Rządowy projekt ustawy - Prawo geologiczne i górnicze

1.1.6.4.9. Zużycie okładzin ciernych szczęk hamulcowych powinno być samoczynnie kontrolowane.
Kontrola powinna zapewnić utrzymanie skoku szczęk w granicach określonych:
1) dopuszczalnym skokiem roboczym ruchomych elementów napędu hamulca lub szczęk;
2) dopuszczalnym spadkiem siły docisku szczęk w hamulcach z napędem sprężynowym;
3) dopuszczalnym skokiem szczęk określonym względami funkcjonalnymi.
1.1.6.4.10.
W polu widzenia maszynisty maszyn wyciągowych powinny znajdować się wskaźniki ciśnie-
nia z oznakowaniem następujących charakterystycznych wskazań:
1) minimalnego
ciśnienia zasilania pneumatycznego siłowników będących źródłem siły ha-
mowania;
2) ciśnienia wyprzedzenia pneumatycznego siłowników będących źródłem jednej z sił ha-
mowania bezpieczeństwa;
3) minimalnego
ciśnienia zasilania siłowników odwodzących obciążnik lub zespół ściśnię-
tych sprężyn;
4) ciśnienia resztkowego, zmniejszającego chwilowo siłę działania obciążnika lub zespołu
ściśniętych sprężyn napędu hamulcowego.
1.1.6.4.11.
W instalacji zasilania pneumatycznego lub hydraulicznego powinny znajdować się zaślepione
przyłącza pomiarowe dla czujników służących do okresowej rejestracji ciśnień.
1.1.6.5. Wytrzymałość.
1.1.6.5.1.
Wszystkie elementy hamulca przenoszące siły i momenty wynikające z procesu hamowania,
z wyjątkiem wymienionych w punkcie 1.1.6.5.3, powinny wykazywać taką wytrzymałość, aby
maksymalne obciążenia statyczne nie powodowały w nich naprężeń przekraczających 20%
wytrzymałości doraźnej, określonej w Polskiej Normie dla danego materiału.
1.1.6.5.2. Zamocowania
łożysk wspierających stopy szczęk hamulcowych oraz te elementy, od których
wytrzymałości zależy w całości zdolność hamowania maszyny, powinny wykazywać taką wy-
trzymałość, aby maksymalne obciążenie statyczne nie powodowało w nich naprężeń o warto-
ści przekraczającej 15% wytrzymałości doraźnej, określonej w Polskiej Normie dla danego
materiału.
1.1.6.5.3.
W hamulcach, których elementy mogą być obciążone przez sumaryczne siły pochodzące z obu
źródeł siły hamowania, maksymalne obciążenie statyczne tych elementów nie może powodo-
wać naprężeń przekraczających 30% wytrzymałości doraźnej, określonej w Polskiej Normie
dla danego materiału. Elementy obciążone siłami wynikającymi z działania tej spośród sił ha-
mowania, która powoduje większy moment hamowania, powinny spełniać wymagania okre-
ślone w punktach 1.1.6.5.1 oraz 1.1.6.5.2.
1.1.6.5.4. Cięgła i sworznie układu przeniesień siłowych hamulca powinny być wykonane ze stali o:
1) udokumentowanym
składzie chemicznym;
2) udokumentowanej próbie wytrzymałości na rozciąganie;
3) udokumentowanej próbie udarności w odniesieniu do stali na sworznie.
1.1.7. Maszyny
wyciągowe górniczych wyciągów szybowych pomocniczych.
1.1.7.1. Stosunek
średnicy bębna nawojowego do średnicy liny nośnej nie może być mniejszy niż 40
dla lin splotkowych, a 50 dla lin zamkniętych.
1.1.7.2. Obrzeże bębna nawojowego powinno wystawać ponad oś geometryczną liny nośnej warstwy
ostatniej co najmniej o 1,5 średnicy liny nośnej.
1.1.7.3.
Przy wielowarstwowym nawijaniu liny nośnej powinna być zapewniona właściwa geometria
nawijania.
1.1.7.4. Zamocowanie
końca liny nośnej w bębnie nawojowym powinno wykazywać co najmniej pię-
ciokrotny współczynnik bezpieczeństwa w stosunku do największego obciążenia statycznego
liny nośnej.

21
1.1.7.5. Maszyny
wyciągowe górniczych wyciągów szybowych awaryjno-rewizyjnych powinny być
wyposażone we wskaźnik głębokości. Maszyny wyciągowe górniczych wyciągów szybowych
awaryjno-rewizyjnych, o prędkości jazdy powyżej 1 m/s, powinny być wyposażone we
wskaźnik prędkości.
1.1.7.6. Maszyny
wyciągowe górniczych wyciągów szybowych awaryjno-rewizyjnych powinny być
wyposażone w hamulec manewrowy i hamulec bezpieczeństwa. Hamulec bezpieczeństwa po-
winien działać na element bębna nawojowego liny nośnej.
1.1.7.7. Każdy z hamulców wymienionych w pkt 1.1.7.6 powinien utrzymywać w spoczynku najwięk-
szą nadwagę statyczną, co najmniej z dwukrotnym współczynnikiem bezpieczeństwa.
1.1.7.8. Działanie hamulca manewrowego i bezpieczeństwa powinno być od siebie niezależne, zarów-
no w zakresie sterowania, jak i w zakresie sposobu wyzwalania.
1.1.7.9.
Hamowanie hamulcem manewrowym powinno być sterowane przez maszynistę maszyn wy-
ciągowych.
1.1.7.10.
Moment hamowania hamulcem bezpieczeństwa powinien być niezależny od woli maszynisty
maszyn wyciągowych.
1.1.7.11. Hamowanie
bezpieczeństwa w maszynach wyciągowych z napędem elektrycznym powinno
wystąpić samoczynnie co najmniej w następujących przypadkach:
1) zaniku
dopływu energii;
2) przeciążenia silnika napędowego;
3) zadziałania wyłącznika krańcowego w szybie;
4) zadziałania wyłączników krańcowych na wskaźniku głębokości;
5) przekroczenia o 15% prędkości dopuszczalnej.
1.1.7.12. Równocześnie z wyzwoleniem hamulca bezpieczeństwa powinno nastąpić przerwanie dopły-
wu energii elektrycznej do silnika napędowego.
1.1.7.13. Hamulec
bezpieczeństwa w maszynach wyciągowych z napędem wyposażonym w silnik
pneumatyczny lub hydrauliczny powinien spełniać wymagania określone w pkt 1.1.7.11 ppkt 1
i 3 - 5 oraz w pkt 1.1.7.12.
1.1.7.14. Maszyny
wyciągowe górniczych wyciągów szybowych ratowniczych powinny spełniać wy-
magania określone w pkt 1.1.7.2 - 1.1.7.4 oraz w pkt 1.1.7.6 - 1.1.7.9. Prędkość jazdy powinna
być regulowana i wynosić nie więcej niż 1 m/s.
1.1.7.15. Maszyny
wyciągowe górniczych wyciągów szybowych pomocniczych materiałowych powin-
ny spełniać wymagania określone w pkt 1.1.7.2, 1.1.7.4, 1.1.7.7 - 1.1.7.9 oraz w pkt 1.1.7.11
ppkt 1 - 3.
1.2. Naczynia
wyciągowe.
1.2.1. Określenia.
1.2.1.1. Do
naczyń wyciągowych zalicza się: klatki, skipoklatki, skipy, przeciwciężary, kubły oraz
naczynia wyciągowe specjalnego przeznaczenia w górniczych wyciągach szybowych pomoc-
niczych.
1.2.1.2. Współczynnik bezpieczeństwa określa się stosunkiem wytrzymałości doraźnej Rm materiału
do obliczonych naprężeń przynależnych odpowiednim przypadkom obciążeń elementów no-
śnych naczynia wyciągowego.
1.2.2.
Budowa naczynia wyciągowego.
1.2.2.1. Wytrzymałość elementów nośnych naczynia wyciągowego sprawdza się w zakresie oddziały-
wania:
1) obciążenia statycznego;
2) obciążenia awaryjnego wynikającego z siły zrywającej linę nośną;
3) sił występujących w czasie hamowania naczynia wyciągowego w urządzeniach hamowa-
nia awaryjnego na drogach przejazdu w wieży i rząpiu;

22
4) obciążenia awaryjnego wynikającego z siły zrywającej linę wyrównawczą.
1.2.2.2. Współczynnik bezpieczeństwa w zakresie oddziaływania obciążenia statycznego na elementy
nośne naczynia wyciągowego powinien wynosić:
1) dla wszystkich elementów nośnych - co najmniej 7;
2) dla elementów nośnych obciążonych siłami występującymi w czasie opadnięcia pełnego
naczynia wyciągowego na podchwyty - co najmniej 5;
3) dla
elementów
łączących wielolinowe zawieszenie jedno- i wielopunktowe z głowicą na-
czynia wyciągowego:
a) za
pomocą połączenia nitowego - co najmniej 12,5,
b) za
pomocą innych połączeń - co najmniej 10;
4) dla elementów wymienionych w ppkt 3 w przekroju przy wyjściu z głowicy naczynia wy-
ciągowego:
a) gdy l jest większe od 4d - co najmniej 18,
b) gdy l jest mniejsze lub równe 4d - co najmniej 15,
gdzie:
l -
odległość od górnej krawędzi głowicy naczynia wyciągowego do osi

otworu sworznia w blasze łącznikowej,
d - średnica otworu sworznia w blasze łącznikowej dla połączenia jej z następnym
elementem zawieszenia.
1.2.2.3. Wytrzymałość elementów głowicy naczynia wyciągowego powinna być sprawdzona na:
1) obciążenie awaryjne wynikające z siły zrywającej linę nośną;
2) obciążenia wynikające z sił występujących w czasie hamowania naczynia wyciągowego w
urządzeniach hamowania awaryjnego na drogach przejazdu w wieży i rząpiu.
Wytrzymałość, o której mowa w ppkt 1 i 2, powinna być taka, aby naprężenia w materiale
głowicy nie przekroczyły granicy plastyczności.
1.2.2.4. Wytrzymałość elementów nośnych naczynia wyciągowego przenoszących siły występujące w
czasie hamowania awaryjnego na drogach przejazdu w wieży i rząpiu powinna być sprawdzo-
na z uwzględnieniem obciążeń wynikających z tych sił. Wytrzymałość ta powinna wykazywać
współczynnik bezpieczeństwa co najmniej 1,8.
1.2.2.5. Wytrzymałość pojemników naczyń wyciągowych przeznaczonych do transportu urobku luzem
powinna być sprawdzona z uwzględnieniem obciążenia awaryjnego, wywołanego parciem
urobku z wodą. Do obliczeń przyjmuje się ciężar usypowy urobku, zanieczyszczonego skałą
płonną, zawierający 20% wody. Do obliczeń wytrzymałości pojemników naczyń wyciągo-
wych przeznaczonych do transportu soli i rud metali nie uwzględnia się obciążenia wynikają-
cego z masy wody. W obydwu przypadkach wytrzymałość pojemników naczyń wyciągowych
powinna wykazywać współczynnik bezpieczeństwa wynoszący co najmniej 1,8.
1.2.2.6. Wytrzymałość elementów nośnych naczynia wyciągowego przenoszących obciążenia od lin
wyrównawczych powinna być tak dobrana, aby w czasie awaryjnego zaczepienia lin wyrów-
nawczych w szybie nie nastąpiło zniszczenie tych elementów oraz ich połączeń.
1.2.2.7.
Wszystkie elementy nośne naczyń wyciągowych górniczych wyciągów szybowych pomocni-
czych powinny wykazywać co najmniej 7-krotny współczynnik bezpieczeństwa w stosunku do
obciążenia statycznego.
1.2.2.8.
Elementy konstrukcyjne kubłów, w szczególności płaszcz, dno, konstrukcja wsporcza i za-
mknięcia, powinny wykazywać co najmniej 7-krotny współczynnik bezpieczeństwa w sto-
sunku do obciążenia statycznego.
1.2.2.9. Elementy
nośne kubłów, w szczególności kabłąki, ucha, sworznie, połączenia nitowane lub
śrubowe z płaszczem kubła, powinny wykazywać co najmniej 10-krotny współczynnik bez-
pieczeństwa w stosunku do obciążenia statycznego.

23
1.2.2.10. Kubeł służący do przewozu ludzi powinien mieć kształt beczkowy lub stożkowo-cylindryczny,
a kubeł do transportu mieszaniny betonowej powinien mieć w górnej części kształt stożkowo-
cylindryczny, natomiast w dolnej - kształt stożkowy stanowiący lej z otworem do opróżniania.
1.2.2.11. Grubość blach płaszcza kubła nie może być mniejsza niż 6 mm, a grubość blach dna kubła nie
może być mniejsza niż 8 mm.
1.2.2.12. Kubeł powinien mieć odpowiednie elementy podporowe, w szczególności podpory dla kabłą-
ka, zaczepy do przechylnego opróżniania, a w przypadku kubła do transportu mieszaniny be-
tonowej - konstrukcję wsporczą i sworznie.
1.2.2.13. Obciążniki przeciwciężarów powinny być zabezpieczone przed przemieszczeniem.
1.2.3.
Prowadzenie naczynia wyciągowego.
1.2.3.1. Naczynia
wyciągowe prowadzone po prowadnikach sztywnych wyposaża się w prowadnice
toczne przymocowane do głowicy i ramy dolnej tego naczynia. W przypadkach uzasadnionych
wymaganiami konstrukcyjnymi, prowadnice toczne mogą być zamocowane pomiędzy głowicą
a ramą dolną naczynia. Naczynia wyciągowe prowadzone po prowadnikach sztywnych powin-
ny być ponadto wyposażone w prowadnice ślizgowe zabezpieczające. Minimalny luz na stronę
między prowadnicą ślizgową zabezpieczającą a prowadnikiem sztywnym powinien wynosić
co najmniej 5 mm.
1.2.3.2. Naczynia
wyciągowe prowadzone po linach prowadniczych powinny być wyposażone w pro-
wadnice toczne lub prowadnice ślizgowe tulejowe. Dla każdej liny prowadniczej powinny być
co najmniej dwie prowadnice ślizgowe tulejowe, przymocowane do głowicy i ramy dolnej na-
czynia wyciągowego lub dwie prowadnice toczne, przymocowane jak prowadnice ślizgowe tu-
lejowe, przy czym prowadnice toczne powinny dwoma krążkami obejmować linę prowadniczą
obustronnie. Przy stosowaniu prowadnic tocznych każde naczynie wyciągowe powinno być
wyposażone dodatkowo, w prowadnice ślizgowe tulejowe, co najmniej po jednej dla każdej li-
ny prowadniczej. Wewnętrzna średnica otworów prowadnicy ślizgowej tulejowej w stanie
nowym powinna być o 10 mm większa od średnicy liny prowadniczej. Grubość ścianki pro-
wadnicy ślizgowej tulejowej powinna być tak dobrana, aby pozwalała w okresie eksploatacji
na jednostronne zużycie do 5 mm. Krawędzie prowadnicy ślizgowej tulejowej, zbliżone do li-
ny prowadniczej, powinny być zaokrąglone.
1.2.3.3. Naczynie
wyciągowe przeznaczone do stosowania w szybie z linami odbojowymi powinno
być wyposażone co najmniej w dwie blachy ślizgowe lub krążniki dla każdej liny odbojowej,
umocowane na głowicy i ramie dolnej tego naczynia. Robocza płaszczyzna każdej blachy śli-
zgowej lub krążnika powinna wystawać poza obrys konstrukcji naczynia wyciągowego (łącz-
nie z prowadnicami) co najmniej o połowę średnicy liny odbojowej. Dopuszczalne zużycie
blachy ślizgowej powinno wynosić 0,4 średnicy liny odbojowej.
1.2.3.4. Krążki prowadnic tocznych powinny stale przylegać do prowadnika sztywnego lub liny pro-
wadniczej. Konstrukcja prowadnic tocznych powinna umożliwiać regulację położenia krąż-
ków.
1.2.3.5. Naczynie
wyciągowe wyposaża się w ślizgi narożne lub boczne prowadzące naczynie wycią-
gowe po prowadnikach narożnych lub bocznych w przerwach prowadników sztywnych lub
poziomach załadunku i rozładunku naczyń wyciągowych prowadzonych po linach prowadni-
czych.
1.2.3.6. Luz
pomiędzy ślizgiem narożnym lub bocznym a prowadnikiem kątowym lub bocznym na
krańcowych poziomach załadunku i rozładunku naczyń wyciągowych nie może przekraczać
5 mm.
1.2.3.7. Naczynia
wyciągowe o prędkości jazdy nieprzekraczającej 2 m/s można nie wyposażać
w prowadnice toczne.
1.2.4. Funkcjonalność naczynia wyciągowego.
1.2.4.1. Naczynie
wyciągowe przeznaczone do jazdy ludzi powinno być wyposażone w łapadła zabez-
pieczające przed swobodnym opadaniem w szybie. Dozwolony jest brak łapadeł w naczyniu
wyciągowym do jazdy ludzi, pod warunkiem zawieszania go na linie nośnej zrywanej w cało-
ści przed nałożeniem.

24
1.2.4.2. Prześwit pionowy piętra naczynia wyciągowego do jazdy ludzi powinien wynosić co najmniej
1,75 m. Powierzchnia podłogi piętra naczynia wyciągowego przypadająca na jedną osobę po-
winna wynosić co najmniej 0,18 m2, a naczyń wyciągowych górniczych wyciągów szybowych
ratowniczych - co najmniej 0,23 m2. Powierzchnia dna kubła przypadająca na jedną osobę po-
winna wynosić co najmniej 0,18 m2. Do ustalenia dopuszczalnej liczby osób w naczyniu wy-
ciągowym powinno być przyjęte 90 kg masy przypadającej na jedną osobę.
1.2.4.3. Każde piętro naczynia wyciągowego do jazdy ludzi powinno być wyposażone w uchwyty dla
transportowanych osób oraz zabezpieczone drzwiami o konstrukcji uniemożliwiającej ich
otwieranie na zewnątrz, a także zabezpieczone przed samootwieraniem oraz wypadnięciem
z zawiasów i zamykane zasuwą z zewnątrz naczynia wyciągowego.
1.2.4.4.
Konstrukcja naczynia wyciągowego do jazdy ludzi powinna zapewniać ochronę jadących
przed spadającymi drobnymi przedmiotami, wypadnięciem oraz zetknięciem się z obudową
szybu i elementami wyposażenia szybu.
1.2.4.5. Naczynie
wyciągowe górniczego wyciągu szybowych rewizyjnego, przeznaczone do kontroli
obudowy szybu oraz naczynie wyciągowe górniczego wyciągu szybowego ratowniczego może
nie posiadać prowadnic do prowadzenia po prowadnikach, pod warunkiem zawieszania go na
linie nośnej nieodkrętnej.
1.2.4.6. Pojemniki
naczyń wyciągowych przeznaczonych do transportu urobku luzem powinny posia-
dać pewnie działające zamknięcia przed samorozładunkiem urobku w szybie.
1.2.4.7.
Pojemniki lub kosze wychylne naczyń wyciągowych do transportu materiałów powinny być
zabezpieczone przed wychylaniem się w czasie jazdy naczynia wyciągowego. Konstrukcja
zamknięcia klapy pojemnika (kosza) powinna uniemożliwiać otwarcie klapy w czasie jazdy
naczynia wyciągowego oraz podczas wychylania pojemnika (kosza).
1.2.4.8.
Pomosty wysuwane naczyń wyciągowych powinny posiadać zabezpieczenia uniemożliwiające
ruch pomostu podczas załadunku i wyładunku oraz jazdy naczynia wyciągowego.
1.2.4.9. Naczynia
wyciągowe przystosowane do transportu urobku lub materiałów w wozach powinny
posiadać zabezpieczenia wozów przed ich wysunięciem z pomostów pięter.
1.2.4.10. Głowica każdego naczynia wyciągowego powinna być przystosowana do rewizji szybu i ba-
dania zawieszenia nośnego naczynia wyciągowego oraz wyposażona w poręcze o wysokości
co najmniej 1,1 m z krawężnikiem wysokości 0,15 m, przymocowane na stałe do głowicy. Po-
ręcze powinny być wyposażone w zakładany na czas rewizji daszek ochronny. Słupki daszka
ochronnego i poręczy powinny być tak rozmieszczone, aby nie uderzały o belki odbojowe w
czasie awaryjnego dojazdu do nich naczynia wyciągowego. W szybach wydechowych poręcz
może być zdejmowana. W przypadku, gdy poręcz z daszkiem ochronnym przymocowana jest
trwale do głowicy, słupki poręczy powinny być sprawdzone na obciążenia występujące przy
podnoszeniu klapy uszczelniającej.
1.2.4.11. Wymagania
określone w pkt 1.2.4.10 nie dotyczą głowic przeciwciężarów, których szerokość
jest mniejsza niż 0,6 m.
1.2.4.12.
Konstrukcja ramy dolnej naczyń wyciągowych skipowych powinna uwzględniać możliwość
wykonywania kontroli i napraw urządzeń szybowych.
1.2.4.13.
W przypadku gdy rodzaj uszczelnienia szybu wymaga stosowania fartucha uszczelniającego,
rama dolna naczyń wyciągowych powinna być wyposażona w fartuch. Elementy fartucha
uszczelniającego powinny przylegać do płaszcza uszczelniającego w szybie i prowadników,
natomiast metalowe elementy fartucha uszczelniającego powinny być oddalone o co najmniej
30 mm od tego płaszcza. Odległość stalowych elementów fartucha uszczelniającego od pro-
wadników naczynia wyciągowego nie powinna być mniejsza niż 10 mm.
1.2.4.14.
Naczynia górniczych wyciągów szybowych pomocniczych powinny być wyposażone w ele-
menty odpowiednie do przeznaczenia tych naczyń.
1.2.5. Budowa
sań prowadniczych dla kubła.
1.2.5.1. Elementami
składowymi sań prowadniczych dla kubła są: kadłub (rama), daszek ochronny,
prowadnica sań po linie nośnej oraz prowadnica sań po linie prowadniczej.

25