[ piotr sut ] wrote:
> Bardzo chetnie sie zapoznam jakbys znalazl.

UCHWAŁA Z DNIA 26 WRZEŚNIA 2002 R.
I KZP 20/02


Dopuszczalne jest orzeczenie na podstawie art. 42 § 1 k.k. zakazu
prowadzenia pojazdów określonego rodzaju, kierowanie którymi nie wyma-ga
posiadania uprawnień stwierdzonych dokumentem wydanym przez upoważniony
organ.

Przewodniczący: Prezes SN L. Paprzycki.
Sędziowie SN: P. Kalinowski, M. Sokołowski (sprawozdawca).
Zastępca Prokuratora Generalnego: R. Stefański.

Sąd Najwyższy w sprawie Jacka K., po rozpoznaniu, przekazanego na
podstawie art. 441 § 1 k.p.k. przez Sąd Okręgowy w S., postanowie-niem z
dnia 14 maja 2002 r., zagadnienia prawnego wymagającego za-sadniczej
wykładni ustawy:

"Czy użyte w przepisie art. 42 § 1 k.k. pojęcie zakaz prowadzenia
po-jazdów określonego rodzaju dotyczy tylko takich pojazdów, do
pro-wadzenia których konieczne jest posiadanie uprawnień stwierdzo-nych
dokumentem przez upoważniony organ, czy też dotyczy także pojazdów, do
prowadzenia których nie jest wymagane uprawnienie stwierdzone
dokumentem, np. roweru lub pojazdu zaprzęgowego?"

uchwalił udzielić odpowiedzi jak wyżej.


Uzasadnienie

Przedstawione Sądowi Najwyższemu zagadnienie prawne wyłoniło się na tle
następującej sytuacji faktycznej:
Sąd Rejonowy w G., wyrokiem z dnia 25 lutego 2002 r., uznał Jacka K. za
winnego tego, że "w dniu 16 listopada 2001 r. w G. prowadził rower będąc
w stanie nietrzeźwości 1,358 mg/l, tj. 2,83 promila, to jest
przestęp-stwa określonego w art. 178a § 2 k.k., i za to skazał go na
karę 8 miesięcy ograniczenia wolności, a na podstawie art. 42 § 2 i § 1
k.k. orzekł wobec oskarżonego zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów
mechanicznych i po-jazdów rowerowych na okres 2 lat".
Prokurator wniósł apelację od tego orzeczenia, zarzucając obrazę
przepisu prawa materialnego, a to art. 42 § 1 k.k., przez błędne
orzeczenie zakazu prowadzenia pojazdów rowerowych w ruchu lądowym w
sytuacji, gdy tego rodzaju zakaz może dotyczyć wyłącznie pojazdów, do
których prowadzenia konieczne jest posiadanie uprawnień stwierdzonych
przez upoważniony organ, a obowiązujące prawo o ruchu drogowym nie
wymaga posiadania karty rowerowej od osób pełnoletnich.
Rozpoznając apelację Sąd Okręgowy w S. na podstawie art. 441 § 1 k.p.k.
przekazał Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia przytoczone na wstępie
zagadnienie prawne. W uzasadnieniu postanowienia Sąd Okręgo-wy wskazał
na przeciwstawne w tej kwestii poglądy w literaturze oraz roz-bieżności
w orzecznictwie.
Rozstrzygając sprawę Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Stosownie do art. 42 § 1 k.k. sąd może orzec zakaz prowadzenia pojazdów
określonego rodzaju w razie skazania osoby uczestniczącej w ruchu za
przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji. Z przepisu tego nie
wynika, że zakaz może dotyczyć wyłącznie prowadzenia pojazdów, do
którymi kierowania konieczne jest posiadanie uprawnień stwierdzonych
odpowiednim dokumentem.
Zauważyć należy, że ustawa z dnia 10 grudnia 1959 r. o zwalczaniu
alkoholizmu w art. 31 posługiwała się pojęciem "utraty prawa prowadzenia
pojazdów mechanicznych" (§ 1) oraz "zakazu nadania takiego uprawnie-nia"
(§ 6) - wiążąc tym samym orzekanie kary dodatkowej z koniecznością
posiadania formalnie potwierdzonych uprawnień do prowadzenia pojaz-dów.
Jednakże już kodeks karny z 1969 r. przyjął inną konstrukcję,
wpro-wadzając w art. 38 pkt 4 i art. 43 karę dodatkową "zakazu
prowadzenia po-jazdów mechanicznych". Możliwość stosowania tej kary
dodatkowej okre-ślał zatem rodzaj pojazdu, a nie konieczność posiadania
formalnych uprawnień do prowadzenia danego pojazdu. Po nowelizacji tych
przepisów ustawą z dnia 10 maja 1985 r. o zmianie niektórych przepisów
prawa kar-nego i prawa o wykroczeniach (Dz. U. Nr 23, poz. 100) omawiana
kara do-datkowa obejmowała "zakaz prowadzenia pojazdó
w mechanicznych lub innych pojazdów". O ile zakaz prowadzenia po-jazdów
mechanicznych z istoty łączył się z pozbawieniem bądź zakazem nadania
stosownych uprawnień, to zakaz prowadzenia "innych pojazdów" nie musiał
wywoływać takich skutków. Mimo to ustawodawca nie ograniczył zakresu
"innych pojazdów" do tych tylko, których prowadzenie wymaga po-siadania
uprawnień stwierdzonych przez odpowiedni organ.
Kodeks karny z 1997 r. ustanowił środek karny w postaci "zakazu
prowadzenia pojazdów" (art. 39 pkt 3), dopuszczając fakultatywne
stoso-wanie tego środka do "pojazdów określonego rodzaju". Pojęcia te
należy uznać za tożsame z użytymi w kodeksie karnym z 1969 r. po
nowelizacji z 1985 r.
Wykładnia językowa nakazuje zatem przyjąć, że przy orzekaniu zakazu
prowadzenia pojazdów określonego rodzaju bez znaczenia jest fakt, czy do
kierowania nimi wymagane jest posiadanie stosownego uprawnienia.
Jest faktem, że w praktyce orzekanie kary dodatkowej bądź środka karnego
przewidzianych w art. 38 pkt 4 k.k. z 1969 r. i art. 39 pkt 3 k.k. z
1997 r., ograniczało się do zakazów prowadzenia tych pojazdów, których
prowadzenie wymagało posiadania formalnie stwierdzonych uprawnień, a to
pojazdów mechanicznych oraz motorowerów, rowerów i pojazdów
za-przęgowych. Ustawa z dnia 1 lutego 1983 r. - Prawo o ruchu drogowym
(Dz. U. Nr 6, poz. 35 ze zm.) stanowiła bowiem, że "kierować pojazdem
może osoba, która ponadto ma do tego uprawnienia stwierdzone
odpo-wiednim dokumentem" (art. 68 ust. 2), a w art. 75 określała te
niezbędne dokumenty, wymieniając kartę rowerową, kartę motorowerową oraz
kartę woźnicy. Obowiązek posiadania takiego dokumentu dotyczył
wszystkich osób, z wyjątkiem tych, które miały prawo jazdy.
Ten stan prawny uległ zmianie z dniem 1 lipca 1999 r. - to jest z dniem
wejścia w życie przepisów art. 87, 96 i 97 ustawy z dnia 20 czerwca 1997
r. - Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. Nr 98, poz. 602 ze zm.). Zgod-nie z
tymi przepisami "nie wymaga się uprawnienia do kierowania rowerem,
motorowerem lub pojazdem zaprzęgowym od osoby, która ukończyła 18 lat",
natomiast osoby, które nie ukończyły tego wieku, powinny legitymo-wać
się kartą rowerową, kartą motorowerową lub prawem jazdy. Zauważyć jednak
należy, że Prawo o ruchu drogowym w art. 2 pkt 31 nie ogranicza pojęcia
"pojazdu" do pojazdów, których prowadzenie wymaga formalnie
stwierdzonych uprawnień, stanowiąc, że oznacza ono "środek
transporto-wy przeznaczony do poruszania się po drodze oraz maszynę lub
urządze-nie do tego przystosowane".
W literaturze wyrażany jest pogląd, że te zmiany prawa o ruchu drogowym
nakazują ograniczenie zakresu przedmiotowego zakazu, o jakim mowa w art.
42 § 1 k.k. Celem tego zakazu jest niedopuszczenie do prowadzenia
pojazdów określonego rodzaju przez osoby, które kierując nimi stwarzają
zagrożenie bezpieczeństwa w ruchu. Zagrożenie takie wynika zarówno z
postawy kierującego, jak i właściwości pojazdu. Skoro nie jest wymagane
uprawnienie do prowadzenia pewnych pojazdów, to z faktu tego wynika, że
ustawodawca uznał, iż kierowanie takimi pojazdami nie stanowi
poważniejszego zagrożenia. Nie ma zatem uzasadnienia celowościowego
orzekanie zakazu prowadzenia takich pojazdów.
Zdaniem Sądu Najwyższego, takie rozumowanie jest uzasadnione, ale tylko
w zakresie celowości stosowania omawianego zakazu w konkret-nych
wypadkach. Niewątpliwie omawiane unormowanie stanowi tutaj bar-dzo
istotną wskazówkę interpretacyjną, nakazującą stosowanie tego środ-ka w
wyjątkowo uzasadnionych sytuacjach. Nie ma jednak podstaw, aby tego
rodzaju wykładnia celowościowa uzyskała pierwszeństwo przed wy-kładnią
językową i doprowadziła, wbrew tej ostatniej, do normatywnego
ograniczenia zakazu prowadzenia "pojazdów określonego rodzaju".
Wykładnia taka prowadziłaby zresztą do skutków nie dających się
zaaprobować. Stosownie do art. 96 Prawa o ruchu drogowym, osoba, która
nie ukończyła 18 lat, powinna legitymować się kartą rowerową lub
motoro-werową albo prawem jazdy, aby móc kierować rowerem, motorowerem
lub pojazdem zaprzęgowym. Karty rowerowe i motorowerowe wydaje dyrektor
szkoły (art. 97 ust. 2 i 2a Prawa o ruchu drogowym). Orzeczenie środka
karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów określonego rodzaju
in-nych niż mechaniczne ograniczałoby się zatem do osób nie mających
ukończonych 18 lat. Byłoby to rozwiązanie rażąco nieracjonalne.
W literaturze podnoszony jest także dalszy argument przemawiający
przeciwko dopuszczalności orzekania zakazu prowadzenia pojazdu, którym
kierowanie nie wymaga stwierdzonych uprawnień, związany z postępowaniem
wykonawczym. Stosownie do art. 182 k.k.w., w razie orzeczenia zakazu
prowadzenia pojazdów, sąd przesyła odpis wyroku odpowiedniemu organowi
administracji rządowej lub samorządu terytorialnego właściwemu dla
miejsca zamieszkania skazanego. Przepisy rozporządzenia Ministra
Infrastruktury z dnia 14 grudnia 2001 r. w sprawie wydawania uprawnień
do kierowania pojazdami (Dz. U. Nr 150, poz. 1680) z natury rzeczy nie
regulują ewidencjonowania zakazów prowadzenia pojazdów, którymi
kierowanie nie wymaga stwierdzonych uprawnień. Tak więc nie ma organu,
który mógłby skutecznie egzekwować taki zakaz.
Argument ten nie jest jednak wystarczający, aby uznać za
niedo-puszczalne orzekanie omawianego zakazu. Zauważyć należy, że w
iden-tyczny sposób wykonywane są orzeczenia zakazu zajmowania
określone-go stanowiska lub wykonywania określonego zawodu (art. 180
k.k.w.) oraz zakaz prowadzenia określonej działalności gospodarczej
(art. 181 k.k.w.). Trudności z egzekwowaniem wszystkich tych zakazów są
więc zbliżone, co nie oznacza, iż należy zrezygnować z dopuszczenia
stosowania takich środków karnych.
Zauważyć też należy, że w Krajowym Rejestrze Karnym gromadzone są także
dane o osobach, wobec których orzeczone zostały środki karne (art. 12
ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 24 maja 2000 r. o Krajowym Rejestrze Karnym,
Dz. U. Nr 50, poz. 580 ze zm.). Tak więc jest możliwe uzyskanie
informacji o orzeczonym zakazie prowadzenia pojazdów innych niż
me-chaniczne. Zgodnie zaś z art. 244 k.k., niestosowanie się do
orzeczonego przez sąd zakazu prowadzenia pojazdów jest występkiem
zagrożonym ka-rą pozbawienia wolności do lat 3. Powinno to ograniczać
lekceważenie orzeczonego zakazu prowadzenia pojazdów niemechanicznych.
Z przedstawionych względów Sąd Najwyższy uchwalił udzielić odpo-wiedzi
jak na wstępie.


KG