Rządowy projekt ustawy - Prawo geologiczne i górnicze

-15-
2. Zaczyn cementowy użyty do cementowania uszczelniającego kolumn rur okładzinowych
powinien mieć świadectwo badań laboratoryjnych, odpowiednio do warunków otworowych, okre-
ślające wartości parametrów zaczynu i kamienia cementowego.
§ 66. Zaczyn cementowy w zarurowanej przestrzeni pierścieniowej podczas wierceń na zło-
żach ropy naftowej i gazu ziemnego wytłacza się za kolumną:
1) wstępną i prowadnikową do wylotu otworu;
2) pośrednią — na wysokość pozwalającą skutecznie odizolować orurowane horyzonty wód, ropy
naftowej i gazu ziemnego;
3) eksploatacyjną — na wysokość zapewniającą uszczelnienie wszystkich poziomów ropono-
śnych i gazonośnych orurowanych daną kolumną rur.
§ 67. 1. Poziom roponośny i gazonośny lub wodonośny, a w szczególności taki, w którym
przewidywane jest występowanie siarkowodoru, może być dowiercany przy takiej konstrukcji
otworu i uzbrojeniu jego wylotu, które umożliwią opanowanie przewidywanego ciśnienia i koro-
zyjnego działania płynu złożowego.
2. Przed nawierceniem pierwszego poziomu, z którego może nastąpić przypływ płynu złożo-
wego, zapuszcza się i cementuje kolumnę wstępną lub prowadnikową.
3. Zapuszczanie kolumn rur okładzinowych do otworów, w których nawiercony został poziom
roponośny lub gazonośny, wykonuje się przy uzbrojeniu wylotu otworu w głowicę przeciwerup-
cyjną, dostosowaną do średnicy zapuszczanych rur okładzinowych.
§ 68. 1. W zacementowanych kolumnach eksploatacyjnych i pośrednich, pod którymi prze-
wierca się złoże ropy naftowej lub gazu ziemnego, wykonuje się badania wysokości wytłoczenia i
skuteczności cementowania rur oraz skał na odcinku zacementowanej przestrzeni pierścieniowej.
2. Badania, o których mowa w ust. 1, wykonuje się także podczas innych rodzajów wierceń,
jeżeli wymagają tego warunki techniczne.
3. W przypadku niejednoznacznego wyniku badań, o których mowa w ust. 1, zakres dalszych
prac ustala kierownik ruchu zakładu górniczego w oparciu o pisemną opinię powołanego zespołu
doradczego.
§ 69. Przy rurowaniu i uszczelnianiu kolumn rur okładzinowych w pokładach soli stosuje się
zaczyn cementowy sporządzony na solance nasyconej.
§ 70. 1. Głowicę cementacyjną sprawdza się przed cementowaniem, stosując próbę ciśnienio-
wą przy ciśnieniu nie mniejszym od spodziewanego ciśnienia podczas cementowania.
2. Instalację cementacyjną sprawdza się bezpośrednio przed cementowaniem, stosując próbę
ciśnieniową przy ciśnieniu nie mniejszym od spodziewanego ciśnienia podczas cementowania.
§ 71. W przypadku nieskutecznego uszczelnienia rur wykonuje się dodatkowo roboty uszczel-
niające, na podstawie projektu zatwierdzonego przez kierownika ruchu zakładu górniczego.
§ 72. Szczelność cementacji zarurowej przestrzeni pierścieniowej eksploatacyjnej kolumny rur
w otworze dla podziemnego magazynu gazu sprawdza się przy ciśnieniu większym od przewidy-
wanego największego ciśnienia roboczego w tym magazynie.
§ 73. Z przeprowadzonych czynności rurowania, uszczelniania oraz prób szczelności sporzą-
dza się protokół.

- 16 -

§ 74. Występujące podczas wiercenia oraz wydobywania ropy naftowej i gazu ziemnego za-
grożenie erupcyjne i siarkowodorowe określają odrębne przepisy.
§ 75. Przewiercanie interwałów z przewidywanym zagrożeniem erupcyjnym i siarkowodoro-
wym oraz profilaktykę w tym zakresie prowadzi się zgodnie z instrukcją zapobiegania i likwidacji
erupcji płynu złożowego, zaopiniowaną przez właściwą jednostkę ratownictwa górniczego i za-
twierdzoną przez kierownika ruchu zakładu górniczego.
§ 76. Do obliczeń wytrzymałości kolumn rur okładzinowych stosuje się te kryteria, które za-
pewniają bezpieczeństwo podczas wykonywania robót, w tym podczas opanowywania erupcji
płynu złożowego i oddziaływania na rury siarkowodoru oraz dwutlenku węgla.
§ 77. 1. Dla każdej kolumny rur, na której zainstalowana jest głowica przeciwerupcyjna, ustala
się wielkość wewnętrznego dopuszczalnego ciśnienia.
2. Kolumny rur wychodzące do wylotu otworu ujmuje się w więźbie rurowej i sprawdza
szczelność tego ujęcia.
3. Wylot otworu oraz przestrzeń wewnętrzną przewodu wiertniczego podczas wiercenia, a tak-
że wykonywania innych prac, w trakcie których może nastąpić wypływ płynu złożowego, wypo-
saża się w zestaw urządzeń zamykających (przeciwerupcyjnych).
§ 78. 1. Ciśnienie robocze poszczególnych składników przeciwerupcyjnego uzbrojenia wylotu
otworu powinno być większe od spodziewanego ciśnienia głowicowego.
2. Wielkość ciśnienia głowicowego ustala się według wzoru:
P
= A·H·q [MPa]
max
gdzie poszczególne symbole oznaczają:
P
— największe spodziewane ciśnienie głowicowe (w MPa),
max
H —
głębokość zalegania złoża (poziomu zbiornikowego) (w m),
q
— gradient ciśnienia złożowego rozpatrywanego poziomu (w MPa/m),
A —
współczynnik korekcyjny określony w poniższej tabeli:
Głębokość zalegania H [m]
Współczynnik korekcyjny
A
do 2500
1,0
powyżej 2500 do 3000
0,85 — 0,75
powyżej 3000
0,75 — 0,5
3. Przepis ust. 1 nie dotyczy układu sterowniczego.
4. Szczegółowy dobór współczynnika korekcyjnego “A”, o którym mowa w ust. 2, w grani-
cach ustalonych zakresów określa instrukcja, o której mowa w § 75.
§ 79. 1. Wylot otworu wiertniczego wyposaża się w zestaw głowic przeciwerupcyjnych z czte-
rema zamknięciami, z których jedno jest zamknięciem uniwersalnym, przy prowadzeniu prac
wiertniczych w warunkach zaliczonych do:
1) klasy A zagrożenia erupcyjnego;
2) I i II kategorii zagrożenia siarkowodorowego;
3) klasy A łącznie z kategorią I i II, o których mowa w pkt 1 i 2.



-17-
2. W przypadkach niewymienionych w ust. 1 wylot otworu wyposaża się w zestaw głowic z
trzema zamknięciami, z których jedno jest zamknięciem uniwersalnym.
3. Zestaw głowic przeciwerupcyjnych zabezpiecza uszczelnienie wylotu otworu, odpowiednio
do stosowanych rur płuczkowych.
4. W klasie A zagrożenia erupcyjnego bez zagrożenia siarkowodorowego dopuszcza się wypo-
sażenie wylotu otworu w zestaw głowic przeciwerupcyjnych z trzema zamknięciami.
5. W przypadku prowadzenia prac wiertniczych w warunkach zaliczonych do klasy B zagroże-
nia erupcyjnego bez występowania siarkowodoru dopuszcza się wyposażenie wylotu otworu w
zestaw głowic przeciwerupcyjnych z dwoma zamknięciami.
6. O wyposażeniu wylotu otworu wiertniczego, o którym mowa w ust. 4 i 5, decyduje kierow-
nik ruchu zakładu górniczego.
7. Dopuszcza się zastosowanie głowicy uniwersalnej o ciśnieniu roboczym o jeden stopień niż-
szym od ciśnienia roboczego głowic suwakowych.
§ 80. 1. Montaż oraz sprawdzanie stacji i instalacji sterowania urządzeniami przeciwerupcyj-
nymi zabezpieczenia otworu wykonuje się zgodnie z instrukcją producenta.
2. Powinna być zapewniona możliwość zamykania i otwierania głowic przeciwerupcyjnych
oraz innych urządzeń służących do zamknięcia i otwarcia wylotu otworu wiertniczego ze stanowi-
ska sterowania znajdującego się w bezpiecznej odległości od otworu wiertniczego oraz ze stano-
wiska wiertacza.
§ 81. Badania szczelności i sprawności całego przeciwerupcyjnego zabezpieczenia otworu wy-
konuje się zgodnie z instrukcją, o której mowa w § 75, pod bezpośrednim nadzorem osoby dozoru
ruchu.
§ 82. Dla każdego otworu podczas wiercenia i opróbowania zapewnia się ilość płuczki, mate-
riałów i urządzeń do sporządzania oraz obróbki płuczki, określoną w instrukcji, o której mowa w
§ 75.
§ 83. Dla każdego otworu wiertniczego:
1) w którym przewiduje się udostępnienie poziomu zawierającego płyn złożowy z siarkowodo-
rem, określa się kategorię zagrożenia siarkowodorowego i promień strefy przewidywanego
skażenia siarkowodorem w wyniku otwartej erupcji płynu złożowego;
2) zawierającego płyn złożowy z siarkowodorem ustala się minimalne odległości obiektów,
zgodnie z § 84, oraz określa się czas trwania zagrożenia, obejmujący czas przewiercania
w otworze poziomu występowania siarkowodoru, lub terminy rozpoczęcia i zakończenia okre-
ślonych prac wiertniczych;
3) Podczas ustalania kategorii zagrożenia siarkowodorowego przy wierceniach kierunkowych
uwzględnia się stopień udostępnienia złoża.
§ 84. W rejonach o znanej wydajności i koncentracji siarkowodoru promień strefy skażenia
oraz odległości otworu od obiektów określa się na podstawie poniższych kryteriów:

- 18 -

Minimalna odległość w metrach otworu od:
Promień strefy przewi-
Kategoria
pojedynczego do-
budynków zamieszkanych przez:
dywanego skażenia
zagrożenia
mu
nie więcej niż
więcej niż 30
H S [m]
2
mieszkalnego
30 osób (łącznie)
osób
1 2
3 4 5
I powyżej 3500
100
500
1500
II
od 3500 do 1000
100
500
500
III poniżej 1000 do 500
100
100
100
IV poniżej 500 do 150
100
100
100
§ 85. 1. Przy zaliczaniu do klasy zagrożenia erupcyjnego i kategorii zagrożenia siarkowodoro-
wego uwzględnia się:
1) przewidywany przekrój stratygraficzno-litologiczny;
2) głębokość zalegania poziomów perspektywicznych;
3) gradienty ciśnień złożowych i szczelinowania skał;
4) interwał przewidywanego lub rozpoznanego występowania siarkowodoru, z określeniem jego
spodziewanej zawartości w płynie złożowym;
5) przewidywane wydajności płynu złożowego z poszczególnych poziomów;
6) strefy ewentualnych zaników płuczki.
2. Kierownik ruchu zakładu górniczego organizuje kontrolę procesu wiercenia w celu ustalenia
możliwości wystąpienia niezgodności rzeczywistego przekroju geologicznego z przewidywanym
oraz dostosowania prowadzonych robót do zmian w tym przekroju.
§ 86. 1. Roboty wiertnicze i inne prace prowadzone w otworze z zawartością siarkowodoru
w płynie złożowym, poniżej górnej granicy interwału występowania zagrożenia siarkowodorowe-
go, do czasu odwołania tego zagrożenia wykonuje się na podstawie programu dowiercania za-
twierdzonego przez kierownika ruchu zakładu górniczego i przesłanego do wiadomości właściwe-
go organu nadzoru górniczego.
2. Założenia do opracowania programu dowiercania określa instrukcja, o której mowa w § 75.
3. Dowiercanie poziomów zbiornikowych zaliczonych od I do III kategorii zagrożenia siarko-
wodorowego, niezależnie od klasy zagrożenia erupcyjnego prowadzone jest na podstawie progra-
mu uzgadnianego z jednostką ratownictwa górniczego.
4. O przewidywanym terminie dowiercania, o którym mowa w ust. 1, powiadamia się właści-
wy organ nadzoru górniczego.
§ 87. W przypadku wypływu palnego płynu złożowego z otworu wiertniczego w szczególności
wyłącza się spod napięcia sieć elektryczną, zatrzymuje silnik spalinowy oraz wygasza otwarty
ogień w promieniu co najmniej 200 m, a także wstrzymuje ruch drogowy i kolejowy w tym sa-
mym promieniu.
§ 88. 1. W przypadku prowadzenia prac wiertniczych w złożach surowców stałych, w których
przewidywane jest występowanie nagromadzeń gazu ziemnego lub występowanie samowypły-
wów wody albo innego płynu, sposób zabezpieczenia wylotu otworu wiertniczego oraz sposób
wykonywania wierceń określa kierownik ruchu zakładu górniczego.
2. Przepis ust. 1 stosuje się do wierceń prowadzonych z powierzchni dla pozyskiwania metanu
ze złóż węgla kamiennego.



-19-
§ 89. 1. Podczas prowadzenia wierceń, przy których istnieje możliwość występowania nagro-
madzeń gazu ziemnego, wylot otworu powinien umożliwić zainstalowanie odpowiednich zabez-
pieczeń.
2. Wszystkie elementy zabezpieczenia wylotu otworu wiertniczego powinny posiadać wytrzy-
małość na ciśnienie wyższe od przewidywanego ciśnienia głowicowego.
3. Przeciwerupcyjne zabezpieczenie wylotu otworu wiertniczego umożliwia w szczególności:
1) zamknięcie wylotu otworu przy zapuszczonym przewodzie;
2) zamknięcie wylotu otworu przy wyciągniętym przewodzie;
3) kontrolowane odprowadzenie płynu złożowego i zatłaczanie otworu;
4) zatłaczanie otworu i obieg płuczki przy zamkniętym urządzeniu przeciwerupcyjnym;
5) pomiar ciśnienia na stojaku i w przestrzeni pierścieniowej.
4. W warunkach zagrożenia erupcyjnego zapewnia się możliwość zamknięcia wewnętrznej
przestrzeni przewodu wiertniczego znajdującego się w otworze, z zachowaniem możliwości zatło-
czenia otworu przez ten przewód.
5. Rury okładzinowe, na których projektowane jest zainstalowanie urządzeń przeciwerupcyj-
nych, cementuje się do wierzchu.
§ 90. 1. W przypadku spodziewanych samowypływów wód złożowych wylot otworu zabez-
piecza się w sposób umożliwiający jego opanowanie oraz odprowadzenie wypływającej wody.
2. W szczególnych przypadkach, w zależności od stopnia zagrożenia bądź występowania na-
gromadzeń gazu ziemnego, stosuje się odpowiednio przepisy § 74—87 dotyczące zapobiegania i
opanowywania erupcji wstępnej oraz zagrożenia siarkowodorowego występującego podczas wier-
ceń na złożach ropy naftowej i gazu ziemnego.
§ 91. 1. Badania i pomiary oraz zabiegi specjalne, wykonywane w otworach wiertniczych,
prowadzi się na podstawie projektu technicznego badań, zatwierdzonego przez kierownika ruchu
zakładu górniczego.
2. Wyniki badań i pomiarów oraz zabiegów specjalnych wykonanych w otworze wiertniczym
zamieszcza się w dokumentacji wynikowej otworu.
§ 92. Aparatura i przyrządy wprowadzane do otworu uprzednio kontroluje się pod względem
ich sprawności oraz mierzy.
§ 93. Podczas wykonywania opróbowań w otworach wiertniczych, w których spodziewane jest
występowanie ropy naftowej i gazu ziemnego lub gazów toksycznych, na wiertni powinny znaj-
dować się sprawne przyrządy do ich wykrywania.
§ 94. Pracownicy wiertni powinni być przeszkoleni w zakresie szkodliwego oddziaływania ga-
zów toksycznych i duszących, metod ich wykrywania, zabezpieczenia przed ich szkodliwym dzia-
łaniem oraz udzielania pierwszej pomocy.
§ 95. 1. Podczas opróbowania skał zbiornikowych na przypływ płynu złożowego po zakończe-
niu wiercenia zabezpieczenie przeciwerupcyjne otworu stanowi słup płynu o gęstości przewyższa-
jącej gradient ciśnienia złożowego oraz zestaw głowic przeciwerupcyjnych jak podczas wiercenia;
w przypadkach nie obniżających bezpieczeństwa dopuszcza się stosowanie do robót:
1) prowadzonych w I i II kategorii zagrożenia siarkowodorowego — zestawu głowic przeciwe-
rupcyjnych z trzema zamknięciami, z których jedno jest uniwersalne;