Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty

Warszawa, 8 stycznia 2009 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

DSPA-140-266(5)/08


Pan

Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej






Przekazuję przyjęte przez Radę Ministrów stanowisko wobec
poselskiego projektu ustawy



- o zmianie ustawy o systemie oświaty
(druk nr 1137).


Jednocześnie informuję, że Rada Ministrów upoważniła Ministra Edukacji
Narodowej do reprezentowania Rządu w tej sprawie w toku prac parlamentarnych.


z up. Wiceprezes Rady Ministrów
Minister Gospodarki

(-) Waldemar Pawlak



Stanowisko Rządu
wobec poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty
(druk nr 1137)




Omawiany projekt ustawy, zgłoszony przez grupę posłów Klubu Parlamentarnego
Lewicy, dotyczy zmiany treści art. 12 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty
(Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.).
Zgodnie z obecnym brzmieniem ust. 1 wymienionego artykułu naukę religii organizuje
się:
- w publicznych przedszkolach, szkołach podstawowych i gimnazjach - na życzenie rodziców,
- w publicznych szkołach ponadgimnazjalnych - na życzenie bądź rodziców bądź uczniów;
po osiągnięciu pełnoletności o pobieraniu nauki religii decydują samodzielnie uczniowie.
Warunki i sposób organizowania nauki religii w publicznych szkołach, przedszkolach
i placówkach określa, wydane na podstawie upoważnienia zawartego w art. 12 ust. 2 ustawy
z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty, rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej
z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii
w publicznych przedszkolach i szkołach (Dz. U. Nr 36, poz. 155, z późn. zm.).
Odnosząc się do propozycji zmian zawartych w poselskim projekcie ustawy o zmianie
ustawy o systemie oświaty należy zauważyć, że dodanie w ust. 1 art. 12 ustawy o systemie
oświaty, obok określenia „rodzice”, dodatkowego określenia „prawni opiekunowie” (chodzi
tu o osoby uprawnione do wyrażenia życzenia, by dziecko uczęszczało na religię), jest
zbędne, ponieważ zgodnie ze słowniczkiem zawartym w art. 3 pkt 10 ustawy o systemie
oświaty, ilekroć w jej przepisach jest mowa bez bliższego określenia o rodzicach, należy
przez to rozumieć także prawnych opiekunów dziecka. Zatem dodanie w art. 12 ust. 1 ustawy
o systemie oświaty po wyrazach „rodzice” wyrazów „prawni opiekunowie” nie tylko nie
usunęłoby jakiejkolwiek niespójności terminologicznej, bo taka nie istnieje, ale mogłoby
wywołać wątpliwości co do intencji ustawodawcy - wobec brzmienia wcześniejszego
przepisu art. 3 pkt 10 tej ustawy.
Celem pozostałych zmian proponowanych w projekcie poselskim jest uregulowanie
bezpośrednio w ustawie o systemie oświaty spraw związanych z nauczaniem religii
w szkołach, dotychczas regulowanych w aktach wykonawczych do tej ustawy.

2

Wliczanie oceny z religii do średniej ocen uzyskanych przez ucznia w danym roku lub
w całym okresie nauki przewidują § 20 ust. 4a oraz § 22 ust. 2a rozporządzenia Ministra
Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania,
klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów
i egzaminów w szkołach publicznych (Dz. U. Nr 83, poz. 562, z późn. zm.). Z wymienionych
przepisów rozporządzenia wynika obowiązek wliczania oceny z religii do średniej ocen
uzyskanych przez ucznia. W projekcie poselskim proponuje się zakazanie bezpośrednio
w ustawie o systemie oświaty (art. 12 ust. 2 zdanie drugie) wliczania oceny z religii
do średniej ocen uzyskanych przez ucznia w wyniku rocznej klasyfikacji.
Podkreślenia wymaga, iż w sprawie zgodności z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej
i ustawą o systemie oświaty przepisów rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia
30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania
uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach
publicznych, ustanawiających obowiązek wliczania oceny z religii do średniej ocen, wypowie
się niebawem Trybunał Konstytucyjny, w związku z wnioskiem złożonym przez grupę
posłów w trybie art. 191 ust. 1 pkt 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Minister Edukacji Narodowej w pisemnym stanowisku przedstawionym Trybunałowi
Konstytucyjnemu odniósł się negatywnie do tego wniosku stwierdzając, iż wliczanie oceny
z religii do średniej ocen ucznia nie narusza ani Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, ani
ustawy o systemie oświaty. Jednakże w przypadku gdyby Trybunał Konstytucyjny orzekł
o niezgodności zakwestionowanych przepisów rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej
z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej lub ustawą o systemie oświaty, problem
uregulowania w ustawie czy rozporządzeniu zakazu wliczania oceny z religii do średniej
stałby się bezprzedmiotowy. Wówczas bowiem, wobec utraty mocy obowiązującej
zakwestionowanych przepisów rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia
30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania
uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach,
przestałaby istnieć podstawa prawna do wliczania oceny z religii do średniej ocen.
Innymi słowy, powstałaby sytuacja nieodbiegająca w istocie od tej, z którą mielibyśmy
do czynienia, gdyby wprowadzono ustawowy zakaz wliczania oceny z religii do średniej
ocen. Wobec braku wyraźnej regulacji w tym zakresie szkoły nie mogłyby wliczać oceny
z religii do średniej ocen uzyskanych przez ucznia.

3
W proponowanym w projekcie poselskim brzmieniu art. 12 ust. 2 zdanie drugie ustawy
o systemie oświaty stanowi się, iż uzyskana ocena z religii nie ma wpływu na promocję
ucznia do klasy programowo wyższej, ani na ukończenie szkoły. Taka regulacja nie jest
potrzebna, gdyż jedynie powtarza treść § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Edukacji
Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki
religii w publicznych przedszkolach i szkołach. Okoliczność, że zakaz brania pod uwagę przy
promowaniu ucznia oceny z religii został uregulowany w rozporządzeniu, a nie w ustawie –
jak chcą tego projektodawcy - nie ma znaczenia z punktu widzenia adresatów tego zakazu: są
oni obowiązani respektować go niezależnie od tego, czy jego źródłem jest ustawa czy
rozporządzenie.
W projekcie poselskim proponuje się określenie w art. 12 ust. 3 ustawy o systemie
oświaty, że oceny z religii nie umieszcza się na świadectwach państwowych.
W myśl § 9 ust. 1 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r.
w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach
i szkołach, ocena z religii lub etyki umieszczana jest na świadectwie szkolnym w taki sposób,
by nie można było zorientować się na zajęcia z jakiej religii (bądź etyki) uczeń uczęszczał.
To rozwiązanie było już przedmiotem badania przez Trybunał Konstytucyjny. W orzeczeniu
z dnia 20 kwietnia 1993 r. sygn. U 12/92 Trybunał Konstytucyjny uznał, że „świadectwo
szkolne obejmuje wszystkie zajęcia szkolne – obowiązkowe i ponadobowiązkowe i dlatego
brakuje przesłanek do obligatoryjnego wyłączenia religii”. Ponadto podkreślił, iż „[…]
zakwestionowany przepis zawiera podwójne zabezpieczenie. Po pierwsze uwidoczniony na
świadectwie stopień nie wskazuje konkretnej religii, a po drugie nie wiadomo nawet czy
stopień ten odnieść można w ogóle do nauczania religii, czy też do etyki, czy do obydwu tych
przedmiotów łącznie”.
Intencją autorów projektu poselskiego było, by proponowane przez nich brzmienie ust. 3
art. 12 ustawy o systemie oświaty, zastępując obowiązujące obecnie rozwiązanie dotyczące
uwidaczniania oceny z religii/etyki na drukach szkolnych, spowodowało wyeliminowanie
problemu naruszania gwarancji wolności sumienia i wyznania. Jednak w świetle cytowanego
orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z 1993 r. (wprawdzie zapadło ono w czasie
obowiązywania Ustawy Konstytucyjnej z 1992 r., ale w pełni zachowało aktualność) te
gwarancje nie zostały naruszone. A zatem nadanie art. 12 ust. 3 ustawy o systemie oświaty
brzmienia proponowanego w projekcie poselskim należy uznać za niecelowe.


4
Niezależnie od powyższego należy podnieść, iż inicjatywa zmiany ustawy oświatowej
w
zakresie nauczania religii w szkołach może zostać odebrana przez znaczną część
społeczeństwa jako powrót do sporów ideologicznych, których apogeum przypadło w okresie
przełomu lat dziewięćdziesiątych.
Reasumując, Rząd ocenia negatywnie propozycje zmian zawarte w poselskim projekcie
ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty (druk nr 1137).