Rządowy projekt ustawy o ratyfikacji Traktatu o stabilności, koordynacji i zarządzaniu w Unii Gospodarczej i Walutowej pomiędzy Królestwem Belgii, Republiką Bułgarii, Królestwem Danii, Republiką Federalną Niemiec, Republiką Estońską, Irlandią, Republiką Grecką, Królestwem Hiszpanii, Republiką Francuską, Republiką Włoską, Republiką Cypryjską, Republiką Łotewską, Republiką Litewską, Wielkim Księstwem Luksemburga, Węgrami, Maltą, Królestwem Niderlandów, Republiką Austrii, Rzecząpospolitą Polską, Republiką Portugalską, Rumunią, Republiką Słowenii, Republiką Słowacką, Republiką Finlandii i Królestwem Szwecji, sporządzonego w Brukseli dnia 2 marca 2012 r.

Dnia 26 pa dziernika 2011 r. szefowie państw lub rządów państw członkowskich strefy euro
ustalili konieczność usprawnienia zarządzania strefą euro, w tym organizowania co pół roku
szczytu państw strefy euro. W listopadzie 2011 r. Rada i Parlament Europejski uchwaliły
pakiet aktów prawa pochodnego UE ściśle związany z funkcjonowaniem strefy euro,
a dnia 9 grudnia 2011 r. szefowie państw lub rządów państw członkowskich strefy euro doszli
do ogólnego porozumienia w sprawie wzmocnionej koordynacji zarządzania gospodarczego
w
strefie euro. Wskutek sprzeciwu Wielkiej Brytanii wobec proponowanych zmian
w traktatach Unii Europejskiej szefowie państw lub rządów strefy euro ustalili wprowadzenie
określonych mechanizmów wzmocnienia koordynacji polityk gospodarczych i dyscypliny
budżetowej w formule umowy międzynarodowej zawartej poza ramami prawnymi UE
(tzw. umowy międzyrządowej), zwanej także „paktem fiskalnym”. W tej sytuacji nie było
bowiem realne – w przewidywalnym, nieodległym terminie – wprowadzenie analogicznych
mechanizmów przez zmianę Traktatów stanowiących podstawę Unii Europejskiej.
Zgodnie z deklaracją złożoną przez Prezesa Rady Ministrów podczas Rady Europejskiej
w dniach 8 i 9 grudnia 2011 r., Polska brała aktywny udział w negocjacjach w sprawie
ostatecznego kształtu Traktatu. W Traktacie akcesyjnym Polska zobowiązała się do pełnego
uczestnictwa w Unii Gospodarczej i Walutowej (dalej: UGiW), w tym do przyjęcia euro jako
wspólnej waluty. Polska ma obecnie status tzw. państwa z derogacją, co wynika
z niespełniania części niezbędnych kryteriów dla przyjęcia euro i ma charakter tymczasowy.
Stąd też w interesie Polski leży już obecnie, tj. przed przyjęciem wspólnej waluty, możliwie
pełny udział we wszelkich pracach dotyczących przyszłości i funkcjonowania strefy euro oraz
udział w kształtowaniu reguł obowiązujących jej członków teraz i w przyszłości. Możliwość
wpływania na prawa i obowiązki, które będą dotyczyły Polski w przyszłości – po przyjęciu
wspólnej waluty – jest jednym z podstawowych powodów związania się przez nasz kraj
ww. Traktatem. Jednocześnie podpisanie i ratyfikacja Traktatu nie oznaczają dla Polski
konieczności stosowania wszystkich postanowień umowy, co szerzej wyjaśniono poniżej.
Udział Polski w pracach nad Traktatem, jego podpisanie i ratyfikacja mają istotne znaczenie
także ze względu na możliwe ryzyko osłabienia integralności UE przez działania tworzące
kolejne podziały między strefą euro a pozostałymi państwami UE, na co polska prezydencja
w Radzie UE zwracała uwagę w roboczym dokumencie (tzw. non-paper) przedłożonym
Radzie ds. Ogólnych dnia 5 grudnia 2011 r. Dlatego też stanowisko negocjacyjne RP
                                                           
2 Tzw. Sześciopak – pakiet 6 aktów prawnych wzmacniających koordynację polityk gospodarczych w Unii
Europejskiej (Dz. Urz. UE L 306 z 23.11.2011). 
2 
 
opierało się na założeniu, że umowa nie powinna stwarzać dodatkowych podziałów w ramach
UE. Polska starała się zapewnić, aby w Traktacie znalazły się postanowienia dotyczące
zachowania spójności całej UE, wzmocnienia instytucji europejskich i ochrony
dotychczasowego dorobku integracji, w szczególności rynku wewnętrznego. Związanie się
przez Polskę Traktatem wpisuje się więc w szerszą strategię na rzecz utrzymania jedności
i integralności UE oraz przeciwdziałania tendencjom tzw. Europy wielu prędkości.
Polska, jako państwo członkowskie UE spoza strefy euro, powinna ratyfikować Traktat
w celu zapewnienia udziału przedstawicieli RP w pracach forów ustanawianych Traktatem.
Ponadto Polska będzie czuwała nad realizacją wynikającego z Traktatu zobowiązania do
podjęcia, w ciągu pięciu lat od dnia jego wejścia w życie, działań zmierzających do
inkorporacji jego postanowień do porządku prawnego Unii.
Przede wszystkim jednak przystąpienie do Traktatu umożliwi przedstawicielom państw-stron
umowy spoza strefy euro, takich jak Polska, udział w posiedzeniach szefów państw lub
rządów państw strefy euro (tzw. szczyty państw strefy euro). Polska jako państwo-strona
Traktatu będzie w pełni uczestniczyła w dyskusjach dotyczących konkurencyjności
gospodarczej państw-stron Traktatu, zmian w ogólnej architekturze strefy euro oraz zasad jej
funkcjonowania w przyszłości, a także w debatach na temat szczegółowych kwestii
dotyczących jego wdrażania.

II. Różnice między dotychczasowym i projektowanym stanem prawnym
II.1. Cele Traktatu (art. 1)
Ogólnym celem Traktatu jest wzmocnienie filaru gospodarczego UGiW przez przyjęcie reguł
mających na celu wzmocnienie dyscypliny budżetowej, wzmocnienie koordynacji polityk
gospodarczych państw uczestniczących w UGiW oraz poprawę zarządzania strefą euro.
Przyjęcie Traktatu ma wspierać osiąganie celów Unii Europejskiej w zakresie trwałego
wzrostu, zatrudnienia, konkurencyjności i spójności społecznej. W tym celu Traktat
wprowadza regulacje, które stanowią uzupełnienie obowiązujących w ramach unijnego Paktu
Stabilności i Wzrostu zasad dotyczących dyscypliny budżetowej, koordynacji polityk
gospodarczych oraz zarządzania strefą euro. Regulacje te zostały przedstawione poniżej.


3 
 
II.2. Relacja między Traktatem a prawem Unii Europejskiej (art. 2) oraz inkorporacja
Traktatu do prawa Unii Europejskiej (art. 16)
Traktat jest umową międzynarodową zawartą między państwami członkowskimi Unii
Europejskiej poza ramami prawnymi UE, przez co nie stanowi on części unijnego prawa
pierwotnego. Postanowienia Traktatu mają być stosowane i interpretowane zgodnie
z Traktatami stanowiącymi podstawę Unii Europejskiej, w szczególności z zasadą lojalnej
współpracy ustanowioną w art. 4 ust. 3 Traktatu o Unii Europejskiej (dalej: TUE) oraz
z przepisami wtórnego prawa Unii Europejskiej. Ponadto Traktat ma mieć zastosowanie
w zakresie, w jakim jest zgodny z Traktatami stanowiącymi podstawę Unii Europejskiej
(dalej: TUE i TFUE) oraz z prawem Unii Europejskiej. Nie narusza on również kompetencji
Unii Europejskiej do podejmowania działań w ramach UGiW.
Traktat zobowiązuje Umawiające się Strony do podjęcia działań na rzecz włączenia jego
postanowień, w ciągu pięciu lat od dnia wejścia w życie, do prawa Unii Europejskiej.

II.3. Pakt budżetowy (art. 3 – 6)
Postanowienia Traktatu przewidują wprowadzenie przez państwa-strony do krajowych
porządków prawnych tzw. reguły fiskalnej. Zgodnie z tą regułą saldo strukturalne sektora
instytucji rządowych i samorządowych państw-stron związanych art. 3 Traktatu powinno być,
co do zasady, zrównoważone lub wykazywać nadwyżkę.
Reguła ta będzie uznawana za respektowaną, jeżeli roczne saldo strukturalne sektora
instytucji rządowych i samorządowych nie przekraczałoby ustalonych dla poszczególnych
krajów średniookresowych celów budżetowych (ang. medium-term budgetary objective,
MTO), co ma zapewnić odpowiedni margines bezpieczeństwa w odniesieniu do wartości
referencyjnej wynoszącej 3%, o której mowa w art. 1 Protokołu nr 12 w sprawie procedury
dotyczącej nadmiernego deficytu załączonego do TFUE. Co do zasady, ustalony dla
poszczególnych krajów MTO nie powinien być niższy niż – 0,5% nominalnego produktu
krajowego brutto (PKB).

                                                           
3 Zgodnie z tym przepisem Unia Europejska i jej państwa członkowskie wzajemnie się szanują i udzielają sobie
wzajemnego wsparcia w wykonywaniu zadań wynikających z Traktatów. Ponadto państwa członkowskie
podejmują wszelkie środki ogólne lub szczególne właściwe dla zapewnienia wykonania zobowiązań
wynikających z Traktatów lub aktów instytucji UE, a także ułatwiają wypełnianie przez UE jej zadań
i powstrzymują się od podejmowania wszelkich środków, które mogłyby zagrażać urzeczywistnieniu celów
UE. 
4 
 
Państwa będą mogły tymczasowo odejść od swojego średniookresowego celu budżetowego
lub ścieżki dostosowawczej do niego jedynie w „wyjątkowych okolicznościach”
oznaczających nadzwyczajne zdarzenie, na które państwo nie ma wpływu i które wywiera
znaczący wpływ na sytuację finansową sektora instytucji rządowych i samorządowych, lub
okresy znacznego pogorszenia koniunktury gospodarczej, o których mowa w zmienionym
Pakcie Stabilności i Wzrostu, pod warunkiem że tymczasowe odchylenia nie zagrażają
stabilności budżetowej w średnim okresie. Ponadto, w przypadku gdy dług sektora instytucji
rządowych i samorządowych w relacji do PKB pozostaje wyra nie poniżej 60% i przy niskim
ryzyku utraty długookresowej stabilności finansów publicznych, dolny pułap celu
średniookresowego może odpowiadać deficytowi strukturalnemu wynoszącemu nie więcej
niż 1,0% PKB.
Ww. reguła fiskalna oparta jest na konstrukcji średniookresowych celów budżetowych, które
państwa członkowskie UE są zobowiązane realizować zgodnie z rozporządzeniem Rady
nr
1466/97/WE w sprawie wzmocnienia nadzoru pozycji budżetowych oraz nadzoru
i koordynacji polityk gospodarczych (tzw. część prewencyjna Paktu Stabilności i Wzrostu).
Już obowiązujące prawo UE wymaga bowiem od członków strefy euro oraz krajów
uczestniczących w mechanizmie kursowym ERM II ustalenia MTO na poziomie nie
gorszym niż deficyt strukturalny 1% PKB. Ponadto Pakt Stabilności i Wzrostu wymaga, aby
ustalony dla danego państwa cel MTO zapewniał redukcję długu do 60% PKB (w krajach z
wysokim długiem) oraz pokrywał część prognozowanego wzrostu kosztów starzenia się
ludności. W efekcie już obecnie sześć krajów strefy euro określa swoje MTO na poziomie ok.
– 0,5% PKB, w siedmiu – saldo strukturalne ma być zrównoważone, a w reszcie państw – na
poziomie 0,5% PKB lub wyższym. Kraje spoza strefy euro cechują się z kolei zwykle
niższym długiem i niższymi oczekiwanymi kosztami starzenia się ludności, co dawałoby im
podstawę do definiowania MTO na dopuszczonym w Traktacie poziomie – 1% PKB.
Harmonogram zbliżenia do poziomu salda strukturalnego wynikającego z Traktatu będzie
przedstawiany przez Komisję Europejską przy uwzględnieniu zagrożenia stabilności
gospodarczej danego państwa. Postępy w osiąganiu średniookresowego celu budżetowego
oraz jego przestrzeganie będą oceniane zgodnie z metodą określoną w zmienionym Pakcie
Stabilności i Wzrostu, w ramach której punktem odniesienia będzie saldo strukturalne, w tym
                                                           
4 ERM II (ang. Exchange Rate Mechanism II) to mechanizm kursów walutowych łączący kursy krajowe państw
Unii Europejskiej z kursem euro. Celem ERM II jest zapewnienie stabilności kursów walut państw spoza strefy
euro. Państwa starające się o przyjęcie wspólnej waluty muszą wcześniej przystąpić do mechanizmu ERM II
i przebywać w nim przez kolejne 2 lata. Uczestnictwo w nim polega na wyznaczeniu kursu centralnego waluty
krajowej wobec euro i dopuszczalnego przedziału wahań wobec tego kursu. 
5 
 
analizy wydatków po skorygowaniu o dyskrecjonalne działania po stronie dochodów.
Państwo może tymczasowo odejść od swojego odpowiedniego celu średniookresowego lub
ścieżki dostosowawczej do niego jedynie w wyjątkowych okolicznościach.
Reguła fiskalna jest wpisana w system kontroli już wykonywanej przez Komisję na mocy
uprawnień przewidzianych w Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE),
w szczególności w art. 121, art. 126 i art. 136 oraz w Pakcie Stabilności i Wzrostu. Na mocy
już obowiązujących przepisów Komisja dokonuje przeglądu i monitoruje zobowiązania
budżetowe państw członkowskich. Traktat nie zmienia ani nie rozszerza zakresu kompetencji
Komisji Europejskiej określonych w prawie UE.
Reguła fiskalna wymaga zmiany prawa krajowego, ponieważ ma być ona wprowadzona do
krajowego porządku prawnego przepisami o wiążącym bezterminowo charakterze, w miarę
możliwości rangi konstytucyjnej, lub przepisami, których przestrzeganie będzie zapewnione
w trakcie krajowych procedur budżetowych. Wprowadzenie reguły do krajowego porządku
prawnego powinno nastąpić w ciągu roku, licząc od dnia wejścia Traktatu w życie.
Zobowiązanie to wymaga wykonania kompetencji państwa, lecz nie powoduje ich
przekazania na rzecz organizacji lub organu międzynarodowego.
Traktat nakłada również na państwa-strony obowiązek wprowadzenia na poziomie krajowym
tzw. mechanizmu korygującego, który byłby uruchamiany automatycznie w przypadku
wystąpienia istotnych odchyleń od poziomu MTO lub ścieżki dostosowawczej do tego
poziomu. Jest to nowe zobowiązanie umawiających się państw, którego nie było
w dotychczas obowiązującym prawie UE. Komisji Europejskiej zostało powierzone zadanie
przygotowania wspólnych zasad tego mechanizmu, przy czym ostateczna decyzja w sprawie
przyjęcia tych zasad będzie decyzją państw-stron Traktatu. Zasady te określają charakter,
zakres i harmonogram działań naprawczych, jakie mają zostać podjęte w przypadku
wystąpienia odchyleń, również w wyjątkowych okolicznościach, oraz rolę instytucji, które na
poziomie krajowym odpowiedzialne są za monitorowanie przestrzegania ww. reguły
fiskalnej. W Traktacie wyra nie podkreśla się, że mechanizm korygujący nie może naruszać
uprawnień parlamentów narodowych.
W Traktacie wprowadza się ponadto obowiązek redukcji długu publicznego w przypadkach,
w których przekracza on wartość odniesienia 60% PKB, średnio w tempie 1/20 nadwyżki
                                                           
5 Sformułowane przez Komisję Europejską w aneksie do komunikatu COM(2012) 342 z dnia 20 czerwca 2012 r.
pt. „Wspólne zasady dotyczące krajowych mechanizmów korekty fiskalnej”
http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2012:0342:FIN:pl:PDF 
6