Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego

Warszawa, 9 czerwca 2009 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

DSPA-140-64(5)/09

Pan

Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej




Przekazuję przyjęte przez Radę Ministrów stanowisko wobec
senackiego projektu ustawy


- o zmianie ustawy – Kodeks postępowania
karnego (druk nr 1764).


Jednocześnie informuję, że Rada Ministrów upoważniła Ministra
Sprawiedliwości do reprezentowania Rządu w tej sprawie w toku prac
parlamentarnych.


(-) Donald Tusk




Stanowisko Rządu
do senackiego projektu ustawy
o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego
(druk sejmowy nr 1764)


Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego stanowi
propozycję nowelizacji przepisów Kodeksu postępowania karnego, w związku
z realizacją wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 3 czerwca 2008 r. (sygn. akt
K 42/07) i uwzględnia zmiany art. 156, art. 250 i art. 263 ustawy z dnia 6 czerwca
1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. z 1997 r. Nr 89, poz. 555, z późn.
zm.).
W powołanym wyroku Trybunał Konstytucyjny uznał za niezgodny

z art. 2 oraz art. 42 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP - art. 156 § 5
Kodeksu postępowania karnego „w zakresie, w jakim umożliwia arbitralne wyłączenie
jawności tych materiałów postępowania przygotowawczego, które uzasadniają
wniosek prokuratora w przedmiocie tymczasowego aresztowania”.
Założenia projektu, zgodnie z którymi zachodzi konieczność zmiany treści
przepisu art. 156 § 5 k.p.k. w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego,
są zasadne. Sentencja orzeczenia oraz jego uzasadnienie nie pozostawiają wątpliwości,
że przepis art. 156 § 5 k.p.k. powinien ulec nowelizacji.
Podstawową propozycją senackiego projektu jest nowelizacja art. 250 poprzez
dodanie przepisu § 3a wprowadzającego obowiązek udostępnienia na etapie
postępowania przygotowawczego podejrzanemu lub jego obrońcy akt sprawy

„w części zawierającej dowody wskazane we wniosku o zastosowanie tymczasowego
aresztowania”. Obowiązek taki, w związku z proponowaną zmianą art. 263 § 6 k.p.k.
wprowadzającą konieczność odpowiedniego stosowania art. 250 § 3a k.p.k., będzie
również aktualny w przypadku skierowania wniosku o przedłużenie tymczasowego
aresztowania. Proponowana w tym zakresie nowelizacja czyni zadość zaleceniu,
wynikającemu z tezy przewodniej cytowanego wyżej wyroku Trybunału
Konstytucyjnego, w myśl której jawne muszą być wszystkie te materiały
postępowania przygotowawczego, które uzasadniają wniosek prokuratora

o zastosowanie lub przedłużenie tymczasowego aresztowania.
W aktualnym stanie prawnym, przepis art. 156 § 5 k.p.k. reguluje zasady dostępu
do akt postępowania przygotowawczego. Zgodnie z tym przepisem, w toku
postępowania przygotowawczego, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, stronom
obrońcom, pełnomocnikom i przedstawicielom ustawowym udostępnia się akta,
umożliwia sporządzenia odpisów i kserokopii oraz wydaje odpłatnie uwierzytelnione
odpisy lub kserokopie tylko za zgodą prowadzącego postępowanie przygotowawcze.
Natomiast innym osobom, akta w toku postępowania przygotowawczego - również
za zgodą prokuratora - mogą być udostępnione tylko w wyjątkowych wypadkach.
Na etapie postępowania przygotowawczego również w postępowaniu incydentalnym
dotyczącym m.in. rozpatrzenia wniosku o zastosowanie lub przedłużenie
tymczasowego aresztowania, dostęp do akt sprawy uzależniony jest od arbitralnej
decyzji prowadzącego postępowanie.
Przedstawiona w senackim projekcie regulacja, jako co do zasady słuszna,
zasługuje na akceptację. Przedmiotowy projekt jest cenną inicjatywą mającą na celu
dostosowanie brzmienia przepisu do treści sentencji powołanego wyroku Trybunału
Konstytucyjnego.
Projektowane rozwiązania nasuwają jednak pewne wątpliwości, w szczególności
nasuwa je umiejscowienie proponowanej regulacji w przepisach rozdziału 28 Kodeksu
postępowania karnego zatytułowanego „Środki zapobiegawcze”. Skoro bowiem
problematykę przeglądania akt i sporządzania odpisów reguluje rozdział 17 Kodeksu
postępowania karnego, zatytułowany „Przeglądanie akt i sporządzanie odpisów”
(art. 156-159), to w tym właśnie rozdziale, nie zaś w proponowanym w projekcie,
nowym art. 250 § 3a k.p.k. powinien znaleźć się przepis szczególny wprowadzający
odstępstwo od zasady wynikającej z art. 156 § 5 k.p.k., statuującej swobodę organu
w zakresie wyrażenia zgody na udostępnienie akt w toku postępowania
przygotowawczego, której arbitralność zakwestionował Trybunał Konstytucyjny.

2
Wynika to wprost z § 23 ust. 3 załącznika do rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów
z dnia 20 czerwca 2002 r. w sprawie „Zasad techniki prawodawczej” (Dz. U. z 2002 r.
Nr 100, poz. 908), który stanowi, że „jeżeli od któregoś z elementów przepisu
szczegółowego przewiduje się wyjątki lub któryś z elementów tego przepisu wymaga
uściślenia, przepis formułujący wyjątki lub uściślenia zamieszcza się bezpośrednio
po dodanym przepisie szczegółowym”.
W toku dalszych prac legislacyjnych należy również uwzględnić stanowisko
Trybunału Konstytucyjnego w zakresie potrzeby „wprowadzenia przez ustawodawcę
do kwestionowanego przepisu przesłanek ograniczających arbitralne stosowanie
zaskarżonej regulacji. Powinny one polegać na doprecyzowaniu przepisów
dotyczących dostępu do akt w związku z zastosowaniem lub przedłużeniem
tymczasowego aresztowania w taki sposób, aby oskarżony (jego obrońca) miał
możliwość efektywnej obrony i podważenia zasadności zastosowania środka
zapobiegawczego”.
W tym celu należałoby, proponowaną w senackim projekcie regulację dotyczącą
przyznania podejrzanemu prawa dostępu do akt sprawy w części zawierającej dowody
wskazane we wniosku prokuratora o zastosowanie lub przedłużenie tymczasowego
aresztowania, wzbogacić o unormowania określające konkretne kryteria odmowy
zgody na udostępnienie dowodów, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że ich
udostępnienie w tej fazie postępowania przygotowawczego zagrażałoby
bezpieczeństwu publicznemu, narażałoby na niebezpieczeństwo utraty życia lub
zdrowia pokrzywdzonego albo innego uczestnika postępowania, groziłoby
zniszczeniem lub ukryciem dowodów albo tworzeniem dowodów fałszywych,
groziłoby uniemożliwieniem ustalenia i ujęcia współsprawcy czynu zarzucanego
podejrzanemu lub sprawców innych czynów ujawnionych w toku postępowania,
ujawniałoby prowadzone czynności operacyjno-rozpoznawcze lub zagrażałoby
utrudnieniem postępowania przygotowawczego w inny bezprawny sposób.
Mając na uwadze przedstawione argumenty należy stwierdzić, że senacki projekt
ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego niewątpliwie stanowi
istotny krok w kierunku wdrożenia wyroku Trybunału Konstytucyjnego, jednakże nie
obejmuje wyżej wskazanych rozwiązań postulowanych przez Trybunał Konstytucyjny

3
w uzasadnieniu wydanego orzeczenia.
Wprowadzenie
postulowanych w uzasadnieniu wyroku Trybunału
Konstytucyjnego dalej idących rozwiązań powinno zostać rozważone na etapie
dalszych prac legislacyjnych nad senackim projektem nowelizacji Kodeksu
postępowania karnego.

4