Rządowy projekt ustawy - Prawo geologiczne i górnicze

stalowanymi w elemencie odwzorowania drogi przynależnym do regulatora prędkości
jazdy.
1.1.4.8.11. Powinna
istnieć możliwość kontrolowania przez maszynistę maszyn wyciągowych zabezpie-
czeń powodujących awaryjne zatrzymanie maszyny wyciągowej.
1.1.4.9.
Zabezpieczenia przed przekroczeniem maksymalnej prędkości.
1.1.4.9.1. Maszyny
wyciągowe, odpowiednio do wartości prędkości maksymalnej, powinny być wypo-
sażone w zabezpieczenia przed jej przekroczeniem niezależnie od układu regulacji prędkości.
Zabezpieczenia te w przypadku zadziałania powinny powodować hamowanie bezpieczeństwa.
Jeżeli zabezpieczenie przed przekroczeniem maksymalnej prędkości nie działa, prędkość ru-
chu maszyny wyciągowej powinna zostać ograniczona do wartości nie większej niż 2 m/s.
1.1.4.9.2. Maszyny
wyciągowe o prędkości maksymalnej do 2 m/s powinny być wyposażone w zabez-
pieczenia, które nie pozwolą na przekroczenie tej prędkości o więcej niż 0,5 m/s.
1.1.4.9.3. Maszyny
wyciągowe o prędkości maksymalnej od 2 do 4 m/s powinny być wyposażone w
zabezpieczenia, które nie pozwolą na przekroczenie prędkości maksymalnej o więcej niż 1 m/s
oraz nie pozwolą na przejazd poziomu końcowego z prędkością większą niż 2 m/s. W maszy-
nach wyciągowych z kołem lub bębnem pędnym wzorzec prędkości dojazdowej „2 m/s” do
poziomu krańcowego powinien być załączany nadajnikiem z szybu.
1.1.4.9.4.
Zabezpieczenia, o których mowa w pkt 1.1.4.9.2 i 1.1.4.9.3, powinny być powiązane
z linopędnią z wałem maszyny wyciągowej za pomocą sprzężeń bezpoślizgowych, z wyjąt-
kiem:
1) nadajników impulsów, tworzących impulsy bezstykowe, jeżeli zastosowano kontrolę
impulsów;
2) wyłączników odśrodkowych bądź tachoprądnic napędzanych dwoma równoległymi pa-
skami klinowymi, a także tachoprądnic napędzanych przez rolkę toczącą się po obwodzie
linopędni.
1.1.4.9.5. Maszyny
wyciągowe o prędkości maksymalnej powyżej 4 m/s powinny być wyposażone
w zabezpieczenia, które nie pozwolą na przekroczenia:
1) prędkości maksymalnej o więcej niż 2 m/s;
2) prędkości na drodze zwalniania o więcej niż 2 m/s;
3) prędkości na drodze dojazdowej o więcej niż 1 m/s.
1.1.4.9.6. Jeżeli dojazd do skrajnych poziomów technologicznych kontroluje element wchodzący
w skład układu regulacji prędkości, to wartość wzorca prędkości powinna być kontrolowana
przez urządzenie sterowane od nadajnika sygnału położenia naczynia wyciągowego w szybie
w punkcie programowego rozpoczęcia dojazdu. Wymaganie to nie dotyczy maszyn wyciągo-
wych z bębnami nawojowymi.
1.1.4.9.7. Jeżeli zabezpieczenia przed przekroczeniem maksymalnej prędkości w czasie dojazdu do
skrajnych poziomów technologicznych są realizowane poprzez nadajniki sygnału położenia
w szybie, to liczba i sposób rozmieszczenia tych nadajników powinny być takie, aby w przy-
padku zadziałania tego zabezpieczenia nastąpiło zatrzymanie naczyń wyciągowych przed
skrajnym poziomem technologicznym.
1.1.4.9.8.
Wzajemna kontrola pracy nadajników sygnału proporcjonalnego do prędkości jazdy powinna
spowodować hamowanie bezpieczeństwa w przypadku wystąpienia różnicy sygnałów odpo-
wiadającej prędkości 2,5 m/s.
1.1.4.10.
Zabezpieczenia przed przejazdem skrajnych poziomów technologicznych.
1.1.4.10.1. Dla
każdego naczynia wyciągowego powinien być zainstalowany na drodze jazdy wyłącznik
krańcowy w odległości do 1 m powyżej górnego skrajnego poziomu technologicznego.
1.1.4.10.2. Niezależnie od wyłączników krańcowych, o których mowa w pkt 1.1.4.10.1, powinien być
zainstalowany wyłącznik krańcowy sterowany od elementu odwzorowującego w maszynie
wyciągowej drogę naczyń wyciągowych, działający w odległości do 0,9 m powyżej górnego
skrajnego poziomu technologicznego każdego naczynia wyciągowego.

11
1.1.4.10.3. Maszyna
wyciągowa jednokońcowa powinna być wyposażona w wyłączniki krańcowe,
o których mowa w pkt 1.1.4.10.1 oraz 1.1.4.10.2, działające powyżej i poniżej skrajnych po-
ziomów technologicznych naczynia wyciągowego.
1.1.4.10.4.
W przypadkach gdy jazda odbywa się do dwóch różnych skrajnych poziomów technologicz-
nych w nadszybiu, powinny być dodatkowo stosowane wyłączniki krańcowe dla niższego
skrajnego poziomu technologicznego, o których mowa w pkt 1.1.4.10.1. W przypadku stoso-
wania do tego celu łączników magnetycznych, ich działanie powinno być samoczynnie kontro-
lowane. Niesprawność tych łączników powinna uniemożliwiać uprawnienie niższego skrajne-
go poziomu technologicznego.
1.1.4.10.5.
Po najechaniu naczyniem wyciągowym na wyłączniki krańcowe powinna istnieć możliwość
ich mostkowania. Urządzenie mostkujące wyłączniki krańcowe na drodze jazdy naczyń wy-
ciągowych powinno być zabezpieczone przed użyciem przez osoby nieuprawnione. Mostko-
wanie powinno samoczynnie zaniknąć, gdy naczynie wyciągowe powróci do położenia nor-
malnego.
1.1.5.
Budowa stanowiska sterowniczego.
1.1.5.1. Maszyna
wyciągowa powinna być wyposażona w stanowisko sterownicze do ręcznego stero-
wania tą maszyną.
1.1.5.2.
Stanowisko sterownicze do ręcznego sterowania maszyną wyciągową powinno być wyposa-
żone co najmniej w:
1) element operacyjny do przyśpieszania, zwalniania i rewersji ruchu maszyny wyciągowej;
2) elementy
operacyjne
do sterowania hamulcem;
3) elementy operacyjne do wyzwalania hamowania bezpieczeństwa i przywracania gotowo-
ści do ponownego hamowania bezpieczeństwa;
4) element operacyjny do blokowania maszyny wyciągowej;
5) wskaźnik głębokości;
6) miernik
prędkości; wymaganie to nie dotyczy maszyn wyciągowych o prędkości jazdy
poniżej 1 m/s;
7) miernik
ciśnienia medium używanego w hamulcach;
8) mierniki
prądu w obwodach silnika elektrycznego napędu;
9) licznik liczby wykonanych cykli jazdy;
10) element operacyjny mostkowania wyłączników krańcowych;
11) miernik ciśnienia medium używanego do napędzania silników nieelektrycznych napędu;
12) elementy sygnalizacji, zgodnie z pkt 1.1.5.9.1;
13) elementy urządzeń sygnalizacji i łączności szybowej, zgodnie z pkt 1.7;
14) element operacyjny pozwalający maszyniście maszyn wyciągowych na uruchomienie
urządzenia powodującego zanik ciśnienia medium w układzie napędowym hamulca.
1.1.5.3.
Stanowisko sterownicze powinno spełniać ogólne wymagania ergonomiczne oraz powinno
być tak zabudowane i ustawione, aby maszynista maszyn wyciągowych nie był narażony na
hałas, oślepienie, zapylenie, dekoncentrację i niekorzystne wpływy klimatyczne.
1.1.5.4.
Kierunki ruchu dźwigni sterowniczej powinny odpowiadać kierunkom ruchu linopędni. Kie-
runkowi wychylenia dźwigni sterowniczej do przodu powinien odpowiadać ruch naczynia wy-
ciągowego zawieszonego na linie nasiębiernej w dół.
1.1.5.5. Mierniki
prędkości maszyn wyciągowych o prędkości jazdy powyżej 4 m/s powinny być klasy
dokładności co najmniej 2,5 i mieć zakres wskazań o 2,5 m/s do 4 m/s większy od maksymal-
nej prędkości jazdy. Mierniki prędkości maszyn wyciągowych o prędkości jazdy do 4 m/s po-
winny być klasy dokładności co najmniej 5 i mieć zakres wskazań o 1 m/s do 2 m/s większy
od maksymalnej prędkości jazdy. Na mierniku powinny być zaznaczone maksymalne prędko-
ści jazdy dla wydobycia, transportu materiałów oraz jazdy ludzi.

12
1.1.5.6. Mierniki
prądu w obwodach silnika elektrycznego napędu powinny mieć zaznaczone wartości
znamionowe mierzonych prądów.
1.1.5.7.
Zdalne sterowanie maszyną wyciągową.
1.1.5.7.1. Maszyny
wyciągowe mogą być sterowane zdalnie spoza budynku maszyny wyciągowej za
pomocą urządzeń elektrycznych, hydraulicznych lub pneumatycznych.
1.1.5.7.2. Niesprawność układu zdalnego sterowania powinna spowodować awaryjne zatrzymanie ma-
szyny wyciągowej.
1.1.5.7.3. Maszyna
wyciągowa, mająca więcej niż jedno stanowisko sterownicze, powinna być wyposa-
żona w układ zapewniający:
1) możliwość sterowania maszyny wyciągowej wyłącznie z jednego stanowiska;
2) zmianę uprawnienia stanowiska sterowniczego wyłącznie podczas zablokowania maszyny
wyciągowej.
1.1.5.8. Wskaźnik głębokości.
1.1.5.8.1. Wskaźnik głębokości powinien zapewnić czytelne odwzorowanie i wskazywanie chwilowego
położenia w szybie każdego naczynia wyciągowego. Błąd wskazania, wynikający z charakte-
rystyki technicznej wskaźnika głębokości, nie może przekraczać 2,5%. W maszynach wycią-
gowych ze sterowaniem ręcznym wskaźnik głębokości powinien być wyposażony w dodatko-
wy wskaźnik strefowy o dokładniejszej skali.
1.1.5.8.2. Wskaźnik głębokości powinien być napędzany od linopędni, przy czym napęd wskaźnika
powinien być bezpoślizgowy. Dozwolone jest stosowanie bezstykowych nadajników impul-
sów, pod warunkiem realizacji kontroli impulsów. Napędy wskaźników głębokości powinny
umożliwiać korekcję wskazań na górnych skrajnych poziomach technologicznych.
1.1.5.8.3.
W maszynach wyciągowych z przestawianymi bębnami nawojowymi lub bobinami wskaźnik
głębokości powinien być napędzany od przynależnego bębna nawojowego lub bobiny.
Dozwolone jest stosowanie jednego, wspólnego urządzenia nadawczego, napędzanego od
wału maszyny wyciągowej pod warunkiem, że unieruchomienie luźnego bębna nawojowego
lub luźnej bobiny następuje za pomocą jednego z dwóch odrębnych zespołów roboczych
hamulca, napędzanego odrębnym zespołem napędowym, a odrębne wskaźniki głębokości są
związane elektryczną blokadą z mechanizmem wysprzęglania bębnów nawojowych lub bobin.
1.1.5.8.4. Wskaźnik głębokości powinien mieć możliwość regulacji wskazań położenia naczyń wycią-
gowych. W maszynie wyciągowej z kołem pędnym lub bębnem pędnym wskaźnik głębokości
powinien umożliwiać łączne i równe korygowanie wskazań położenia naczyń wyciągowych.
Samoczynne korygowanie wskaźnika głębokości powinno mieć ograniczony zakres, tak jak
element odwzorowania drogi w układzie regulacji prędkości, i powinno być z nim powiązane
w sposób określony w pkt 1.1.5.8.6.
1.1.5.8.5. Dokładność wskaźnika głębokości powinna umożliwiać właściwe ustawianie naczynia wycią-
gowego na poziomach lub też powinno być zastosowane specjalne urządzenie wskazujące
właściwe położenie naczynia wyciągowego.
1.1.5.8.6. Elementy
wskaźników głębokości powinny być tak powiązane z innymi elementami odwzo-
rowania drogi, aby przestawienie jednych wymuszało przestawienie pozostałych. Elementy
wskaźnika głębokości i układu regulacji prędkości mogą być wspólne.
1.1.5.8.7. Jeżeli wskaźnik głębokości posiada oddzielny element odwzorowania drogi, to powinien on w
zakresie napędu i zabezpieczeń spełniać wymagania określone w pkt 1.1.3 dla elementów od-
wzorowania drogi układu regulacji prędkości.
1.1.5.8.8. Elektryczne
wskaźniki głębokości, po zaniku i ponownym pojawieniu się napięcia zasilające-
go, powinny prawidłowo wskazywać położenie naczyń wyciągowych. Jeżeli wymaganie to nie
jest spełnione, powinno nastąpić samoczynne ograniczenie prędkości jazdy do 2 m/s, aż do
chwili uzyskania zgodności wskazań z położeniem naczyń wyciągowych.
1.1.5.9. Układ sygnalizacyjny.
1.1.5.9.1.
Na stanowisku sterowniczym maszyny wyciągowej powinny być sygnalizowane wizualnie co
najmniej:

13
1) rodzaj sterowania maszyny wyciągowej;
2) rodzaj pracy maszyny wyciągowej;
3) rodzaj sterowania urządzenia sygnalizacji szybowej;
4) stan blokowania maszyny wyciągowej;
5) stan awaryjnego zatrzymania maszyny wyciągowej za pomocą jej napędu;
6) stan awaryjnego zatrzymania maszyny wyciągowej za pomocą hamowania bezpieczeń-
stwa;
7) stan awaryjnego odblokowania maszyny wyciągowej;
8) stan
załączenia urządzenia mostkującego wyłączniki krańcowe na drodze jazdy naczyń
wyciągowych;
9) stan pracy elementów w obwodach awaryjnego zatrzymania maszyny wyciągowej i ob-
wodach blokowania maszyny wyciągowej;
10) stan urządzeń dysponujących w obwodach awaryjnego zatrzymania maszyny wyciągowej
i obwodach blokowania maszyny wyciągowej;
11) stan zwarcia wirnika asynchronicznego silnika pierścieniowego napędu maszyny wycią-
gowej;
12) działanie układu korekcji elementów odwzorowujących drogę naczyń wyciągowych; wy-
maganie to nie dotyczy maszyn wyciągowych wyposażonych w cyfrowe układy odwzo-
rowania drogi;
13) stan zgodności ustawienia elementów odwzorowujących drogę naczyń wyciągowych z ich
rzeczywistym położeniem na skrajnych poziomach technologicznych;
14) stan niesprawności wyłącznika krańcowego na niższym skrajnym poziomie technologicz-
nym w nadszybiu;
15) stan pracy innych elementów górniczego wyciągu szybowego.
Sygnalizacja wizualna powinna posiadać układ kontrolujący sprawność jej działania.
1.1.5.9.2. Maszyny
wyciągowe powinny być wyposażone w samoczynny akustyczny sygnał ostrzegaw-
czy, sygnalizujący, że naczynie wyciągowe znajduje się w miejscu, w którym według progra-
mu jazdy ma nastąpić rozpoczęcie dojazdu. W maszynach wyciągowych o prędkości jazdy do
2 m/s sygnał ostrzegawczy powinien nastąpić, gdy naczynie wyciągowe znajduje się w odle-
głości równej dwukrotnej długości obwodu linopędni od górnego skrajnego poziomu techno-
logicznego.
1.1.5.10. Aparat
rejestrujący.
1.1.5.10.1. Maszyny
wyciągowe, z wyjątkiem maszyn wyciągowych górniczych wyciągów szybowych
pomocniczych, powinny być wyposażone w aparaty rejestrujące.
1.1.5.10.2. Aparat
rejestrujący powinien:
1) rejestrować łącznie w funkcji czasu: sygnały, stany i przebiegi ruchowe określone
w pkt 1.1.5.10.3 oraz 1.7;
2) rejestrować przebieg prędkości w taki sposób, aby w czasie prowadzenia rewizji szybu i
prac szybowych odczyt prędkości możliwy był z dokładnością co najmniej 0,1 m/s;
3) rejestrować sygnały akustyczne wykonawcze za pośrednictwem przetworników elektro-
akustycznych.
1.1.5.10.3. Aparat
rejestrujący powinien rejestrować co najmniej:
1) informacje sygnalizacji wizualnej na stanowisku sterowniczym, o których mowa

w pkt 1.1.5.9.1;
2) przebieg
prędkości;
3) kierunek ruchu maszyny wyciągowej;

14
4) nadane
sygnały „gotów”;
5) nadane
sygnały jednouderzeniowe - wykonawcze i porozumiewawcze;
6) nadane
sygnały alarmowe;
7) nadane
sygnały gotowości pomocniczych stanowisk sygnałowych.
1.1.5.10.4. Obwody
sygnałów przesyłanych do aparatów rejestrujących instalowanych poza pomieszcze-
niem maszyny wyciągowej powinny być galwanicznie izolowane.
1.1.6. Budowa
hamulców.
1.1.6.1. Struktura.
1.1.6.1.1.
Hamulec maszyny wyciągowej powinien posiadać zdolność do mechanicznego zatrzymania
ruchu maszyny wyciągowej, a także utrzymania jej w spoczynku w założonych warunkach ob-
ciążenia. Hamulec powinien składać się z następujących zespołów:
1) roboczego, przez który rozumie się szczęki dociskane bezpośrednio lub pośrednio - za po-
mocą układu przeniesień siłowych - do bieżni hamulcowej;
2) napędowego, przez który rozumie się:
a) siłowniki pneumatyczne lub hydrauliczne,
b) obciążniki,
c) ściśnięte sprężyny - działające na zespół roboczy;
3) sterowania, przez który rozumie się urządzenie sterujące zespołem napędowym.
Zespoły wymienione w ppkt 1 i 2 oraz w ppkt 2 i 3 mogą występować łącznie w postaci scalo-
nej.
1.1.6.1.2.
Hamulec powinien realizować hamowanie manewrowe oraz hamowanie bezpieczeństwa.
W przypadku automatycznego sterowania maszyny wyciągowej, hamowanie manewrowe po-
winno polegać na hamowaniu zatrzymującym (STOP).
1.1.6.1.3.
Hamulec z dźwigniowym układem przeniesień siłowych powinien być wyposażony
w dwie pary szczęk hamulcowych zwieranych osobnymi cięgnami i dźwigniami działającymi
na dwa oddzielne wieńce hamulcowe linopędni. Maszyny wyciągowe stosowane w górniczych
wyciągach szybowych pomocniczych mogą posiadać jedną parę szczęk hamulcowych.
1.1.6.1.4. W
maszynach
wyciągowych z dwoma bębnami nawojowymi każda z dwu par szczęk może
działać na jeden bęben. Moment hamowania bezpieczeństwa powinien oddziaływać na oby-
dwa bębny.
1.1.6.1.5.
Hamulec bez dźwigniowego układu przeniesień siłowych powinien składać się co najmniej z
czterech par siłowników hamulcowych. Siłowniki te powinny działać co najmniej na dwie tar-
cze hamulcowe linopędni. Maszyny wyciągowe stosowane w małych górniczych wyciągach
szybowych mogą posiadać dwie pary siłowników działające na dwie tarcze hamulcowe lino-
pędni. Maszyny wyciągowe stosowane w górniczych wyciągach szybowych pomocniczych
mogą posiadać dwie pary siłowników działające na jedną tarczę hamulcową linopędni.
1.1.6.1.6.
W maszynach wyciągowych z dwoma bębnami nawojowymi na każdy bęben powinny działać
co najmniej dwie pary siłowników na jedną tarczę hamulcową. Maszyny wyciągowe z dwoma
bębnami nawojowymi stosowane w górniczych wyciągach szybowych pomocniczych mogą
posiadać po jednej parze siłowników na jedną tarczę hamulcową.
1.1.6.1.7.
W hamulcach z dźwigniowym układem przeniesień siłowych momenty hamowania manew-
rowego i hamowania bezpieczeństwa powinny mieć różne źródła siły hamowania, obydwa
wykorzystywane podczas hamowania bezpieczeństwa. Siły mogą być przenoszone przez
wspólny układ dźwigni, szczęki i wieńce hamulcowe, przy czym zakłócenia w sterowaniu ha-
mowania manewrowego powinny umożliwiać zatrzymanie maszyny wyciągowej za pomocą
hamowania bezpieczeństwa.
1.1.6.1.8.
W hamulcach bez dźwigniowego układu przeniesień siłowych dozwolone jest pochodzenie
momentów hamowania manewrowego i hamowania bezpieczeństwa z tego samego źródła siły
hamowania, jeśli źródłem tym jest energia ściśniętych sprężyn. W takim przypadku w zespole

15