On 2023-01-25, Robert Tomasik <r...@g...pl> wrote:
> W dniu 25.01.2023 o 01:45, Marcin Debowski pisze:
>
>>> Ojciec mi opowiadał, jak - jako dzieci - dostawali od żołnierzy
>>> niemieckich stacjonujących niedaleko ich domu czekoladę. Niemcy też
>>> różni byli. W wypadku Niemców problemem było ich przyzwyczajenie do
>>> wykonywania rozkazów.
>> Jeszcze były rejony gdzie tak bardzo obecność Niemców nie była widoczna.
>> Moja matka pochodząca z okolic wspomnianego wcześniej Jordanowa widziała
>> oddziały Niemców chyba ze 2x przez całą okupację.
>
> W domu mojego dziadka nie byli aż do 1945 roku, kiedy obsadzili pobliski
> bunkier. Nie to, że jakoś szczególnie broniono tego miejsca, tylko im do
> łba nie przyszło, ze w środku lasu bez drogi jest jakiś dom. Gmina drogę
> do tego domu szutrowa pod dwa koła zrobiła z 10 lat temu. Wcześniej jak
> trzeba było do lekarza dziadków, czy ciotkę zawieść, to 4 x 4 samochodem
> tam zjeżdżałem.

No dokładnie na takiej zasadzie. Chatka odrobinę na uboczu.

> Za to kilka dni przed wojną nasz kontrwywiad ujął 11 partyzantów
> niemieckich, bo u nas było kilka miejscowości przez Niemców
> zamieszkałych. Próbowali wysadzić jeden most kolejowy. Trochę się im
> udało, ale później w wyniku przeszukać zatrzymano ich. Ponieważ wybuchła
> wojna, więc dostali karę śmierci. Zgodnie z przedwojennym prawem na
> uprawomocnienie trzeba było czekać 7 dni, bo Prezydent RP mógł ich
> ułaskawić choćby. Gdy pod miasto zaczął podchodzić wróg wywieziono ich
> do Tarnowa pod konwojem pociągiem. W Tarnowie był zbombardowany węzeł
> kolejowy i dalej konwój prowadził ich do Sandomierza pieszo. W
> Sandomierzu upłynęło 7 dni i dowódca konwoju zarządził wykonanie wyroku
> przez rozstrzelanie.

Ale skąd tam Niemcy tak daleko na wschód?

> Niemcy, po wygranej wojnie, w październiku 1939 roku ekshumowali zwłoki
> "bohaterów" i przywieźli spod Sandomierza do Nowego Sącza. Jednego z
> nich - na prośbę rodziny - pochowano w grobie rodzinnym pod Nowym
> Sączem, zaś dla pozostałych zbudowano na cmentarzu ewangelickim takie
> małe mauzoleum. Gdy Niemcy wycofywali się z tego terenu na przełomie
> 1944/45 roku wraz z nimi wyjechała większość niemieckiej mniejszości.
> Cmentarz popadł w ruinę i nie potrafię powiedzieć, czy Mauzoleum samo
> się rozleciało (podobno drewniane było), czy też celowo to rozebrano.
> Faktem, jest, że do lat 80-tych to był kawałek trawnika na ogrodzonym
> cmentarzu.

W PRLu nikt za specjalnie nie dbał o stare ewangelickie cmentarze.
Pamiętam jak za czasów mojej podstawówki prowadzono przez jeden kable
czy coś i czaszki walały się po całej okolicy. W zasadzie był to już
wtedy tzw. park, ale obrysy grobów czy nawet fargmenty nagrobków były
jeszcze w wielu miejscach widoczne.

> W latach 80-tych do Wojewody Nowosądeckiego zwróciła się jakaś niemiecka
> fundacja z prośbą, by jakoś to uprzątnąć, oznakować, bo tam jednak leżą
> zwłoki ludzkie. Podobno przysłali jakąś kasę, ale ta się rozpłynęła. W
> latach 90-tych ktoś sprawdził i zrobiła się mała "chryja", którą
> zażegnano ustawieniem wielkiego granitowego głazu pośrodku z jakąś tam
> inskrypcją. Nie chce mi się teraz lecieć tego czytać, ale coś w rodzaju,
> że tu leżą ludzie bez wnikania w przyczyny tego faktu.

Musiała być chyba jakaś bardziej centralna akcja bo dla ww.
wymienionego, ewangelickiego, mniej wiecej właśnie w tamtych latach
(może bardziej późne 90.), podjęto jakieś prace i postawiono jakiś
kamień, równiez chyba bez konkretów.

--
Marcin