Rządowy projekt ustawy o Narodowym Centrum Badań i Rozwoju

w tym obszarze nowego organu Centrum – Komitetu Sterującego do spraw badań naukowych
i prac rozwojowych w obszarze bezpieczeństwa i obronności państwa.
Oprócz zadań związanych z określaniem tematyki programów, ogłaszaniem konkursów, czy
wyznaczaniem ekspertów do oceny wniosków, Komitet Sterujący będzie również pełnić funkcję
instancji odwoławczej od decyzji Dyrektora, dotyczących projektów dotyczących badań
naukowych lub prac rozwojowych na rzecz obronności i bezpieczeństwa państwa.

W celu sprawnej realizacji zadań Centrum, konieczne jest zapewnienie skutecznych
mechanizmów zarządzania, poprzez zapewnienie kompetentnej kadry zarządzającej, zarówno na
szczeblu kierowniczym, jak i stanowiskach pracowniczych, a przede wszystkim w ramach
organów Centrum. Aby osiągnąć ten cel, konieczne było wprowadzenie szeregu zmian
w stosunku do stanu obowiązującego, dotyczących wyboru, kompetencji i zadań organów
Centrum.
Dyrektor, jako organ wykonawczy Centrum, reprezentuje je na zewnątrz i odpowiada za sprawną
realizację jego zadań. Zarówno w odniesieniu do Dyrektora, jak i jego zastępców, wprowadzono
regulacje, które zapewnią, że funkcje te będą pełnić osoby o wysokich kompetencjach.
– W procedurze konkursowej dotyczącej obu stanowisk wyłączono udział Rady Centrum –
na rzecz Ministra, jako organu nadzorującego Centrum (w przypadku wyboru Dyrektora
Centrum) i Dyrektora jako kierującego Centrum i kształtującego jego politykę kadrową
(w przypadku wyboru zastępcy Dyrektora).
– Powołanie w odniesieniu do obu stanowisk będzie dokonywane przez organ, który
przeprowadził konkurs. Intencją zaproponowanego rozwiązania jest usprawnienie
procedur konkursowych i częściowe odbiurokratyzowanie procesu.
– Rozszerzono katalog wymagań kwalifikacyjnych stawianych kandydatom na oba
stanowiska.
Intencją jest, by funkcje w organach wykonawczych Centrum pełniły osoby posiadające
wysokie kwalifikacje oraz doświadczenie kierownicze. Aby osiągnąć ten cel, przed
kandydatami na oba stanowiska postawiono obowiązek posiadania znajomości języka
angielskiego w zakresie działalności B+R oraz wymóg posiadania doświadczenia
w zarządzaniu zespołami pracowniczymi oraz, jak dotychczas, doświadczenia w sektorze
badawczo-rozwojowym, gospodarczym lub finansowym.

8
– Bardziej szczegółowo zostały ujęte kompetencje Dyrektora w stosunku do Rady Centrum,
wyraźniej zaznaczono kompetencje wyłączne obu organów – w myśl projektowanych
zapisów to Dyrektor m.in. ponosi odpowiedzialność za całą działalność Centrum, w tym
za jego gospodarkę finansową i zarządzanie majątkiem.
Rada Centrum jako organ opiniodawczo-doradczy wyposażona została dodatkowo
w kompetencje kreacyjne, związane z formułowaniem strategicznych programów badań
naukowych i prac rozwojowych. W związku z powyższym niezbędne jest zapewnienie, by
w skład Rady weszły osoby o wysokim stopniu kompetencji i szerokiej wiedzy z zakresu badań
stosowanych, wdrożeń i innowacji. Aby osiągnąć ten cel, wprowadzono następujące regulacje:
– zrównano liczbę członków Rady Centrum wskazanych przez środowiska naukowe oraz
gospodarcze i finansowe, a także przedstawicieli administracji rządowej.
Rozwiązanie to zapewni taką samą liczebność wszystkich środowisk reprezentowanych
w Radzie, pozostawiono jednak Ministrowi swobodę wyboru instytucji naukowych
i gospodarczych, do których będzie występował o wskazanie kandydatów na członków Rady
wywodzących się z tych środowisk. Pozwoli to na bardziej elastyczne niż dotychczas
dobieranie środowisk, których przedstawiciele będą posiadali konieczną wiedzę
i doświadczenie, w zależności od zmieniających się priorytetów w systemie badań, rozwoju
i innowacji,
– doprecyzowano wymogi kwalifikacyjne dla kandydatów na członków Rady. Brak
określenia w obecnie obowiązującej ustawie jasnych kryteriów, jakie powinni spełniać
członkowie Rady, mógł prowadzić do wskazywania kandydatów, którzy nie posiadali
dostatecznych kwalifikacji w obszarze objętym działalnością Centrum.
W odniesieniu do członków Rady reprezentujących ministrów właściwych, jak i do
przedstawicieli ministrów uprawnionych do uczestniczenia w pracach Rady z głosem
doradczym, wprowadzono wymóg, by były to osoby, będące pracownikami administracji
rządowej, do których kompetencji należą sprawy nauki,
– doprecyzowano zasady powoływania i odwoływania członków Rady.
Wprowadzenie zasad powoływania oraz katalogu przesłanek do odwołania członka Rady
pozwoli uczynić ten organ sprawniejszym, bardziej operatywnym, a przede wszystkim
bardziej profesjonalnym niż ma to miejsce obecnie,
– wprowadzenie zasady rotacyjności Rady Centrum.

9
Nowym rozwiązaniem w stosunku do istniejącego stanowi powoływanie na 4-letnią kadencję
poszczególnych członków Rady, a nie całej Rady, jak miało to miejsce dotychczas. Wobec
powyższego, zastosowano jeszcze dodatkowo mechanizm rotacyjności w składzie Rady
poprzez zasadę, iż co 2 lata następuje wymiana połowy składu Rady. Przyjęcie takiego
rozwiązania pozwoli na zapewnienie ciągłości prac Rady. Aby zasada rotacyjności zaczęła
funkcjonować, pomimo tego, że kadencja członka Rady trwa 4 lata, w odniesieniu do
pierwszej Rady jej członkowie wyjątkowo powołani zostaną na 2 lata, po upływie tego czasu
Minister przedłuży kadencję o 2 lata wyłącznie Przewodniczącemu Rady i 14 członkom.
Nowością w stosunku do obecnego stanu prawnego jest możliwość udziału w pracach Rady
reprezentantów administracji rządowej, którym przyznano głos doradczy. Zastosowanie takiego
rozwiązania ma stanowić mechanizm usprawnienia i profesjonalizacji Rady. Zakłada się, że
członkowie Rady reprezentujący środowiska rządowe, naukowe, gospodarcze i finansowe będą
mieć głos stanowiący w odniesieniu do programów badań naukowych i prac rozwojowych
istotnych z punktu widzenia rozwoju gospodarczego i społecznego kraju oraz wzrostu
konkurencyjności gospodarki i znaczenia polskiej nauki na arenie międzynarodowej, jakie będą
podejmowane przez Centrum. Zadaniem przedstawicieli resortów posiadających głos doradczy
powinno być dodatkowo zapewnienie zgodności projektowanych działań ze strategicznymi
kierunkami oraz dopilnowanie, by środki alokowane na te zadania były przydzielane zgodnie
z przyjętymi kierunkami.
Komitet Sterujący jest specjalnym organem powołanym w celu zarządzania realizacją badań
naukowych lub prac rozwojowych na rzecz obronności i bezpieczeństwa państwa w ramach
strategicznych programów badań naukowych i prac rozwojowych lub innych zadań Centrum.
Członkami Komitetu będą przedstawiciele ministrów właściwych do spraw nauki
i wewnętrznych oraz Ministra Obrony Narodowej, a także przedstawiciele środowisk
gospodarczych, reprezentujących przemysł obronny, sektor energetyczny oraz technologii
informatycznych i komunikacyjnych, wskazani przez Ministra Obrony Narodowej.
Zasady powoływania, odwoływania oraz zasady działania Komitetu Sterującego będą podobne
jak w przypadku Rady Centrum. Kadencja członków Komitetu Sterującego, podobnie jak
członków Rady Centrum, będzie trwać 4 lata, a funkcję swą będą mogli pełnić przez dwie
kadencje. Różnice pomiędzy Radą Centrum a Komitetem Sterującym polegają na:
– wyposażeniu Komitetu Sterującego w kompetencje do zarządzania całością procesu
realizacji badań naukowych lub prac rozwojowych na rzecz obronności i bezpieczeństwa

10
państwa,
– wyłączeniu w stosunku do jego członków zasady rotacyjności,
– wymogu posiadania przez członków Komitetu Sterującego dostępu do informacji
niejawnych oznaczonych klauzulą „tajne”.
Projektowana ustawa silniej niż ustawa obowiązująca kładzie nacisk na przeciwdziałanie
zaistnieniu konfliktu interesów, szczególnie w ramach organów Centrum. W związku z tym,
w projekcie ustawy rozszerzono katalog funkcji, których pełnienie wyklucza członkostwo
w Radzie i Komitecie Sterującym. Obok zakazu łączenia członkostwa w tych organach
z członkostwem w Komitecie Ewaluacji Jednostek Naukowych oraz w organach Narodowego
Centrum Nauki, z członkostwa w Radzie wykluczono również osoby pełniące funkcję rektora,
prorektora lub kierownika podstawowej jednostki organizacyjnej uczelni, dyrektora placówki
naukowej Polskiej Akademii Nauk lub instytutu badawczego, prezesa lub wiceprezesa Polskiej
Akademii Nauk i Polskiej Akademii Umiejętności, a także przewodniczącego lub
wiceprzewodniczącego Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego, Rady Głównej Instytutów
Badawczych oraz Państwowej Komisji Akredytacyjnej.
Nowym rozwiązaniem, z jednej strony promującym profesjonalizm, z drugiej zapewniającym
przejrzystość procedur, jest zasada zatrudniania wszystkich pracowników Centrum, w tym
pracowników szczebla kierowniczego, w wyniku otwartego i konkurencyjnego naboru.
Projekt ustawy precyzuje szczegółowe zasady przeprowadzenia naboru pracowników Centrum.

W zakresie nadzoru nad realizacją zadań Centrum wprowadzono instrumenty nadzoru nad
wykonaniem projektów oraz wymóg obowiązkowego zewnętrznego audytu finansowego dla
projektów o całkowitej wartości dofinansowania powyżej 2 mln zł. Ponadto ustawa porządkuje
kwestie zakresu kompetencji nadzorczych ministra właściwego do spraw nauki wobec Centrum,
dając mu możliwość sprawowania nadzoru z punktu widzenia legalności, gospodarności
i rzetelności, rozszerzając zakres sprawowanej kontroli o kontrolę merytoryczną, a także
stawiając wymóg zatwierdzania najistotniejszych dokumentów regulujących działalność
Centrum.
Wyłączenie z obecnego katalogu kompetencji nadzorczych kompetencji ujętej w obowiązującej
ustawie, dotyczącej uchylania przez Ministra sprzecznych z prawem decyzji Dyrektora jest
konsekwencją dążenia do większego usamodzielnienia się Centrum i ma na celu wzmocnienie

11
odpowiedzialności Dyrektora za podejmowane przez niego działania.
Zakres działań ewaluacyjnych Centrum w porównaniu z obecnym stanem prawnym rozszerzony
został natomiast o ocenę wpływu realizowanych programów na rozwój nauki i gospodarki oraz
wprowadzenie obowiązku przekazywania wyników ewaluacji ministrowi właściwemu do spraw
nauki.
Przewiduje się, iż zaproponowane w projekcie ustawy rozwiązania będą owocować większą
skutecznością wykonywania zadań przez Centrum oraz pozwolą na efektywniejsze
wydatkowanie środków publicznych przeznaczonych na badania i rozwój, w tym środków
zagranicznych. Ponadto rozszerzenie zakresu zadań Centrum ma na celu uczynienie z tej
jednostki faktycznego podmiotu odpowiedzialnego za wdrażanie polityki naukowo-technicznej
i innowacyjnej państwa.
Opinia o zgodności projektu ustawy z prawem Unii Europejskiej
Projekt ustawy jest zgodny z prawem Unii Europejskiej.

12