Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz ustawy - Kodeks postępowania karnego

W ciągu ostatnich 10 lat wskaźnik wykrycia przestępstwa zgwałcenia utrzymywał się na
stałym poziomie ponad 80%.

Dane Prokuratury Generalnej dotyczące zgwałceń
W roku 2010 jednostki prokuratury wszczęły 2418 postępowań przygotowawczych
w sprawach o zgwałcenie. Umorzono 1624 sprawy, 49 postępowań zawieszono.
Zarzuty zgwałcenia przedstawiono 1297 osobom, przy czym 635 osób tymczasowo
aresztowano.
Sporządzono 804 akty oskarżenia przeciwko 924 osobom.
705 spraw o zgwałcenie zakończyło się wyrokami. Skazanych zostało 720 osób,
uniewinniono 64 podejrzanych.


Dane Ministerstwa Sprawiedliwości dotyczące osądzonych i skazanych za
zgwałcenie
W roku 2010 w sądach okręgowych za zgwałcenie (art. 197 § 3 k.k.) osądzono łącznie
164 osoby, z czego 138 skazano. Karę pozbawienia wolności orzeczono w przypadku 138
osób (w tym w zawieszeniu: 23 przypadki).
Wśród skazanych na kary pozbawienia wolności: 1 osobę skazano na karę 8 lat
pozbawienia wolności, 13 osób na kary od 5 do 8 lat pozbawienia wolności, 13 osób na kary 5
lat pozbawienia wolności, 43 osoby na kary od 3 do 5 lat pozbawienia wolności).
Umorzono postępowanie w 1 sprawie.
Uniewinniono 25 osób.
Przed wyrokiem 74 osoby były tymczasowo aresztowane.
W roku 2010 w sądach rejonowych za przestępstwo zgwałcenia (art. 197 § 1, 2, i 3
k.k.) osądzono łącznie 729 osób, z czego 671 skazano. Karę pozbawienia wolności orzeczono
w przypadku 668 osób (w tym w zawieszeniu: 247 przypadków).
Wśród skazanych na kary pozbawienia wolności: 4 osoby skazano na kary
pozbawienia wolności powyżej 8 lat, 42 osoby na kary od 5 do 8 lat pozbawienia wolności,
222 osoby na kary od 2 do 5 lat pozbawienia wolności).
Umorzono postępowanie w 14 sprawach.
Uniewinniono 44 osoby.
Przed wyrokiem 226 osób było tymczasowo aresztowanych.

20
Dane Służby Więziennej dotyczące wykonywanych orzeczeń za przestępstwo
zgwałcenia
Według stanu na 31 grudnia 2010 roku, wykonywano 2326 orzeczeń za przestępstwo
zgwałcenia, z czego 1795 prawomocnych, 90 nieprawomocnych i 441 tymczasowych
aresztowań.
W tym samym czasie notowano 122 wyroki z wyznaczonym przez sąd terminem
stawienia się do odbycia kary za przestępstwo zgwałcenia.


Wejście projektowanej ustawy w życie nie pociągnie za sobą skutków finansowych
dla Skarbu Państwa oraz budżetów jednostek samorządu terytorialnego.

Projekt jest zgodny z prawem Unii Europejskiej.


21


Warszawa, 7 grudnia 2012 r.
BAS-WAPEiM-3127/12



Pani Ewa Kopacz
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej



Opinia prawna
w sprawie zgodności z prawem Unii Europejskiej poselskiego projektu
ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz ustawy – Kodeks
postępowania karnego (przedstawiciel wnioskodawców: poseł Jerzy
Kozdroń)


Na podstawie art. 34 ust. 9 uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca 1992 r. –
Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jednolity: Monitor Polski z 2012 r. poz.
32) sporządza się następującą opinię:

1. Przedmiot projektu ustawy
Projekt ustawy dotyczy wprowadzenia zmian w ustawie z dnia 6
czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553 ze zm., dalej jako: k.k.)
oraz w ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz.
U. Nr 89, poz. 555 ze zm., dalej jako: k.p.k.).
Propozycje zmian w ustawie – Kodeks karny dotyczą art. 197, art. 198,
art. 199 i art. 205 – a zatem przepisów znajdujących się w rozdziale XXV k.k. –
Przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności. Proponowana
nowelizacja ww. przepisów odnosi się do zmiany trybu ścigania w przypadku
przestępstwa zgwałcenia:
1) projektodawcy przewidują wprowadzenie bezwarunkowego trybu
ścigania z urzędu, jeżeli pokrzywdzony w czasie popełnienia przestępstwa na
jego szkodę był małoletni, a także wtedy, gdy zgwałcenie jest zbrodnią,
2) w typie podstawowym ściganie zgwałcenia nie będzie uzależnione od
wniosku, jeżeli sam pełnoletni pokrzywdzony złoży zawiadomienie o
przestępstwie. W innych przypadkach wniosek pokrzywdzonego o ściganie
będzie wymagany (nie będzie natomiast mógł zostać cofnięty zgodnie z
proponowaną zmianą w art. 12 § 3 k.p.k.).


Zmiany w ustawie – Kodeks postępowania karnego dotyczą:
1) prawa odmowy składania zeznań – dodawany art. 182 § 2a k.p.k.
wprowadza prawo odmowy składania zeznań przez pokrzywdzonego we
wszystkich sprawach o przestępstwa z art. 197 i 198 k.k., w których
postępowanie toczy się z urzędu (z ograniczeniem wynikającym ze zmienianego
art. 186 § 2 k.p.k.),
2) trybu przesłuchania – poprzez wprowadzenie w art. 185c k.p.k.
nowego trybu przesłuchania pokrzywdzonego w sprawie o czyn przewidziany w
art. 197 k.k.: zasadniczo jednokrotne przesłuchanie w toku postępowania
przygotowawczego, na posiedzeniu prowadzonym przez sąd, obligatoryjnie
utrwalane za pomocą urządzenia rejestrującego obraz i dźwięk (zmiana w art.
147 § 2a k.p.k.),
3) małoletnich – poprzez wprowadzenie obligatoryjnego wymogu
rejestrowania przebiegu przesłuchania świadka na podstawie art. 185a i art.
185b k.p.k. za pomocą urządzenia rejestrującego obraz i dźwięk (zmiany w art.
147 § 2a k.p.k.) oraz inne zmiany - mające na celu ochronę małoletniego
podczas całego przesłuchania.
Zgodnie z uzasadnieniem do projektu, powyższe zmiany mają na celu
m.in. dostosowanie prawa polskiego do standardów ochrony małoletniej ofiary
przestępstwa przeciwko wolności seksualnej, zawartych w aktach prawa
unijnego i międzynarodowego.
Projekt ustawy nie zawiera przepisu końcowego, który określałby jego
datę wejścia w życie.

2. Stan prawa Unii Europejskiej w materii objętej projektem ustawy
Kwestie będące przedmiotem projektu są uregulowane w prawie Unii
Europejskiej w następujących aktach prawnych:
1) dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/93/UE z dnia 13
grudnia 2011 r. w sprawie zwalczania niegodziwego traktowania w celach
seksualnych i wykorzystywania seksualnego dzieci oraz pornografii dziecięcej,
zastępującej decyzję ramową Rady 2004/68/WSiSW (Dz. Urz. L 335,
17.12.2011, s. 1, sprost. dot. numeru dyrektywy – Dz. Urz. L 18, 21.01.2012, s.
7);
2) dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/36/UE z dnia 5
kwietnia 2011 r. w sprawie zapobiegania handlowi ludźmi i zwalczania tego
procederu oraz ochrony ofiar, zastępującej decyzję ramową Rady
2002/629/WSiSW, (Dz. Urz. L 101, 15.4.2011, s. 1);
3) dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/29/UE z dnia
25 października 2012 r. ustanawiająca normy minimalne w zakresie praw,
wsparcia i ochrony ofiar przestępstw oraz zastępującej decyzję ramową Rady
2001/220/WSiSW, (Dz. Urz. L 315, 14.11.2012, s. 57).


2
Dyrektywa 2011/93/UE ustanawia minimalne normy dotyczące
określania przestępstw i kar dotyczących niegodziwego traktowania w celach
seksualnych i wykorzystywania seksualnego dzieci, pornografii dziecięcej oraz
nagabywania dzieci dla celów seksualnych. Pod pojęciem „dziecko” dyrektywa
rozumie każdą osobę w wieku poniżej 18 lat. W art. 15 ust. 1 dyrektywy nakłada
się na państwa członkowskie zobowiązanie do podjęcia środków niezbędnych
do zapewnienia, by ściganie i oskarżanie w odniesieniu do przestępstw, o
których mowa w art. 3-7 dyrektywy, nie było uzależnione od złożenia przez
pokrzywdzonego lub przez jego przedstawiciela skargi lub oskarżenia, oraz by
postępowanie karne mogło być kontynuowane, nawet gdy ta osoba wycofa
swoje zeznania. W art. 20 dyrektywy nakłada się na państwa członkowskie
zobowiązanie do ochrony pokrzywdzonych dzieci podczas postępowania
przygotowawczego i sądowego, m.in. poprzez zapewnienie, by liczba
przesłuchań była jak najbardziej ograniczona i by były one przeprowadzane
tylko w tych przypadkach, gdy jest to absolutnie niezbędne do celów
postępowania (art. 20 ust. 3 lit. e dyrektywy) oraz by pokrzywdzonemu dziecku
mógł towarzyszyć jego przedstawiciel prawny lub, w odpowiednich
przypadkach, wybrana przez nie osoba dorosła, o ile nie podjęto odmiennej
umotywowanej decyzji w odniesieniu do tej osoby (art. 20 ust. 3 lit. f
dyrektywy). Dodatkowo, państwa członkowskie mają podjąć środki niezbędne
do zapewnienia, by w trakcie postępowań karnych dotyczących przestępstw, o
których mowa w art. 3-7, wszystkie przesłuchania pokrzywdzonego dziecka lub,
w odpowiednich przypadkach, dziecka występującego w roli świadka mogły być
rejestrowane audiowizualnie i by te zarejestrowane przesłuchania mogły zostać
wykorzystane jako dowód w postępowaniu sądowym przed sądem karnym,
zgodnie z regułami przewidzianymi w ich prawie krajowym (art. 20 ust. 4
dyrektywy). Wreszcie, państwa członkowskie podejmują środki niezbędne do
zapewnienia, by w postępowaniu przed sądem karnym dotyczącym przestępstw,
o których mowa w art. 3-7 dyrektywy, można było zarządzić, aby
pokrzywdzone dziecko mogło być przesłuchane w sali sądowej nie będąc tam
fizycznie obecne, w szczególności dzięki wykorzystaniu odpowiednich
technologii komunikacyjnych (art. 20 ust. 5 dyrektywy).
Dyrektywa 2011/36/UE z kolei określa minimalne reguły dotyczące
określania przestępstw i kar dotyczących handlu ludźmi. Wprowadza ona
również wspólne przepisy w celu lepszego zapobiegania takim przestępstwom i
lepszej ochrony ich ofiar, przy uwzględnieniu kwestii związanych z płcią. W art.
15 ust. 3 lit. e i f oraz w art. 15 ust. 4 i art. 15 ust. 5 lit. b dyrektywy nakłada się
na państwa członkowskie analogiczne do przytoczonych wyżej zobowiązania
dotyczące trybu przesłuchania dziecka.
Z kolei dyrektywa 2012/29/UE ma na celu zapewnienie, by ofiary
przestępstwa otrzymały odpowiednie informacje, wsparcie i ochronę oraz by

1 Przestępstwa związane z niegodziwym traktowaniem w celach seksualnych (art. 3), przestępstwa związane z
wykorzystywaniem seksualnym (art. 4), przestępstwa związane z pornografią dziecięcą (art. 5), nagabywanie
dzieci do celów seksualnych (art. 6), podżeganie, pomocnictwo i usiłowanie (art. 7).

3