Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o zawodzie tłumacza przysięgłego oraz ustawy o funkcjach konsulów Rzeczypospolitej Polskiej

Warszawa, 29 kwietnia 2008 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

DSPA-140-18(5)/08

Pan

Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej






Przekazuję przyjęte przez Radę Ministrów stanowisko wobec
poselskiego projektu ustawy


- o zmianie ustawy o zawodzie tłumacza
przysięgłego oraz ustawy o funkcjach
konsulów Rzeczypospolitej Polskiej
(druk nr 164).

Jednocześnie informuję, że Rada Ministrów upoważniła Ministra
Sprawiedliwości do reprezentowania Rządu w tej sprawie w toku prac
parlamentarnych.



(-) Donald Tusk

STANOWISKO RZĄDU
wobec poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o zawodzie tłumacza
przysięgłego oraz ustawy o funkcjach konsulów Rzeczypospolitej Polskiej
(druk nr 164)

Celem projektowanych regulacji jest, zdaniem projektodawców, zapewnienie
by przedstawiciele zawodu tłumacza przysięgłego – jako zawodu pozostającego
w ścisłym związku z szeroko pojętym wymiarem sprawiedliwości – charakteryzowali
się zarówno wysokim poziomem znajomości języka obcego, technik
tłumaczeniowych, wiedzy na temat realiów społecznych, gospodarczych i prawnych
kraju, którego języka są tłumaczami przysięgłymi, jak również by – jako osoby
zaufania publicznego – spełniali najwyższe standardy moralno-etyczne. W
uzasadnieniu projektu podkreśla się, iż jest to bardzo istotne, gdyż państwo przyznając
tłumaczowi uprawnienia do sporządzania tłumaczeń poświadczonych gwarantuje
rzetelność i wiarygodność jego pracy.
Drugim powodem projektowanych zmian jest fakt, iż w ocenie
projektodawców, w trakcie dotychczasowego
okresu obowiązywania ustawy
o zawodzie tłumacza przysięgłego uwidoczniły się jej pewne niedociągnięcia
w praktycznym stosowaniu, które wymagają korekty.
Z powyższych względów, projektowana ustawa przewiduje szereg zmian
w ustawie z dnia 25 listopada 2004 r. o zawodzie tłumacza przysięgłego (Dz. U. Nr
273, poz. 2702 oraz z 2006 r. Nr 107, poz. 722). Do najistotniejszych zmian należą:
1) nadanie Ministrowi Sprawiedliwości szerokich uprawnień w zakresie wymierzania
kar za naruszanie zasad wykonywania zawodu tłumacza przysięgłego; projekt
przewiduje, że Minister Sprawiedliwości wymierza kary w formie decyzji
administracyjnej, która może być zaskarżona na drodze sądowo-administracyjnej;
katalog kar obejmuje: upomnienie, naganę oraz odebranie uprawnień zawodowych,
z możliwością ubiegania się o ponowne ich uzyskanie nie wcześniej niż po upływie
2 lat od pozbawienia uprawnień zawodowych - art. 1 pkt 10 projektu;
2) uchylenie rozdziału 4 ustawy „Odpowiedzialność zawodowa tłumaczy
przysięgłych”, w którym określono rolę i zadania Komisji Odpowiedzialności
Zawodowej - art. l pkt 14 projektu; stanowi to konsekwencję zmian
proponowanych w pkt 1;
3) zniesienie kadencyjności członków Państwowej Komisji Egzaminacyjnej
i wprowadzenie kompetencji dla Ministra Sprawiedliwości polegającej na prawie
odwołania członków Komisji w każdym czasie;
4) powierzenie obowiązków kontrolnych wobec tłumaczy mieszkających za granicą
odpowiednim konsulom, o ile nie jest to sprzeczne z prawem państwa
przyjmującego (w tym celu wprowadzono także zmianę ustawy z dnia 13 lutego
1984 r. o funkcjach konsulów Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2002 r. Nr 215,
poz. 1823, z późn. zm.) polegającą na dodaniu art. 20a, w myśl którego konsul
sprawuje kontrolę nad działalnością tłumaczy przysięgłych zamieszkałych
w okręgu konsularnym, na zasadach określonych wart. 20 i 20a ustawy z dnia
25 listopada 2004 r. o zawodzie tłumacza przysięgłego);
5) zaostrzenie obowiązujących obecnie kryteriów niekaralności wobec kandydatów
do zawodu tłumacza przysięgłego (wprowadzenie wymogu całkowitej
niekaralności, podczas gdy obecnie tłumaczem przysięgłym może zostać osoba,
która nie była karana za przestępstwo umyślne, przestępstwo skarbowe
lub za nieumyślne przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu obrotu
gospodarczego);
6) wprowadzenie wymogu posiadania przez tłumaczy nieposzlakowanej opinii
(projekt przewiduje upoważnienie dla Ministra Sprawiedliwości do wydania,
w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw wewnętrznych, rozporządzenia
określającego sposób i tryb oraz zakres uzyskiwania informacji przez organy
Policji o kandydacie na tłumacza przysięgłego oraz wzór kwestionariusza tej
informacji);
7) rozszerzenie katalogu przesłanek skutkujących skreśleniem tłumacza przysięgłego
z listy, o prawomocne skazanie za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo
skarbowe;
8) rozszerzenie katalogu sytuacji, w jakich Minister Sprawiedliwości zawiesza już
ustanowionego tłumacza przysięgłego w wykonywaniu czynności; w miejsce
dotychczasowego fakultatywnego charakteru tej regulacji projekt wprowadza
następujące obligatoryjne przyczyny wydania decyzji o zawieszeniu:
a)
fakt ustanowienia doradcy tymczasowego przy wszczęciu lub w toku
postępowania o częściowe bądź całkowite ubezwłasnowolnienie tłumacza
przysięgłego,
b) prowadzenie przeciwko tłumaczowi przysięgłemu postępowania o umyślne
przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo
skarbowe,
c) niezgłoszenie przez tłumacza zmiany danych osobowych podlegających
wpisowi na kartę rejestrową listy tłumaczy przysięgłych;
jako fakultatywną przyczynę zawieszenia projekt wymienia umotywowany
wniosek tłumacza przysięgłego oraz prowadzenie przeciwko niemu postępowania
o nieumyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub nieumyślne
przestępstwo skarbowe.
9) poszerzenie kręgu podmiotów, które mogą uzyskać wpis na listę tłumaczy
przysięgłych o obywateli Konfederacji Szwajcarskiej;
10) zniesienie wymogu posiadania przez osoby ubiegające się o ustanowienie
tłumaczem przysięgłym wykształcenia filologicznego (magisterskiego lub
podyplomowego).
W ocenie Rządu, należy zgodzić się ze stwierdzeniem, iż w trakcie trzech lat
obowiązywania ustawy o zawodzie tłumacza przysięgłego uwidoczniły się jej pewne

2
niedociągnięcia, które wymagają korekty, zaś przedłożony projekt poselski w dużym
stopniu te kwestie uwzględnia.
W szczególności zasadna jest propozycja zniesienia wymogu ukończenia przez
kandydatów do zawodu tłumacza studiów filologicznych lub podyplomowych studiów
w zakresie tłumaczenia. Zdarzały się bowiem przypadki, że osoby zainteresowane
uzyskaniem tytułu zawodowego tłumacza przysięgłego, które ukończyły za granicą
studia wyższe, w tym prawnicze, miały zamkniętą drogę do tego zawodu ze względu
na brak kierunkowego wykształcenia filologicznego. Nie bez znaczenia pozostaje
także fakt braku oferty podyplomowych studiów tłumaczeniowych w zakresie
języków rzadkich lub egzotycznych. Z kolei brak odpowiedniej liczby tłumaczy
niektórych języków powoduje trudności w prowadzeniu postępowań sądowych,
a także utrudnia współpracę gospodarczą i kulturalną.
Na aprobatę zasługuje także umożliwienie tłumaczom zawieszenia
działalności z powodu długotrwałej choroby lub innych ważnych przyczyn. Obecnie
brakuje takiej regulacji i zawieszenie tłumacza w czynnościach następuje jedynie
w przypadku stwierdzenia niewykonywania czynności przez okres dłuższy niż trzy
lata oraz jako kara wymierzona przez Komisję Odpowiedzialności Zawodowej.
Pozytywnie należy ocenić również propozycję wprowadzenia przepisów
regulujących zwrot kosztów podróży tłumacza do miejsca tłumaczenia poza jego
miejscem zamieszkania oraz przyznanie wynagrodzenia tłumaczowi w razie
niezawinionego przez niego nieskorzystania z usług.
W ocenie Rządu projekt zawiera jednak kilka propozycji, które budzić
muszą zasadnicze wątpliwości.
Najważniejszą z nich jest likwidacja Komisji Odpowiedzialności Zawodowej
i wprowadzenie administracyjnego trybu karania dyscyplinarnego przez Ministra
Sprawiedliwości, w drodze decyzji administracyjnej. Już w trakcie prac nad projektem
ustawy jako przedłożeniem rządowym w ubiegłej kadencji Sejmu pojawiały się
wątpliwości co do zgodności z Konstytucją powyższych propozycji. Podnoszone
wówczas zarzuty dotyczyły zapewnienia przestrzegania odpowiednich procedur,
a w szczególności prawa do skorzystania ze środków odwoławczych od orzeczenia
wymierzającego karę dyscyplinarną.
Nadmienić należy także, iż obecnie obowiązujący tryb postępowania przed
Komisją Odpowiedzialności Zawodowej dobrze spełnia swoje zadania, a skład
Komisji (cztery osoby wskazane przez Ministra Sprawiedliwości, jedna osoba
wskazana przez ministra właściwego do spraw pracy oraz cztery osoby wskazane
przez organizacje zrzeszające tłumaczy) zapewnia umiejętne połączenie wiedzy
prawniczej oraz praktyki tłumaczeniowej, a tym samym wysoki poziom orzecznictwa.
Podobnie wątpliwości budzi propozycja zniesienia kadencyjności Państwowej
Komisji Egzaminacyjnej. Obecnie jej członkowie powoływani są przez Ministra
Sprawiedliwości na czteroletnią kadencję i mogą być odwoływani tylko
we wskazanych przez ustawę przypadkach. Projekt natomiast daje Ministrowi

3
Sprawiedliwości pełną dowolność zarówno do czasu trwania jak i przyczyn odwołania
członka Komisji, co może negatywnie wpływać na jej niezależność.
Niewskazane wydaje się również wprowadzenie wymogu całkowitej
niekaralności tłumaczy przysięgłych. Obecnie tłumaczem przysięgłym może zostać
osoba, która nie była karana za przestępstwo umyślne, przestępstwo skarbowe lub
za nieumyślne przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu obrotu gospodarczego.
To rozwiązanie w wystarczającym stopniu chroni zawód tłumacza przysięgłego przed
osobami nieuczciwymi, a zamknięcie go przed osobami, które np. nieumyślnie
spowodowały wypadek drogowy wydaje się zbyt restrykcyjne, tym bardziej, że projekt
zasadnie wprowadza wymóg przeprowadzenia wywiadu środowiskowego przed
nadaniem tłumaczom przysięgłym uprawnień zawodowych.
Dodatkowo należy zauważyć, iż projektodawca traktuje w sposób nierówny
osoby, które aspirują do zawodu tłumacza przysięgłego i osoby już wykonujące ten
zawód. O ile bowiem w odniesieniu do tych pierwszych wprowadza się wymóg
całkowitej niekaralności, o tyle w odniesieniu do osób już wykonujących zawód
tłumacza przysięgłego, projektodawca nie jest tak restrykcyjny. W projektowanym art.
12 nowelizowanej ustawy wskazuje bowiem, jako obligatoryjną przyczynę skreślenia
tłumacza przysięgłego z listy, prawomocne skazanie za umyślne przestępstwo lub
umyślne przestępstwo skarbowe, natomiast w razie prawomocnego skazania za
nieumyślne przestępstwo lub nieumyślne przestępstwo skarbowe decyzję
w przedmiocie skreślenia z listy tłumaczy przysięgłych pozostawia Ministrowi
Sprawiedliwości.
Negatywnie należy także ocenić propozycję poddania tłumaczy przysięgłych
zamieszkałych za granicą kontroli konsulów. Podkreślić trzeba, iż konsul jest organem
szczególnym, wykonuje szereg funkcji za granicą, które na obszarze RP przypisane są
wielu organom. Większość funkcji konsulów, określonych ustawą z dnia 13 lutego
1984 r. o funkcjach konsulów Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2002 r. Nr 215, poz.
1823, z późn. zm.) ma charakter pozytywny i polega na dbałości o interesy polskich
obywateli za granicą. W obecny zakres funkcji konsula w żaden sposób nie wpisuje się
funkcja kontrolna, jaką zamierza się przypisać konsulowi projektowaną ustawą.
Zadaniem konsula jest pomaganie i ułatwianie funkcjonowania obywatela polskiego
poza granicami Polski, a nie kontrolowanie. Konsul takiej funkcji nie pełnił i nie
powinien pełnić. Należy zauważyć, iż zarówno prawna i faktyczna realizacja funkcji
kontrolnej będzie bardzo utrudniona, czy nawet wręcz niemożliwa. Konieczność
przestrzegania przez konsula przepisów prawa miejscowego pozostaje poza wszelką
dyskusją. Trudno wyobrazić sobie sytuację, w której władze miejscowe, rezygnując ze
swej jurysdykcji pozwolą, by konsul obcego państwa kontrolował osobę wykonującą
na jego terytorium działalność tłumacza, zwłaszcza gdy osoba ta będzie posiadała
również obywatelstwo kraju zamieszkania, czy jednocześnie będzie w posiadaniu
miejscowych uprawnień do wykonywania tłumaczeń. Funkcja kontrolna jest funkcją
władczą, a zatem jej wykonywanie przez konsula wymagałoby szczególnego
i wyraźnego zezwolenia państwa przyjmującego, jak np. w sprawach przesłuchiwania

4