Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz niektórych innych ustaw

23


uchodźcy. W projekcie ustawy wydłużono z 3 do 7 dni termin na wniesienie do
sądu odwołania od decyzji Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców o odmowie
uwzględnienia wniosku o zwolnienie ze strzeżonego ośrodka lub aresztu w celu
wydalenia. W rozdziale tym wyłączono możliwość umieszczenia w strzeżonym
ośrodku lub zastosowania aresztu w celu wydalenia wobec małoletniego bez opieki
oraz cudzoziemca, którego stan psychofizyczny stwarza domniemanie, że był
poddany przemocy albo niepełnosprawnego. Dotychczas przepisy zawierające te
wyłączenia były zamieszczone w rozdziałach dotyczących postępowań
prowadzonych z udziałem tych cudzoziemców. W projekcie ustawy zostały one
wprowadzone do rozdziału właściwego przedmiotowo.
Podstawowe zmiany wprowadzone w rozdziale dotyczącym praw i obowiązków
cudzoziemców posiadających status uchodźcy polegają na rozszerzeniu, z
odpowiednimi modyfikacjami, praw i obowiązków przysługujących obecnie
cudzoziemcom, którym nadano status uchodźcy, na cudzoziemców, którym
udzielono ochrony uzupełniającej. Zgodnie z projektowanymi przepisami
cudzoziemcy posiadający ochronę uzupełniającą będą objęci systemem pomocy
integracyjnej przewidzianym w ustawie z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy
społecznej (Dz. U. Nr 64, poz. 593, Nr 99, poz. 1001 i Nr 273, poz. 2703, z 2005 r.
Nr 64, poz. 565, Nr 94, poz. 788, Nr 164, poz. 1366, Nr 175, poz. 1462, Nr 179,
poz. 1487 i Nr 180, poz. 1493, z 2006 r. Nr 144, poz. 1043, Nr 186, poz. 1380, Nr
249, poz. 1830 i Nr 251, poz. 1844 oraz z 2007 r. Nr 35, poz. 219 i Nr 36, poz. 226)
oraz będą im przysługiwać uprawnienia cudzoziemca, któremu udzielono
zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony, chyba że przepisy szczególne
stanowią inaczej. Ponadto będzie im wydawana karta pobytu o dwuletnim okresie
ważności. Nie stoi temu na przeszkodzie art. 24 ust. 2 dyrektywy 2004/83/WE,
który przewiduje wydawanie kart pobytu cudzoziemcom, którym udzielono
ochrony uzupełniającej, na okres co najmniej roku. Natomiast okres ważności karty
pobytu wydawanej cudzoziemcom, którym nadano status uchodźcy został
wydłużony, zgodnie z art. 24 ust. 1 dyrektywy 2004/83/WE, do 3 lat.
Wprowadzono zasadę, że każdemu cudzoziemcowi, któremu nadaje się status
uchodźcy, wydaje się odrębny dokument podróży przewidziany w Konwencji
Genewskiej. Zasada ta dotyczy także małoletnich cudzoziemców, których dane
dotychczas były wpisywane do dokumentu rodziców, a tylko wyjątkowo można


24


było im wydać odrębny dokument, jeżeli było to niezbędne do realizacji praw
dziecka. Ponadto uzupełniono dotychczasowe przepisy o obowiązek przekazania
przez cudzoziemca Szefowi Urzędu do Spraw Cudzoziemców fotografii. W
związku z tym, że postępowanie o nadanie statusu uchodźcy jest długotrwałe, może
nastąpić w tym czasie zmiana wyglądu cudzoziemca utrudniająca jego rozpoznanie
w oparciu o fotografie dołączone do wniosku. W projekcie ustawy przewidziano
możliwość wydania nowego dokumentu podróży przewidzianego w Konwencji
Genewskiej, w miejsce dotychczasowego przedłużania ważności tego dokumentu.
Rozdział dotyczący Rady do Spraw Uchodźców nie zawiera zmian
merytorycznych, a jedynie redakcyjne, wynikające ze zmian dokonanych
w poprzednich rozdziałach działu II.
Zmiany przewidziane w dziale III rozdziale 2 mają generalnie charakter
porządkujący i są konsekwencją wprowadzenia w projekcie ustawy ochrony
uzupełniającej oraz wynikają z konieczności uwzględnienia przepisów ustawy z
dnia 9 czerwca 2006 r. o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym (Dz. U. Nr 104,
poz. 708), ustawy z dnia 9 czerwca 2006 r. o Służbie Kontrwywiadu Wojskowego
oraz Służbie Wywiadu Wojskowego (Dz. U. Nr 104, poz. 709). Dodana została
przesłanka uprawniająca do uzyskania zgody na pobyt tolerowany w sytuacji, gdy
wydalenie cudzoziemca naruszałoby prawo do życia rodzinnego w rozumieniu
Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności lub prawa dziecka
określone w Konwencji o prawach dziecka. Należy zaznaczyć, że wprowadzenie
ochrony uzupełniającej nie czyni zbędnymi przepisów dotyczących zgody na pobyt
tolerowany, które nadal będą stosowane w postępowaniach wydaleniowych.
Przepisy zawarte w rozdziale 2 działu III umożliwiają legalizację pobytu na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej tych cudzoziemców, wobec których w trakcie
postępowania o wydalenie ujawnią się okoliczności, z których m.in. wynika, że
wydalenie może skutkować naruszeniem praw cudzoziemca, wynikających z umów
międzynarodowych, które Polska ratyfikowała, tj. Konwencji o ochronie praw
człowieka i podstawowych wolności czy Konwencji o prawach dziecka. Należy
ponadto podkreślić, że według przyjętej dotychczas koncepcji, sugerowanej przez
dyrektywę, ochrona uzupełniająca jest powiązana wyłącznie z postępowaniem o
nadanie statusu uchodźcy i nie można jej uzyskać w drodze innego postępowania,


25


np. o wydalenie. Stąd zdecydowano się utrzymać instytucję pobytu tolerowanego,
pomimo wprowadzenia wymaganej przepisami prawa wspólnotowego ochrony
uzupełniającej, której przesłanki udzielenia częściowo pokrywają się z
przesłankami uzasadniającymi dotychczas udzielenie zgody na pobyt tolerowany.
W dziale IV dodany został nowy rejestr do obsługi spraw prowadzonych na
podstawie rozporządzenia Rady (WE) nr 343/2003 z dnia 18 lutego 2003 r.
ustanawiającego kryteria i mechanizmy określania Państwa Członkowskiego, które
jest odpowiedzialne za rozpatrzenie wniosku o azyl złożonego w jednym z Państw
Członkowskich przez obywatela kraju trzeciego.
W dalszej części projektu ustawy zostały zawarte zmiany w przepisach innych
ustaw.
Wdrożenie dyrektywy 2004/83/WE i dyrektywy 2005/85/WE do prawa krajowego
spowodowało konieczność dokonania zmian w szeregu ustaw, regulujących różne
sfery życia cudzoziemców oraz obywateli polskich, w celu dostosowania tych
aktów prawnych do uregulowań przyjętych w ww. dyrektywach.
W związku z powyższym nowelizuje się:
1) ustawę z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych
(Dz. U. z 2006 r. Nr 139, poz. 993 i Nr 144, poz. 1043),
2) ustawę z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U.
z 1998 r. Nr 7, poz. 25, Nr 106, poz. 668 i Nr 117, poz. 756, z 1999 r. Nr 60,
poz. 636, z 2000 r. Nr 45, poz. 531, z 2001 r. Nr 73, poz. 764, z 2002 r. Nr 113,
poz. 984, z 2003 r. Nr 45, poz. 391, Nr 228, poz. 2255 i Nr 229, poz. 2273, z
2004 r. Nr 91, poz. 873, Nr 146, poz. 1546 i Nr 236, poz. 2355, z 2005 r. Nr 94,
poz. 788, Nr 132, poz. 1110, Nr 150, poz. 1248 i Nr 163, poz. 1362 oraz z 2006
r. Nr 75, poz. 519, Nr 170, poz. 1217 i Nr 195, poz. 1437),
3) ustawę z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256,
poz. 2572, Nr 273, poz. 2703 i Nr 281, poz. 2781, z 2005 r. Nr 17, poz. 141, Nr
94, poz. 788, Nr 122, poz. 1020, Nr 131, poz. 1091, Nr 167, poz. 1400 i Nr 249,
poz. 2104 oraz z 2006 r. Nr 144, poz. 1043, Nr 208, poz. 1532 i Nr 227, poz.
1658),


26


4) ustawę z dnia 9 listopada 2000 r. o repatriacji (Dz. U. z 2004 r. Nr 53, poz. 532,
z 2005 r. Nr 94, poz. 788 oraz z 2006 r. Nr 249, poz. 1828),
5) ustawę z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach (Dz. U. z 2006 r. Nr 234,
poz. 1694),
6) ustawę z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (Dz. U. Nr 135, poz. 1268, z
2004 r. Nr 96, poz. 959 i Nr 120, poz. 1252, z 2005 r. Nr 94, poz. 788 oraz z
2006 r. Nr 144, poz. 1043),
7) ustawę z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2006 r.
Nr 139, poz. 992 i Nr 222, poz. 1630),
8) ustawę z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. Nr 64, poz. 593, Nr
99, poz. 1001 i Nr 273, poz. 2703, z 2005 r. Nr 64, poz. 565, Nr 94, poz. 788,
Nr 164, poz. 1366, Nr 175, poz. 1462, Nr 179, poz. 1487 i Nr 180, poz. 1493, z
2006 r. Nr 144, poz. 1043, Nr 186, poz. 1380, Nr 249, poz. 1830 i Nr 251, poz.
1844 oraz z 2007 r. Nr 35, poz. 219 i Nr 36, poz. 226),
9) ustawę z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku
pracy (Dz. U. Nr 99, poz. 1001 i Nr 273, poz. 2703, z 2005 r. Nr 64, poz. 565,
Nr 94, poz. 788, Nr 164, poz. 1366, Nr 175, poz. 1462 i Nr 267, poz. 2257 oraz z
2006 r. Nr 94, poz. 651, Nr 104, poz. 708 i 711, Nr 144, poz. 1043, Nr 149, poz.
1074, Nr 158, poz. 1121 i Nr 217, poz. 1588),
10) ustawę z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. Nr
173, poz. 1807 i Nr 281, poz. 2777, z 2005 r. Nr 33, poz. 289, Nr 94, poz. 788,
Nr 143, poz. 1199, Nr 175, poz. 1460, Nr 177, poz. 1468, Nr 178, poz. 1480, Nr
179, poz. 1485, Nr 180, poz. 1494 i Nr 183, poz. 1538 oraz z 2006 r. Nr 17, poz.
127, Nr 144, poz. 1043 i 1045, Nr 158, poz. 1121, Nr 171, poz. 1225 i Nr 235,
poz. 1699),
11) ustawę z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej
finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. Nr 210, poz. 2135, z 2005 r. Nr
94, poz. 788, Nr 132, poz. 1110, Nr 138, poz. 1154, Nr 157, poz. 1314, Nr 164,
poz. 1366, Nr 169, poz. 1411 i Nr 179, poz. 1485 oraz z 2006 r. Nr 75, poz. 519,
Nr 104, poz. 708 i 711, Nr 143, poz. 1030, Nr 170, poz. 1217, Nr 191, poz.
1410, Nr 227, poz. 1658 i Nr 249, poz. 1824),


27


12) ustawę z dnia 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 164,
poz. 1365 oraz z 2006 r. Nr 46, poz. 328, Nr 104, poz. 708 i 711 i Nr 144, poz.
1043).
Dokonane korekty przepisów mają na celu zapewnienie jednolitej terminologii w
zakresie przedmiotowej problematyki w całym systemie prawnym. Mają one
charakter porządkujący i są wprowadzane w celu eliminacji sprzeczności w
istniejącym systemie prawnym, które powstałyby po wejściu w życie projektowanej
ustawy bez jednoczesnego wprowadzenia odpowiednich zmian w obowiązujących
obecnie aktach prawnych.
Potrzeba wprowadzenia stosownych zmian w ww. ustawach wynika przede
wszystkim z wprowadzenia nowego rodzaju ochrony cudzoziemców, tj. ochrony
uzupełniającej i przyznania cudzoziemcom, którym jej udzielono, analogicznych
uprawnień, jakie dotychczas posiadali cudzoziemcy posiadający zgodę na pobyt
tolerowany, przy jednoczesnym ograniczeniu szczególnych uprawnień tych drugich
do prawa wykonywania pracy bez zezwolenia, możliwości zarejestrowania się jako
bezrobotny, a w zakresie pomocy społecznej do: schronienia, posiłku, niezbędnego
ubrania i zasiłku celowego. Według projektowanej regulacji większości
cudzoziemców, którym dotychczas udzielano zgody na pobyt tolerowany na
podstawie art. 97 pkt 1 lub 97 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o
udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tj. w
przypadku, gdy ich wydalenie mogłoby nastąpić jedynie do kraju, w którym
zagrożone byłyby ich podstawowe prawa określone w Konwencji o ochronie praw
człowieka i podstawowych wolności, będzie udzielana ochrona uzupełniająca. Ze
względu na charakter tej ochrony i przyczyny jej udzielenia cudzoziemcy ci będą
korzystać z bardzo szerokiego katalogu uprawnień. Zgoda na pobyt tolerowany
nadal będzie udzielana pozostałym cudzoziemcom spełniającym przesłanki art. 97
ustawy, z tym, że zakres ich uprawnień wynikających z innych ustaw został
ograniczony w stosunku do dotychczasowego. Uznano jednak za konieczne
zapewnienie tym cudzoziemcom minimum egzystencji.
Odnosząc się do zmian wprowadzonych w ustawie z dnia 13 czerwca

2003 r. o cudzoziemcach, należy zauważyć, że mają one, podobnie jak zmiany w
pozostałych ustawach, charakter porządkujący i wynikają z wprowadzenia ochrony