Rządowy projekt ustawy o Narodowym Centrum Badań i Rozwoju

OCENA SKUTKÓW REGULACJI
1.
Podmioty, na które oddziałuje projektowana regulacja
Projekt regulacji oddziałuje bezpośrednio na organy Centrum, tj. Radę, Dyrektora Centrum
oraz Komitet Sterujący. Pośrednio działalność Centrum w zmodyfikowanej formule będzie
się przyczyniać do koncentracji jednostek naukowych oraz tworzenia przez nie podmiotów
o potencjale niezbędnym do prowadzenia dużych programów badawczych poprzez
możliwość udziału przedsiębiorców w wykonywaniu projektów finansowanych ze środków
przekazywanych przez Centrum. Planowane rozwiązania mają służyć wzmacnianiu
współpracy między sferą nauki i sektorem gospodarki.
2.
Wyniki przeprowadzonych konsultacji
Projekt ustawy został przekazany do konsultacji społecznych do następujących podmiotów:
Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich (KRASP), Rady Głównej Szkolnictwa
Wyższego (RGSW), Prezesa Polskiej Akademii Nauk (PAN), Rady Głównej Jednostek
Badawczo-Rozwojowych (RGJBR), Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej (FNP), Polskiej
Konfederacji Pracodawców Prywatnych „Lewiatan”, Konfederacji Pracodawców Polskich,
Business Centre Club, Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”, Krajowej Sekcji Nauki NSZZ
„Solidarność” oraz Ogólnopolskiego Porozumienia Związków Zawodowych (OPZZ).
W tym trybie uwagi do ustawy zgłosił Prezes Polskiej Akademii Nauk, wskazując, że w celu
realizacji swoich zadań Centrum powinno ściśle współpracować z ministrami, głównie
z Ministrem Gospodarki, a także z przedsiębiorcami i jednostkami naukowymi, które
realizują badania stosowane i wdrażają ich wyniki. Uwaga ta została uwzględniona poprzez
skonstruowanie szerokiego katalogu zadań Centrum, w ramach których będzie możliwe
tworzenie skutecznych instrumentów służących realizacji tego celu. Stworzenie szerokiego
katalogu zadań umożliwi również tworzenie skutecznych powiązań pomiędzy Centrum
i odpowiednimi podmiotami, najkorzystniejszych dla skutecznej realizacji wyznaczonych
celów. Ponadto Prezes PAN wskazał na brak innych, poza strategicznymi programami badań
naukowych i prac rozwojowych, instrumentów ukierunkowanych na przyspieszony rozwój
gospodarki i państwa, niewłaściwe uregulowanie kwestii praw autorskich oraz praw
własności przemysłowej, które w jego opinii powinny stanowić własność podmiotów
realizujących projekt oraz nieefektywny sposób wyboru członków Rady Centrum,
ograniczający wpływ środowiska naukowego na decyzje dotyczące finansowania badań.
Uwagi te zostały częściowo uwzględnione. Oprócz strategicznych programów badań
naukowych i prac rozwojowych Centrum realizować będzie również inne zadania, w tym

13
związane z badaniami stosowanymi, współfinansowane przez przedsiębiorców oraz
projektami łączącymi badania i fazę przygotowań do wdrożenia. Wprowadzono zasadę
regulowania kwestii prawa własności do wyników badań w umowie; w ten sposób możliwe
będzie zabezpieczenie zarówno praw wykonawcy, jak i Centrum, a w określonych
przypadkach – wyłącznych praw Skarbu Państwa do wyników finansowanych prac.
Przychylono się do postulatu zmiany sposobu wybierania członków Rady poprzez rezygnację
z ustanawiania Zespołu Identyfikującego.
Uwagi zgłoszone przez Konfederację Pracodawców Polskich dotyczyły nadmiernego
uzależnienia Narodowego Centrum Badań i Rozwoju od Ministra, co powoduje, że Centrum
ma ograniczone możliwości podejmowania własnych inicjatyw, każde podejmowane
działanie musi być zatwierdzane przez Ministra. Ponadto KPP kwestionuje również zbyt
szeroki zakres kompetencji nadzorczych Ministra w stosunku do Centrum i nieelastyczny
system obsadzania stanowisk. Uwagi zostały częściowo uwzględnione. Z ustawy usunięto
szereg przepisów, zgodnie z którymi Dyrektor musiał uzyskać zgodę Ministra przed
podjęciem określonych inicjatyw związanych z realizacją zadań Centrum. Również nabór
i obsadzanie stanowisk, zarówno kierowniczych, jak i pracowniczych, zostało bardziej
szczegółowo uregulowane. Wszystkie stanowiska w Centrum, również stanowiska Dyrektora
i jego zastępców, będą obsadzane w drodze konkursu, co zapewni przejrzystość polityki
kadrowej prowadzonej przez NCBiR. Nie jest jednak możliwe ograniczenie kompetencji
nadzorczych Ministra w stosunku do Centrum. Centrum jest agencją powołaną do realizacji
zadań z zakresu polityki naukowej i naukowo-technicznej państwa, za którą odpowiada
minister właściwy do spraw nauki. Niewłaściwym byłoby pozostawienie całkowitej swobody
Dyrektorowi co do sposobu realizacji tych zadań.
Konferencja Rektorów Akademickich Szkół Polskich z uznaniem odniosła się do licznej
reprezentacji środowisk gospodarczych w Radzie Centrum. Przewodnicząca KRASP
podkreśliła istotną rolę, jaką odgrywa zapewnienie szerokiego udziału tych środowisk
w Radzie, szczególnie w kontekście zadań Centrum, które zakładają tworzenie silnych
powiązań nauki z gospodarką. Zakwestionowana została idea powoływania Zespołu
Identyfikującego, który miałby wyłaniać kandydatów na członków Rady. Uwaga została
uwzględniona, zrezygnowano z tworzenia takiego gremium.
Uwagi zgłoszone przez Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych dotyczą
niedostatecznego odniesienia się w ustawie o NCBiR do głównego celu proponowanych
w ramach reformy zmian, w tym zwiększania powiązań między nauką i gospodarką. Zarzut

14
ten jednak wydaje się niezasadny, gdyż ustawa odnosi się w wielu miejscach do tworzenia
takich powiązań, zarówno poprzez tworzenie mechanizmów stymulujących współpracę obu
środowisk, jak i między innymi likwidację ograniczeń dotyczących nakładów na działalność
B+R w odniesieniu do wnioskowania o środki przez przedsiębiorców oraz korzystne
uregulowanie zagadnień związanych z prawami własności przemysłowej i prawami
autorskimi.
Krajowa Sekcja Nauki NSZZ „Solidarność” zapowiedziała odniesienie się do statutu
Centrum, uzasadniając to tym, że najważniejsze regulacje dotyczące organizacji Centrum
znajdą się w tym akcie.
Rada Główna Jednostek Badawczo-Rozwojowych zgłosiła postulat, że w celu realizacji
swoich zadań Centrum powinno ściśle współpracować z przedsiębiorcami i jednostkami
naukowymi, które realizują badania stosowane i wdrażają ich wyniki. Uwaga ta została
uwzględniona poprzez skonstruowanie szerokiego katalogu zadań Centrum, w ramach
których będzie możliwe tworzenie skutecznych instrumentów służących realizacji tego celu.
Stworzenie szerokiego katalogu zadań umożliwi również tworzenie skutecznych powiązań
pomiędzy Centrum i odpowiednimi podmiotami, najkorzystniejszych dla skutecznej realizacji
wyznaczonych celów. RGJBR krytycznie oceniła również odejście w projektowanych
przepisach od projektów celowych i rozwojowych wskazując, że eliminacja tych
instrumentów oznacza niezrozumienie i niezrealizowanie podstawowej roli badań naukowych
w odniesieniu do innowacyjności i rozwoju gospodarki. Uwaga ta nie jest uzasadniona.
Wśród zadań Centrum przewidziano szereg zadań ukierunkowanych na współpracę sektora
nauki z sektorem przedsiębiorstw, pozostawiając Dyrektorowi Centrum swobodę
w określaniu instrumentów ich realizacji. Rada Główna Jednostek Badawczo-Rozwojowych
sugeruje, że niedopuszczalnym jest, by środki finansowe przeznaczane na działalność
Narodowego Centrum Badań i Rozwoju były niższe niż przewidziane dla Narodowego
Centrum Nauki. Uwaga ta również nie jest uzasadniona. Na rok 2009 planowany jest znaczny
wzrost środków finansowych przeznaczonych na finansowanie realizacji zadań Centrum,
projekt ustawy odnosi się tylko do kwoty, o którą nakłady te wzrosną. rodki finansowe,
o których mówi projekt ustawy o Narodowym Centrum Nauki, dotyczą nakładów na
uruchomienie Centrum i realizację jego zadań.
Rada Główna Szkolnictwa Wyższego również negatywnie oceniła odejście od projektów
celowych. Ponadto podniosła kwestię nadmiernej centralizacji sfery badań naukowych i prac
rozwojowych, która może skutkować marginalizacją realnego wpływu środowisk naukowych

15
na sprawy polityki naukowej, naukowo-technicznej i innowacyjnej państwa. Uwaga ta nie jest
uzasadniona. Ustawa przewiduje, że przedkładanie propozycji strategicznych programów
badań naukowych i prac rozwojowych, jak i przygotowywanie opinii w sprawach
dotyczących realizacji innych zadań Centrum będzie zadaniem Rady Centrum, w skład której
wchodzą zarówno przedstawiciele środowisk naukowych, gospodarczych i finansowych, jak
i przedstawiciele administracji rządowej. Taka konstrukcja Rady zapewni możliwość
realnego wpływu na kształtowanie polityki naukowej, naukowo-technicznej i innowacyjnej
wszystkim reprezentowanym w niej środowiskom.
Projekt poddany został również procesowi konsultacji ze środowiskiem naukowym, zarówno
instytucjami, jak i pojedynczymi naukowcami. W odpowiedzi otrzymano 51 opinii – 21
zgłoszonych przez instytucje i 30 zgłoszonych przez indywidualnych naukowców.
Projekt został zamieszczony w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie Ministra Nauki
i Szkolnictwa Wyższego zgodnie z art. 5 ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności
lobbingowej w procesie stanowienia prawa (Dz. U. Nr 169, poz. 1414). W trybie tej ustawy
żaden podmiot nie zgłosił zainteresowania pracami nad projektem.
3.
Wpływ projektowanej regulacji na sektor finansów publicznych, w tym budżet państwa
i budżety jednostek samorządu terytorialnego
Działalność Centrum jest finansowana ze środków planowanych w budżecie państwa w części
28 – Nauka. Nie ulegną zmianie koszty administrowania Centrum (nie planuje się
zwiększenia składu osobowego oraz kosztów związanych z siedzibą Centrum).
Szacowany wzrost nakładów budżetowych na naukę w 2009 r., związany z pełnym
uaktywnieniem Narodowego Centrum Badań i Rozwoju w zakresie strategicznych
programów badań naukowych i prac rozwojowych, to 90 mln zł, z czego koszty ewaluacji
wyniosą 10 mln zł, zaś koszty rozszerzenia zakresu tematycznego strategicznych programów
badań naukowych i prac rozwojowych wyniosą 80 mln zł.
Szacowany wzrost nakładów na naukę w 2009 r., związany z nowymi zadaniami
wprowadzonymi w art. 15 ust. 1 – 4 projektu, to 132,5 mln zł.
Skutki finansowe wynikające z realizacji zadań Centrum w 2009 roku, które zostaną pokryte
w ramach środków budżetowych na naukę, szacuje się na 222,5 mln zł.
W projekcie budżetu na 2009 rok na realizację zadań Centrum w obszarze bezpieczeństwa
i obronności państwa przewidziane zostało ponadto 304 mln zł z działu 752 – Obrona
narodowa.

16
4.
Wpływ projektowanej regulacji na konkurencyjność gospodarki i przedsiębiorczość,
w tym na funkcjonowanie przedsiębiorstw
Realizacja zadań Centrum, w tym strategicznych programów badań naukowych i prac
rozwojowych, będzie sprzyjać tworzeniu dużych interdyscyplinarnych zespołów badawczych,
w skład których będą wchodzić naukowcy reprezentujący różne jednostki prowadzące
działalność B+R: uczelnie, placówki naukowe PAN, instytuty badawcze. Zwiększona
zostanie również mobilność pomiędzy personelem zatrudnionym w tych podmiotach oraz –
w ramach udziału przedsiębiorców w wykonywaniu zadań badawczych – mobilność
sektorowa pomiędzy nauką a gospodarką. Duże zespoły badawcze będą szansą rozwoju
zawodowego w kraju, zwłaszcza dla młodych naukowców oraz zdobywania przez nich
doświadczenia w zarządzaniu projektami naukowymi.
Poprzez realizację zadań, w szczególności strategicznych programów badań naukowych i prac
rozwojowych ukierunkowanych na potrzeby gospodarki oraz współpracę z przedsiębiorcami,
funkcjonowanie Centrum będzie się przyczyniać do wzrostu poziomu innowacyjności
przedsiębiorstw oraz ich konkurencyjności, zarówno na rynku krajowym, jak i zagranicznym.
Poprawa konkurencyjności badań naukowych i prac rozwojowych, poprzez szerszą i bardziej
rygorystyczną ocenę możliwości zastosowania wyników projektów w gospodarce lub innego
praktycznego wykorzystania wyników projektu, będzie stanowić jeden z istotniejszych
czynników stymulujących wzrost gospodarczy.
5.
Wpływ projektowanej regulacji na sytuację i rozwój regionalny
Oczekuje się, iż realizacja przez Centrum, zwłaszcza nowych zadań określonych ustawą,
będzie się przekładać na wzrost potencjału naukowego i gospodarczego regionów. Możliwość
realizacji zadań we współpracy z partnerami krajowymi lub zagranicznymi, programy
wsparcia dla młodych naukowców oraz finansowanie przedsięwzięć dotyczących budowy
i eksploatacji dużej infrastruktury badawczej może prowadzić do tworzenia, dysponujących
wysoko wykwalifikowaną kadrą naukową, regionalnych ośrodków innowacji i wiedzy,
przyczyniając się jednocześnie do wyrównywania dysproporcji między regionami.
6.
Wpływ projektowanej regulacji na społeczeństwo
Będzie to wpływ pośredni. Działalność Centrum będzie się przyczyniać do wzrostu
świadomości społecznej w zakresie roli nauki w rozwoju cywilizacyjnym i gospodarczym
kraju oraz wzrostu postaw proinnowacyjnych, w szczególności wśród przedsiębiorców.
01/17rch

17