Poselski projekt ustawy o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej

wodów zaufania publicznego sprawowana być winna w „granicach interesu publicznego i dla
jego ochrony”. Interes ten nie może być przy tym utożsamiany z interesem korporacji zawo-
dowej czy też jej członków. W orzeczeniach tych Trybunał potwierdził, że wybór modelu
naboru do zawodów prawniczych należy do ustawodawcy działającego na gruncie obowiązu-
jących unormowań konstytucyjnych. Konstytucja nie przesądza jednoznacznie trybu kształce-
nia teoretycznego oraz przygotowania praktycznego do wykonywania reglamentowanych
zawodów prawniczych. Niemniej dla dobra wymiaru sprawiedliwości stanowiącego element
interesu publicznego i dla dobra osób (podmiotów) korzystających z pomocy prawnej przygo-
towanie to winno odpowiadać kryteriom wysokiej jakości i wiarygodności kojarzonej z poję-
ciem zaufania publicznego. Jak zauważył też Trybunał „podstawą włączenia określonego za-
wodu do kategorii zawodu zaufania publicznego powinno być zawsze uznanie, że nałożenie
owych ograniczeń nie następuje w celu stworzenia określonej grupie zawodowej przywilejów,
lecz ma służyć interesowi publicznemu, a zakres ograniczeń winien być odpowiedni do
ochrony tego interesu. Trybunał Konstytucyjny w oparciu o obecnie obowiązujące zapisy
dopuszcza możliwość daleko idących zmian. Konsekwencją tego jest uściślenie dopuszczal-
nych granic wolności wyboru zawodu poprzez dodanie w art. 65 nowego ustępu w brzmieniu:
„Jeżeli ustawa uzależnia podjęcie wykonywania określonego zawodu od spełnienia szczegól-
nych warunków, ustalenie ich spełnienia powierza się organowi państwowemu. Osoby aktu-
alnie wykonujące dany zawód nie mogą uczestniczyć w podejmowaniu rozstrzygnięć zapada-
jących w postępowaniu przed tym organem”.
Druga grupa zmian dotyczy problemu rozrachunku z komunistyczną przeszłością.
Powszechna jest już opinia, że Rzeczpospolita Polska, mimo upływu prawie 20 lat od odzy-
skania niepodległości i przywrócenia demokracji, jeszcze nie uporała się z tym problemem.
Jedną z przyczyn tego stanu jest kontrowersyjna interpretacja ogólnych zasad konstytucyj-
nych, takich jak np. ochrona praw nabytych, w kierunku zakazu podejmowania działań naru-
szających interesy osób, które uczestniczyły w praktykach państwa totalitarnego. W sprawach
tych mamy do czynienia ze sprzecznym opiniami wybitnych autorytetów prawniczych i z
wyrokami Trybunału Konstytucyjnego podejmowanymi większością głosów, ze zdaniami
odrębnymi części sędziów. W takiej sytuacji działania ustawowe podejmowane w imię ele-
mentarnej sprawiedliwości narażone są na ryzyko zakwestionowania ich zgodności z Konsty-
tucją. Wobec niemożności uzyskania konsensu co do wykładni Konstytucji, konieczne jest
przesądzenie pewnych istotnych spraw bezpośrednio w jej tekście.
Przede wszystkim chodzi o uznanie obywatelskiego prawa podmiotowego do pełnej
wiedzy o prowadzonych do 1989 r. działaniach partii komunistycznej i porządkowanego jej

4
aparatu przymusu państwowego, które były wymierzone w niepodległościowe i wolnościowe
dążenia Narodu, prawa obywateli oraz prawa Kościoła i niezależnych instytucji społecznych,
w tym o osobach prowadzących i wspomagających te działania. Dodanie przepisu art. 61a ust.
1 w projektowanym brzmieniu spowoduje, że z prawa tego obywatel będzie mógł korzystać
bezpośrednio na podstawie Konstytucji; rolą ustawy nie jest dozowanie tego prawa, lecz je-
dynie stworzenie organizacyjno-technicznych warunków korzystania z niego. Ustawa będzie
mogła ustanawiać ograniczenia w realizacji tego prawa, ale nie w granicach ogólnych klauzul
zawartych w art. 31 ust. 3 Konstytucji, lecz w węższych granicach, określonych w projekto-
wanym art. 61a ust. 2. Granicami tymi będą wyłącznie: szczególnie uzasadniona ochrona dóbr
osób pokrzywdzonych (w grę mogą wchodzić takie dobra, jak wiedza o stanie zdrowia oraz
życiu rodzinnym i intymnym) oraz ochrona wiadomości szczególnie istotnych dla bezpie-
czeństwa państwa (oczywiście chodzi o aktualne bezpieczeństwo Rzeczypospolitej, a nie o
bezpieczeństwo państwa totalitarnego). Wobec politycznych zapowiedzi ograniczania dzia-
łalności Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji cigania Zbrodni przeciwko Narodowi Pol-
skiemu lub nawet likwidacji tej ważnej instytucji należy konstytucyjnie ustabilizować jej ist-
nienie i rolę. Z projektowanego art. 61a ust. 3 będzie wynikać, że jednym z zadań (choć nie
jedynym zadaniem) Instytutu jest realizacja prawa obywatelskiego, o którym mowa w ust. 1
tego artykułu. Wyrazy „w szczególności” oznaczają w tym kontekście to, że zadanie to może
obciążać także inne organy i instytucje państwa, stosownie do zakresu ich działania. Instytut
ma także inne zadania, ponieważ zakres i sposób jego działania określa ustawa (art. 61a ust. 3
zdanie drugie).
Uzupełnienia odnośnie do rozrachunku z komunistyczną przeszłością projekt wpro-
wadza ponadto do art. 60 (prawo dostępu do służby publicznej) oraz art. 67 (prawo do zabez-
pieczenia społecznego, zwłaszcza w sferze emerytalnej). W pierwszym wypadku chodzi o
stworzenie wyraźnej konstytucyjnej podstawy do ustawowego ograniczenia udziału osób,
które brały udział w działaniach partii komunistycznej i podporządkowanego jej aparatu
przymusu państwowego wymierzonych w niepodległościowe i wolnościowe dążenia Narodu,
prawa obywateli oraz prawa Kościoła i niezależnych instytucji społecznych; mówiąc w skró-
cie, chodzi o dopuszczenie regulacji ustawowych na rzecz dekomunizacji życia publicznego.
Zakres i tryb ustawowego ograniczenia udziału takich osób w życiu publicznym określi usta-
wa. Regulacja ta nie będzie dotyczyć biernego prawa wyborczego przysługującego bezpo-
średnio na podstawie Konstytucji; w warunkach pełnej wiedzy o przeszłości nie będzie istnieć
ryzyko, że Naród w powszechnych wyborach powierzy ważne funkcje publiczne osobom,
które działały na jego szkodę. Z kolei uzupełnienie w art. 67 Konstytucji polega na stworze-

5
niu jednoznacznej podstawy do pozbawienia takich osób „szczególnych korzyści” z tytułu
służby lub pracy w strukturach prowadzących działania, o których mowa wyżej. Nie chodzi
zatem o pozbawienie tych osób stażu emerytalnego czy praw emerytalnych jako takich, lecz o
wyeliminowanie emerytalnych skutków ich niezasłużenie wysokich zarobków oraz uprzywi-
lejowanego sposobu ustalania emerytur i rent. Jak wynika z szacunkowych danych minister-
stwa Spraw Wewnętrznych i Administracji z 2007 r. na emeryturę do roku 1990 odeszło oko-
ło 46 tyś byłych funkcjonariuszy SB i MO z czego według niepełnych danych archiwalnych
na pewno bezpośrednio z SB odeszło ponad 22 tyś funkcjonariuszy. rednia wysokość emery-
tury generalskiej to około 7240 zł, a oficerskiej od około 2600 zł miesięcznie. Jak widać oby-
watele rocznie ponoszą wydatki z tytułu wypłaty emerytur byłym funkcjonariuszom SB w
granicach od 350 do 580 mln zł. Większość prawdziwych danych dotyczących służby w De-
partamentach od I –VI Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji i innych „zasłużo-
nych” formacjach została skutecznie zamazana. Funkcjonariusze często na kilka miesięcy
przed odejściem na emeryturę przenosili się np. do MO i dlatego jako ostatnie miejsce pracy
w dokumentach emerytalnych widnieje ta formacja, a nie SB. Mimo upływu wielu lat nie-
zmienna pozostaje sytuacja, w której kaci otrzymują wysokie emerytury, a ich ofiary walczą-
ce o wolność i demokrację żyją często na granicy ubóstwa bez jakichkolwiek środków do
życia. Proponowana zmiana ma umożliwić ustalenie wymiaru emerytur wspomnianej grupy w
oparciu o racjonalne zasady wynikające ze sprawiedliwości społecznej. Szczegółowe rozwią-
zania należą oczywiście do ustawodawcy zwykłego.
Trzeci problem dotyczy konstytucyjnej dopuszczalności przymusowego oddziaływa-
nia medycznego (w szczególności farmakologicznego) na osoby, które z powodu zaburzeń
psychicznych stwarzają zagrożenie dla życia, zdrowia i nietykalności cielesnej innej osób.
Niektórzy przeciwnicy takiego oddziaływania skłonni są wywodzić dyskusyjne twierdzenie o
jego konstytucyjnej niedopuszczalności z zakazu „eksperymentów medycznych” (art. 39) lub
z zakazu „poniżającego traktowania” bądź „kar cielesnych” (art. 40). Jakkolwiek inni prawni-
cy nie podzielają powyższej argumentacji, sprawa jest zbyt poważna, aby pozostała domeną
spekulacji i dowolnych regulacji ustawowych, narażonych na zakwestionowanie przez Try-
bunał Konstytucyjny. Projektowane uzupełnienie art. 39 Konstytucji ma na celu przecięcie
sporów interpretacyjnych, a zarazem wprowadzenie niezbędnych w państwie prawnym re-
strykcji. Przede wszystkim przymusowe zabiegi medyczne, o których mowa, będą mogły być
dokonywanie tylko na podstawie ustawy, która wyraźnie określi przypadki, w jakich są do-
puszczalne. Decyzja o poddaniu osoby stwarzającej zagrożenie takim zabiegom będzie nale-
żeć wyłącznie do sądu. Nie trzeba przy tym dodawać, że sąd może podjąć taką decyzję jedy-

6
nie na podstawie dostatecznie określonych ustawowo przesłanek materialnoprawnych i w
ramach rzetelnej, ustawowo uregulowanej procedury, z udziałem osoby, której decyzja ma
dotyczyć (łącznie z prawem do odwołania) – to wynika bowiem z innych norm i zasad kon-
stytucyjnych. Proponowane wyrazy „może nakazać” wskazują na fakultatywność decyzji są-
du, który w każdym konkretnym przypadku rozważy, czy środek, o którym mowa, jest w da-
nej sytuacji konieczny dla ochrony wskazanych dóbr innych osób.
Projekt ustawy nie pociąga za sobą obciążenia budżetu państwa ani budżetów jedno-
stek samorządu terytorialnego. Materia projektu jest zgodna z prawem Unii Europejskiej oraz
rodzi pozytywne skutki społeczno-gospodarcze.

7
Warszawa, 30 października 2008 r.
BAS-WAEM-3011/08



Pan
Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej



Opinia prawna
w sprawie zgodności z prawem Unii Europejskiej poselskiego projektu
ustawy o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (przedstawiciel
wnioskodawców: poseł Przemysław Gosiewski)

Na podstawie art. 34 ust. 9 uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca
1992 roku – Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jednolity: Monitor Polski z
2002 r., Nr 23, poz. 398, ze zmianami) sporządza się następującą opinię:

1. Przedmiot projektu ustawy
Projekt przewiduje zmianę artykułów: 17, 39, 60, 65 i 67 oraz dodanie
artykułu. 61a w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.
(Dz. U. Nr 78, poz. 483, ze zmianami). Przedłożony projekt zmiany Konstytucji
RP zakłada: wyznaczenia granic kompetencji samorządów zawodowych,
reprezentujących osoby wykonujące zawody zaufania publicznego
(proponowane art. 17 ust. 1 i art. 65 ust. 1a Konstytucji); wprowadzenie
podstawy konstytucyjnej uchwalenia ustaw określających: 1) przypadki, w
których sąd może nakazać poddanie osoby z zaburzeniami psychicznymi,
stwarzającej zagrożenie dla życia, zdrowia lub nietykalności cielesnej innych
osób, zabiegom medycznym służącym zmniejszeniu tego zagrożenia
(proponowany art. 39 ust. 2 Konstytucji), 2) ograniczenia prawa dostępu do
służby publicznej osób, które brały udział w działaniach partii komunistycznej i
aparatu przymusu (proponowany art. 60 ust. 2 Konstytucji); prawo obywateli do
pełnej informacji o działaniach partii komunistycznej i podporządkowanego jej
aparatu przymusu państwowego oraz wskazanie kompetencji Instytutu Pamięci
Narodowej w tym zakresie (proponowany art. 61a Konstytucji); wprowadzenie
zakazu czerpania szczególnych korzyści w zakresie zabezpieczenia społecznego
z tytułu służby lub pracy w strukturach prowadzących takie działania
(proponowany art. 67 ust. 1a Konstytucji).
Proponowana ustawa ma wejść w życie po upływie 14 dni od dnia
ogłoszenia.