Rządowy projekt ustawy - Prawo geologiczne i górnicze

1.2.5.2. Obciążenie sań prowadniczych związane jest z fazami ich pracy, z których najbardziej charak-
terystyczne są dwie: opróżnianie kubła na pomoście wysypowym oraz osiadanie sań prowad-
niczych jedną stopą na pomoście wiszącym.
1.2.5.3.
W czasie opróżniania kubła na pomoście wysypowym sanie prowadnicze spoczywają na pod-
chwytach i obciążane są w sposób statyczny masą własną i składową poziomą siły w linie no-
śnej obciążonej kubłem wychylonym poziomo.
1.2.5.4.
W czasie osiadania sań prowadniczych jedną stopą na pomoście wiszącym występuje obciąże-
nie dynamiczne wynikające z masy własnej sań osiadających z prędkością wynoszącą 1 m/s.
1.2.5.5. Przekroje
nośne elementów sań prowadniczych powinny być wymiarowane metodą naprężeń
dopuszczalnych, przyjmując 7-krotny współczynnik bezpieczeństwa.
1.2.5.6. Do
obliczeń wytrzymałościowych powinny być przyjmowane wartości maksymalne występu-
jące w danym przekroju.
1.2.5.7.
Stosunek pionowego do poziomego rozstawienia prowadnic prowadzących po linach prowad-
niczych powinien wynosić co najmniej 1,15. Właściwe położenie sań prowadniczych wzglę-
dem kubła powinno podlegać ciągłej kontroli. Brak właściwego położenia sań prowadniczych
względem kubła powinien spowodować wywołanie rozróżnianego sygnału alarmowego w
pomieszczeniu maszyny wyciągowej.
1.2.5.8. Prowadzenie
sań prowadniczych po linie nośnej powinno być wykonane w kształcie prowad-
nicy tulejowej o średnicy otworu równej co najmniej 1,5 średnicy liny i tak skonstruowanej,
aby nie było możliwości jej wypadnięcia z sań prowadniczych.
1.2.5.9. Prowadzenie
sań prowadniczych po linie prowadniczej powinno być wykonane w kształcie
prowadnicy nietulejowej o promieniu otworu równym co najmniej 0,75 średnicy liny prowad-
niczej.
1.2.5.10.
rednica daszka ochronnego nie może być mniejsza od średnicy kubła.
1.2.5.11. Kadłub (rama) i daszek ochronny mogą być wykonane ze stali zwykłej jakości lub stali nisko-
stopowej.
1.2.5.12.
Prowadnice tulejowe powinny być wykonane ze stopów aluminium lub tworzyw sztucznych, a
prowadnice nietulejowe mogą być wykonane ze stali zwykłej jakości lub brązu kutego.
1.3. Koła linowe.
1.3.1. Koła linowe i ich osie powinny wykazywać taką wytrzymałość, aby naprężenia pod działa-
niem sił zrywających liny nośne nie spowodowały ich trwałych odkształceń. Wieniec koła li-
nowego powinien spełniać to wymaganie w stanie maksymalnego dopuszczalnego zużycia.
1.3.2. Jako
siłę zrywającą linę nośną w warunkach obciążeń awaryjnych przyjmuje się rzeczywistą
siłę zrywającą tę linę.
1.3.3. Wszystkie
złącza spawane koła linowego powinny być obliczone na wytrzymałość zmęcze-
niową dla obciążenia ruchowego.
1.3.4. Osie
kół linowych powinny być dodatkowo obliczone na wytrzymałość zmęczeniową dla
obciążenia ruchowego ze współczynnikiem bezpieczeństwa nie niższym niż 1,5.
1.3.5. Ukształtowanie i gładkość powierzchni osi koła linowego na odcinkach zmiany średnic po-
winny uwzględniać warunki minimalnej koncentracji naprężeń.
1.3.6. Dobór
łożysk powinien być dokonywany przy założeniu obciążeń ruchowych. Ułożyskowanie
kół linowych może być toczne lub ślizgowe.
1.3.7. Stosunek
średnicy koła linowego do średnicy liny nośnej powinien wynosić co najmniej:
1)
w odniesieniu do góniczych wyciągów szybowych dużych I i II klasy intensywności ru-
chu oraz średnich I klasy intensywności ruchu:
a) dla lin splotkowych - 80,
b) dla lin budowy zamkniętej - 100;
2)
w odniesieniu do górniczych wyciągów szybowych średnich II klasy intensywności ru-
chu:

26
a) dla lin splotkowych - 60,
b) dla lin budowy zamkniętej - 80;
3)
w odniesieniu do górniczych wyciągów szybowych małych lub pomocniczych;
a) dla lin splotkowych – 40;
b) dla lin budowy zamkniętej - 50;
4)
w odniesieniu do górniczych wyciągów szybowych ratowniczych i górniczych wyciągów
szybowych materiałowych - 25.
1.3.8.
Naciski liny nośnej na rowek linowy nie mogą przekraczać wartości dopuszczalnych.
1.3.9. Kąt opasania kół linowych powinien zapewniać sprzężenie cierne tego koła z liną nośną.
1.3.10.
Punkty kontroli wieńców kół linowych powinny być w sposób trwały oznakowane i ponume-
rowane.
1.4.
Zawieszenia lin wyciągowych wyrównawczych, prowadniczych i odbojowych.
1.4.1. Współczynnik bezpieczeństwa zawieszenia lin wyciągowych wyrównawczych, prowadniczych
i odbojowych stanowi stosunek wartości naprężenia niszczącego do ruchowego naprężenia sta-
tycznego.
1.4.2. Budowa.
1.4.2.1.
Zawieszenia lin wyciągowych wyrównawczych.
1.4.2.1.1. Elementy
nośne zawieszeń lin wyciągowych wyrównawczych powinny mieć co najmniej 10-
krotny współczynnik bezpieczeństwa.
1.4.2.1.2.
Zawieszenia lin wyciągowych wyrównawczych płaskich powinny mieć co najmniej jeden
przegub umożliwiający wychylenie się elementów tych zawieszeń w kierunku prostopadłym
do szerokości liny wyciągowej wyrównawczej.
1.4.2.2.
Zawieszenia lin wyciągowych prowadniczych i odbojowych.
1.4.2.2.1. Elementy
nośne zawieszeń lin prowadniczych i odbojowych powinny mieć co najmniej
6-krotny współczynnik bezpieczeństwa.
1.4.2.2.2. Połączenie liny wyciągowej prowadniczej i odbojowej z zawieszeniem powinno zapewnić
nierozłączenie tej liny z zawieszeniem również w przypadku obciążenia go siłą zrywającą linę.
1.4.2.2.3.
Zawieszenie liny wyciągowej prowadniczej w wieży powinno zapewnić przenoszenie drgań
poprzecznych tej liny.
1.5. Zawieszenia
nośne naczyń wyciągowych.
1.5.1. Współczynnik bezpieczeństwa zawieszeń nośnych naczyń wyciągowych, zwanych dalej „za-
wieszeniami”, stanowi stosunek wartości naprężenia niszczącego do ruchowego naprężenia
statycznego.
1.5.2. Budowa
zawieszeń.
1.5.2.1. Elementy
nośne zawieszenia powinny mieć co najmniej 10-krotny współczynnik bezpieczeń-
stwa. Trzon główny zawieszenia w przekroju przy wyjściu z głowicy naczynia wyciągowego
powinien mieć co najmniej:
1) 18-krotny
współczynnik bezpieczeństwa, jeżeli l jest większe lub równe 4d;
2) 15-krotny
współczynnik bezpieczeństwa, jeżeli l jest mniejsze od 4d;
gdzie:
l - oznacza odległość osi otworu w trzonie głównym, służącego do połączenia z na-
stępnymi elementami zawieszenia, od górnej krawędzi głowicy naczynia wycią-
gowego,
d - oznacza
średnicę otworu w trzonie głównym.

27
1.5.2.2. W
momencie
naprężania liny nośnej, po jej chwilowym zluzowaniu, rozwiązanie konstrukcyj-
ne zawieszenia powinno wykluczyć możliwość wystąpienia w jego elementach obciążeń in-
nych niż podczas ciągnienia.
1.5.2.3. Połączenie liny nośnej z zawieszeniem powinno zapewnić nierozłączenie tej liny z zawiesze-
niem również w przypadku obciążenia go siłą zrywającą linę. Przy obliczaniu zamocowania
końca liny nośnej na sercówce zawieszenia, powinny być przyjmowane następujące współ-
czynniki tarcia i oporów:
1) 0,2 - między liną nośną i sercówką oraz między liną nośną i szczękami zacisków;
2) 0,14 - przy wyznaczeniu momentów dokręcania nakrętek zacisków.
1.5.2.4.
W zawieszeniu z naprężoną liną nośną odległość pomiędzy powierzchniami czołowymi ser-
cówki i szczęk zacisku nie może być mniejsza niż 4 mm.
1.5.3.
Zawieszenia dla kubłów.
1.5.3.1.
Wszystkie elementy nośne zawieszeń dla kubłów powinny mieć co najmniej 10-krotny współ-
czynnik bezpieczeństwa.
1.5.3.2.
Gwintowany trzon wrzeciona zawieszenia dla kubłów powinien mieć co najmniej 15-krotny
współczynnik bezpieczeństwa. Współczynnik bezpieczeństwa dla przekroju haka pod uchem
powinien być co najmniej 12-krotny, a dla ucha — co najmniej 10-krotny.
1.6. Wciągarki wolnobieżne.
1.6.1. Wciągarki wolnobieżne bębnowe.
1.6.1.1. Wciągarki wolnobieżne bębnowe powinny posiadać hamulec manewrowy oraz działające na
bęben nawojowy hamulec postojowy lub zapadkę. W przypadku stosowania napędu elektrycz-
nego powinno być zainstalowane zabezpieczenie przeciążeniowe.
1.6.1.2. Każdy z hamulców powinien utrzymywać w spoczynku maksymalne obciążenie statyczne z co
najmniej 2-krotnym współczynnikiem bezpieczeństwa. W przypadku zastosowania zespołu
wciągarek wolnobieżnych bębnowych, hamulce manewrowe lub hamulce postojowe wszyst-
kich wciągarek wolnobieżnych bębnowych powinny utrzymać jednocześnie w spoczynku
maksymalne obciążenie statyczne z co najmniej 2-krotnym współczynnikiem bezpieczeństwa.
1.6.1.3. Stosunek
średnicy bębna nawojowego wciągarki do średnicy liny wyciągowej nie może być
mniejszy niż 20.
1.6.1.4. Prędkość obwodowa bębna nawojowego nie może przekraczać 0,25 m/s.
1.6.1.5. Obrzeże bębna nawojowego powinno wystawać ponad oś geometryczną liny wyciągowej w
ostatniej warstwie co najmniej o 1,5 średnicy tej liny.
1.6.1.6.
W przypadku całkowitego odwinięcia lin wyciągowej na bębnie nawojowym powinno pozo-
stawać nie mniej niż pięć zwojów zapasowych liny. Brak zapasu liny wyciągowej powinien
być sygnalizowany.
1.6.1.7.
W przypadku współpracy dwóch lub więcej wciągarek wolnobieżnych bębnowych ich ruch
powinien być sterowany centralnie. Powinna istnieć możliwość sterowania indywidualnego
poszczególnych wciągarek wolnobieżnych bębnowych.
1.6.1.8.
W przypadku dwóch lub więcej wciągarek wolnobieżnych bębnowych, wyłączenie normalne
lub awaryjne jednej z nich powinno spowodować wyłączenie (zatrzymanie) wszystkich wcią-
garek.
1.6.2. Windy
frykcyjne.
1.6.2.1.
Konstrukcja windy frykcyjnej powinna umożliwiać jej właściwe mocowanie, odpowiadające
kierunkowi i wielkości obciążeń. Mocowanie windy frykcyjnej powinno wykazywać co naj-
mniej 3-krotny współczynnik bezpieczeństwa, obliczony jako stosunek siły charakterystycznej
dla granicy plastyczności materiału do 1,2-krotnej nominalnej siły pociągowej windy.
1.6.2.2. Wytrzymałość elementów windy frykcyjnej powinna być obliczona z zachowaniem dopusz-
czalnych naprężeń dla przypadków obciążeń, uwzględniających zasady wytrzymałości zmę-
czeniowej.

28
1.6.2.3. Stosunek
średnicy bębnów ciernych windy frykcyjnej do średnicy lin wyciągowych nie może
być mniejszy niż 15 i powinien uwzględniać zalecenia producenta tych lin.
1.6.2.4.
Winda frykcyjna powinna być wyposażona w dwa niezależne od siebie hamulce, z których
jeden powinien spełniać rolę hamulca bezpieczeństwa. Jeżeli obydwa hamulce nie działają na
bębny cierne, lecz na inne elementy windy frykcyjnej, to wszystkie elementy na drodze prze-
noszenia sił hamowania powinny być sprawdzone obliczeniowo na nominalny moment obcią-
żenia windy frykcyjnej.
1.6.2.5. Każdy z hamulców powinien mieć możliwość utrzymania obciążenia statycznego z co naj-
mniej 2-krotnym współczynnikiem bezpieczeństwa. Współczynnik ten oblicza się jako stosu-
nek maksymalnych sił obwodowych na wieńcu hamulcowym do występujących każdorazowo
obciążeń, zakładając współczynnik tarcia między wykładziną cierną a bieżnią hamulca wyno-
szący 0,4.
1.6.2.6. Dźwignie hamulcowe powinny wykazywać co najmniej 3-krotny współczynnik bezpieczeń-
stwa liczony jako stosunek sił charakterystycznych dla granicy plastyczności materiału do
maksymalnych sił występujących w czasie hamowania.
1.6.2.7.
Hamulce, po ich wyzwoleniu, powinny się samoczynnie zamykać.
1.6.2.8.
Stosowanie zapadek jako urządzeń blokujących bębny cierne jest niedozwolone.
1.6.2.9. Sprzęgła zastosowane w napędzie windy frykcyjnej powinny być sprzęgłami stałymi oraz
bezpoślizgowymi.
1.6.2.10. Zębniki (małe koła zębate) i koła zębate pomiędzy bębnami ciernymi i hamulcem przekładni
powinny być wykonane ze stali; pozostałe koła zębate przekładni mogą być wykonane ze sta-
liwa. Jeżeli koła zębate nie są obrobione, powinny być podwójne, a każde koło zębate powin-
no być sprawdzone dla nominalnego momentu obciążenia.
1.6.2.11. Wartość siły naciągu łańcuchów dociskających linę wyciągową do bębnów ciernych powinna
być wyznaczona obliczeniowo dla indywidualnych warunków przewijania tej liny i stanowić
minimalną wartość naciągu rzeczywistego.
1.6.2.12. Hamowanie
bezpieczeństwa w windach frykcyjnych z napędem elektrycznym powinno wystą-
pić samoczynnie co najmniej w przypadkach: zaniku dopływu energii, przeciążenia silnika na-
pędu i przekroczenia o 15% prędkości nominalnej.
1.6.2.13. Równocześnie z zadziałaniem hamulca bezpieczeństwa powinno nastąpić przerwanie dopływu
energii do silnika napędu.
1.6.2.14.
Winda frykcyjna powinna posiadać blokadę uniemożliwiającą zazbrojenie hamulca bezpie-
czeństwa przy niewłaściwej pozycji dźwigni steru.
1.6.2.15.
Winda frykcyjna powinna być wyposażona co najmniej w następujące urządzenia:
1) urządzenia kontroli doziemienia obwodów sterowniczych i zabezpieczeń;
2) licznik długości przewiniętej liny;
3) sygnalizację przyczyn przerwania obwodu bezpieczeństwa.
1.7. Urządzenia sygnalizacji i łączności szybowej.
1.7.1.
Wymagania dla elektrycznych urządzeń sygnalizacji i łączności szybowej, zwanych dalej w
pkt 1.7.1 - 1.7.4 „urządzeniami sygnalizacji szybowej”, a w pkt 1.7.5 - „urządzeniami sterow-
niczo-sygnałowymi”, górniczych wyciągów szybowych stanowiących stałe urządzenia trans-
portowe w szybach czynnych.
1.7.1.1. Urządzenie sygnalizacji szybowej powinno umożliwiać:
1) nadanie
sygnału alarmowego;
2) zablokowanie maszyny wyciągowej w stanie zahamowanym;
3) ręczne lub automatyczne wytworzenie sygnału do jazdy i zatrzymywania maszyny wycią-
gowej;

29
4) nadawanie
sygnałów akustycznych lub zdalne uruchamianie i zatrzymywanie maszyny
wyciągowej w celu przeprowadzenia rewizji szybu i prac szybowych, rewizji lin wycią-
gowych, kół linowych oraz naczyń wyciągowych;
5) przekazywanie informacji za pomocą sygnalizacji jednouderzeniowej;
6) ustalenia rodzaju pracy górniczego wyciągu szybowego i przynależnego rodzaju sterowa-
nia maszyny wyciągowej;
7) kontrolę pracy górniczego wyciągu szybowego oraz elementów urządzeń współpracują-
cych;
8) informację o pracy i stanie górniczego wyciągu szybowego;
9) dwukierunkową łączność foniczną pomiędzy stanowiskami sygnałowymi i stanowiskiem
maszynisty maszyny wyciągowej;
10) sterowanie ryglowaniem wrót szybowych zgodnie z wymaganiami określonymi w pkt
1.7.1.32.
1.7.1.2. Urządzenie sygnalizacji szybowej powinno obejmować co najmniej następujące układy:
1) zasilania;
2) sygnalizacji
jednouderzeniowej;
3) sygnalizacji
alarmowej;
4) sygnalizacji „rewizja szybu”;
5) łączności szybowej;
6) blokowania hamulca manewrowego;
7) sygnalizacji „jazda ludzi” z sygnalizacją „jazda osobista”;
8) sygnalizacji
pośpiesznej albo pomocniczej, jeżeli jazda ludzi prowadzona jest z zastoso-
waniem stanowisk pomocniczych;
9) sygnalizacji
„wydobycie”.
Wymagania określone w ppkt 7 i 8 nie dotyczą wyciągów bez jazdy ludzi.
1.7.1.3. Dodatkowymi
układami elektrycznego urządzenia sygnalizacji szybowej, które powinny speł-
nić wymagania określone w pkt 1.7.1, są:
1) sygnalizacja
pośpieszna;
2) sygnalizacja
pomocnicza;
3) sygnalizacja
automatyczna;
4) sygnalizacja „prace rewizyjne”, „prace szybowe”;
5) inna
niż wymienione w ppkt 1 - 3 sygnalizacja, stosownie do potrzeb.
1.7.1.4. Urządzenie sygnalizacji szybowej powinno:
1) mieć dwa zasilania prądu stałego, do których nie może być dołączony żaden odbiornik
niewchodzący w skład sygnalizacji szybowej;
2) posiadać obwody sygnalizacji szybowej galwanicznie odizolowane od innych sieci;
3) posiadać urządzenia samoczynnie wskazujące maszyniście maszyn wyciągowych, że
urządzenie sygnalizacji szybowa jest pod napięciem;
4) posiadać urządzenia kontrolujące w sposób ciągły stan izolacji sieci sygnałowej, sygnali-
zujące (akustycznie i optycznie) doziemienie przy spadku rezystancji izolacji poniżej war-
tości określonej w Polskich Normach dotyczących zabezpieczeń energoelektrycznych;
5) pracować poprawnie przy spadku napięcia zasilającego, nie większym niż o 10% napięcia
znamionowego;
6) posiadać urządzenie, które przy spadku napięcia zasilającego większym niż 10% napięcia
znamionowego:

30