Unii Europej-
skiej. Podobne organy, a czasem wręcz wyodrębnione instytucje działają np. we Fran-
cji, Hiszpanii, Wlk. Brytanii.
Szacujemy, że projektowane przepisy nie spowodują dodatkowych wydatków z
budżetu państwa.
Przedłożony projekt ustawy nie był poddany konsultacjom społecznym w rozu-
mieniu art. 34 ust 3 Regulaminu Sejmu RP.
Przedmiot projektowanej regulacji nie jest objęty zakresem prawa Unii Europej-
skiej.

8
Warszawa, 9 czerwca 2008 r.

BAS-WAEM-1488/08

Pan
Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej

Opinia
w sprawie zgodności z prawem Unii Europejskiej poselskiego projektu
ustawy o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie oraz
o zmianie niektórych innych ustaw (przedstawiciel wnioskodawców: poseł
Izabela Jaruga-Nowacka)

Na podstawie art. 34 ust. 9 uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca 1992
roku – Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jednolity: Monitor Polski z 2002 r.,
Nr 23, poz. 398 ze zmianami) sporządza się następującą opinię:

1. Przedmiot projektu ustawy
Projekt ustawy wprowadza zmiany w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r.
o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. z 2005 r. Nr 180, poz. 1493, ze
zmianami; dalej: ustawa). Projekt zakłada wprowadzenie nowego brzmienia
preambuły ustawy oraz dodanie nowych artykułów (10a-10g), które byłyby
podstawą do powołanie nowej instytucji pod nazwą Komitet Monitorujący ds.
Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie. Projekt wprowadza też zmiany w
ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks Postępowania Karnego (Dz. U.
z 1997 r. Nr 89, poz. 555 ze zmianami) oraz w ustawie z 25 lutego 1964 r. –
Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 1964 r. Nr 9, poz. 59 ze zmianami).
Zgodnie z art. 4 projektu ustawy, ustawa wchodzi w życie po upływie 14
dni od dnia ogłoszenia.

2. Stan prawa Unii Europejskiej w materii objętej projektem
Materia, której dotyczy projekt pozostaje poza zakresem regulacji prawa
Unii Europejskiej.