Poselski projekt ustawy o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej

Warszawa, 30 czerwca 2009 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

DSPA-140-21(3)/09






Pan

Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej





Przekazuję przyjęte przez Radę Ministrów stanowisko wobec poselskiego
projektu ustawy:
- o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej
Polskiej (druk nr 1518).

Jednocześnie informuję, że Rada Ministrów upoważniła Ministra
Sprawiedliwości do reprezentowania Rządu w tej sprawie w toku prac
parlamentarnych.


(-) Donald Tusk

Stanowisko Rządu
wobec poselskiego projektu ustawy o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej
Polskiej (druk nr 1518)


Poselski projekt ustawy o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej przewiduje
zmiany w ustawie zasadniczej w trzech sferach:
1) wyeliminowanie wpływu samorządów zawodowych na dostęp do danego zawodu
osób, które pragną go wykonywać,
2) regulacja dopuszczalności przymusowego oddziaływania medycznego

na osoby,
3) dokonanie rozrachunku z komunistyczną przeszłością poprzez zmiany dotyczące
prawa dostępu do służby publicznej, dostępu do informacji

o działaniach władz komunistycznych oraz prawa do zabezpieczenia społecznego
(emerytalnego).
Analiza projektowanych regulacji przywiodła do następujących wniosków.

1. Zmiany odnoszące się do kompetencji samorządów zawodowych obejmują
propozycję nowelizacji art. 17 ust. 1 Konstytucji RP, a także dodanie nowego ust. 1a
w art. 65 Konstytucji RP.
Zgodnie z obecnie obowiązującym art. 17 ust. 1 Konstytucji RP, w drodze ustawy
można tworzyć samorządy zawodowe, reprezentujące osoby wykonujące zawody zaufania
publicznego i sprawujące pieczę nad należytym wykonywaniem tych zawodów w granicach
interesu publicznego i dla jego ochrony. Projektodawca proponuje, by do ww. przepisu dodać
zdanie: „Samorządy te nie mogą ograniczać wolności wyboru zawodu”. Proponowany ust. 1a
w art. 65 zakłada ponadto, iż „jeżeli ustawa uzależnia podjęcie wykonywania określonego
zawodu od spełnienia szczególnych warunków, ustalenie ich spełnienia powierza się
organowi państwowemu. Osoby aktualnie wykonujące dany zawód nie mogą uczestniczyć
w podejmowaniu rozstrzygnięć zapadających w postępowaniu przed tym organem”.
Powyższe propozycje projektodawca uzasadnia m.in. utrudnionym dostępem
do zawodów prawniczych i płynącym stąd ograniczaniem wolności wyboru zawodu.
Odnosząc się do argumentów, które legły u podstaw projektowanej zmiany

w tym zakresie, należy podnieść, iż art. 17 Konstytucji RP umiejscowiony został przez
ustrojodawcę w pierwszym rozdziale tego aktu prawnego. Tym samym prawo

do tworzenia samorządów zawodowych zaliczone zostało do podstawowych zasad społeczno-
gospodarczego ustroju państwa.
Należy dostrzec, iż proponowana zmiana dotyczyłaby nie tylko samorządów
zawodowych zrzeszających przedstawicieli samorządów prawniczych, ale również
wszystkich innych samorządów. Proponowana zmiana miałaby tym samym zastosowanie
do wszystkich zawodów regulowanych, których przedstawiciele zrzeszeni są w samorządach
(np. lekarze, architekci, pielęgniarki, położne).
Kolejno należy dostrzec, iż w aktualnie obowiązującym porządku prawnoustrojowym
można, na poziomie ustaw zwykłych, wprowadzać do sytemu prawa regulacje mające na celu
ułatwienie dostępu do zawodów zaufania publicznego. Zwłaszcza argument podnoszony
w uzasadnieniu do projektu ustawy, iż w szczególności istniejące regulacje prawne dotyczące
zawodów prawniczych, nadmiernie rozszerzają kompetencje samorządów zawodowych
i w praktyce dochodzi do naruszenia konstytucyjnej wolności wyboru zawodu, wydaje się
nieuzasadniony.
Odnosząc się do jednej z kategorii zawodów zaufania publicznego, tj. zawodów
prawniczych, należy zaakcentować, iż do porządku prawnego wprowadzono przepisy, które
statuują pozaaplikacyjne ścieżki dostępu do tychże zawodów. Ustawa z dnia

20 lutego 2009 r. o zmianie ustawy - Prawo o adwokaturze, ustawy o radcach prawnych oraz
ustawy - Prawo o notariacie (Dz. U. Nr 37, poz. 286) dokonała w tym względzie
dostosowania przepisów do wymogów prawnych, określonych przez Trybunał Konstytucyjny
w wyrokach z dnia 19 kwietnia 2006 r., sygn. K 6/06, z dnia 8 listopada 2006 r., sygn. K
30/06 oraz z dnia z dnia 26 marca 2008 r., sygn. K 4/07. Nowelizacja wykreowała precyzyjnie
określony katalog osób, co do których nie stosuje się wymogu odbycia aplikacji i złożenia
egzaminu zawodowego oraz osób, które mogą przystąpić do egzaminu zawodowego bez
odbycia aplikacji.
Ponadto z całokształtu obowiązujących regulacji wynika, iż egzaminy wstępne
na aplikacje prawnicze są już w istocie egzaminami państwowymi, natomiast egzaminy
zawodowe przeprowadzane są przy znaczącym udziale przedstawicieli Państwa.
Trzeba też wskazać, iż trwają obecnie prace legislacyjne nad rządowym projektem
ustawy o państwowych egzaminach prawniczych, którego istotą jest uatrakcyjnienie drogi
zawodowej absolwentów studiów prawniczych.
Ponadto konsekwencją wejścia w życie projektowanego art. 65 ust. 1a byłaby
konieczność wprowadzenia zmian na poziomie ustawowym, odnoszących się m. in. do

2
kwestii przeprowadzania przez organy państwa procedury uzyskiwania odpowiednich
kwalifikacji (a także uznawania kwalifikacji nabytych za granicą).
2. Następnie projekt nowelizacji przewiduje wprowadzenie do art. 39 Konstytucji RP
przepisu ust. 2 stanowiącego, iż w ustawowo określonych przypadkach sąd może nakazać
poddanie osoby, która ze względu na zaburzenia psychiczne stwarza zagrożenie dla życia,
zdrowia lub nietykalności cielesnej innych osób, zabiegom medycznym służącym
zmniejszeniu tego zagrożenia.
W tym miejscu należy zauważyć, iż przyjęty obecnie w Konstytucji RP standard
w sposób odpowiedni chroni prawa jednostki i nie zmierza w kierunku ograniczenia czy
zakazania doświadczeń naukowych i eksperymentów, zakłada jednak ich dobrowolność.
Konstytucja RP w art. 39 wprowadza bowiem zakaz poddawania kogokolwiek
eksperymentom naukowym, w tym medycznym, bez dobrowolnie wyrażonej zgody. Również
art. 38 gwarantuje każdemu prawną ochronę życia, natomiast art. 40 zakazuje tortur oraz
okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania i karania, a także stosowania kar
cielesnych.
Należy jednocześnie podkreślić, iż w ramach aktualnego porządku prawnego mogą
być podejmowane ingerencje w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw, do
czego uprawnia art. 31 ust. 3 Konstytucji RP. Polski ustawodawca skorzystał z takiej
możliwości w prawie karnym oraz w ustawie z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia
psychicznego (Dz. U. Nr 111, poz. 535, z późn. zm.). Jednocześnie należy zauważyć, że
dotychczasowe brzmienie art. 39 ustawy zasadniczej nie budziło zastrzeżeń, czy też
wątpliwości interpretacyjnych.
Zaproponowany przepis art. 39 ust. 2 odnosi się do wąskiego zakresu praw i wolności,
wskazując przesłanki ograniczenia praw i wolności w odmienny sposób, niż czyni to
wskazany wyżej art. 31 ust. 3 Konstytucji RP, co może prowadzić do powstania wątpliwości
interpretacyjnych.
Ponadto Trybunał Konstytucyjny w swoim orzecznictwie, w sposób obszerny
i wyczerpujący określił status prawny jednostki oraz dopuszczalność i formę ingerencji
ustawodawczej w konstytucyjnie chronione wolności i prawa. Orzecznictwo Trybunału
Konstytucyjnego sprzyja stabilności i kształtowaniu autorytetu Konstytucji RP,
a jednocześnie umożliwia adaptację jej przepisów do zmieniającej się rzeczywistości. Mając
na uwadze powyższe, doprecyzowanie art. 39 ustawy zasadniczej poprzez dodanie ust. 2
wydaje się bezprzedmiotowe.

3
Trzeba też wskazać, iż w rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy

– Kodeks karny, ustawy – Kodeks postępowania karnego, ustawy – Kodeks karny
wykonawczy oraz ustawy o Policji (druk nr 1276), proponuje się wobec sprawców
przestępstw przeciwko wolności seksualnej i obyczajności popełnianych wobec osób poniżej
15 roku życia (gwałt pedofilski) lub członków najbliższej rodziny (gwałt kazirodczy),
obligatoryjne poddanie ich terapii farmakologicznej i psychoterapii obniżających popęd
seksualny.
Warto też podnieść, iż w przypadku przyjmowania do zakładów psychiatrycznej
opieki zdrowotnej osób stwarzających zagrożenie dla życia i zdrowia, zgoda sądu ma
charakter następczy. Tym samym procedury medyczne stosowane wobec tych osób nie
byłyby w istocie wykonywane w wyniku orzeczenia sądu.
3. Odnosząc się do propozycji zawartych w art. 1 pkt 3, 4 i 6 projektu ustawy,
dotyczących projektowanych art. 60 ust. 2, art. 61a oraz art. 67 ust. 1a Konstytucji RP, należy
wskazać, co następuje.
Jako właściwe ocenić trzeba obecnie obowiązujące regulacje dotyczące prawa
do zabezpieczenia społecznego, określone w art. 67 Konstytucji RP. Przepis ten stanowi, iż
każdy obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze
względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego. Zakres i formy
zabezpieczenia społecznego określa ustawa.
Należy podkreślić, iż w ramach wskazanej normy konstytucyjnej podjęto działania
legislacyjne zmierzające do zmniejszenia emerytur byłym funkcjonariuszom służb
specjalnych PRL oraz członkom Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego. Uchwalona w dniu
23 stycznia 2009 r. ustawa o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy oraz i ich
rodzin oraz ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji
Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego,
Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej,
Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin
(Dz. U. Nr 24, poz. 145), obniża podstawę wymiaru emerytury osób, które były członkami
Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego lub pełniły funkcje w organach bezpieczeństwa
państwa. Ustawa stanowi, iż właściwe organy emerytalne dokonają z urzędu ponownego
ustalenia prawa do świadczeń i wysokości świadczeń. Wypłata świadczeń ustalonych wedle
zasad określonych w ustawie nastąpi od dnia 1 stycznia 2010 r.

4