Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego oraz o zmianie ustawy o zadośćuczynieniu rodzinom ofiar zbiorowych wystąpień wolnościowych w latach 1956-1983

UZASADNIENIE



Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o uznaniu za nieważne
orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz
niepodległego bytu Państwa Polskiego oraz zmianie ustawy o zadośćuczynieniu
rodzinom ofiar zbiorowych wystąpień wolnościowych w latach 1956-1989
powstał w wyniku monitorowania przez autorów nowelizacji procesu wdrażania
ww. ustawy z dnia 17.09.2007 oraz w wyniku dostrzeżenia krzywdzących
rozwiązań wobec indywidualnych uczestników wystąpień wolnościowych w
latach 1956–1989 zawartych w ustawie o z dnia 7 maja 2009 r. o
zadośćuczynieniu rodzinom ofiar zbiorowych wystąpień wolnościowych w
latach 1956-1989.

Podstawowym problemem, z jakim zetknęli się autorzy wcześniejszych
nowelizacji ustawy o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób
represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa
Polskiego, były trudne do określenia obciążenia budżetu państwa roszczeniami
finansowymi ze strony osób represjonowanych. Trudność ta wynikała z faktu, że
nie ma w Polsce jednoznacznych danych, dotyczących liczby obywateli, którzy
byli prześladowani w okresie PRL-u za działalność na rzecz niepodległego bytu
Państwa Polskiego. W związku z dużą spodziewaną liczbą wniosków w ustawę
z dnia 17.09.2007. wpisano mechanizmy zabezpieczające Skarb Państwa przed
dużymi obciążeniami finansowymi ze strony osób składających wnioski o
unieważnienie orzeczeń i odszkodowanie. Przede wszystkim wprowadzono
zapis w art. 8 ust. 1a określający kwotę maksymalnego odszkodowania – 25
tysięcy złotych, a także uregulowania, polegające na rozkładaniu wypłaty
odszkodowawczej na kilka etapów: najpierw miały je otrzymywać osoby
internowane w stanie wojennym (Art. 8 ust. 2c), później również inni
represjonowani, którzy jednakże wcześniej musieliby wystąpić o unieważnienie
orzeczenia, na mocy którego zostali wcześniej skazani.
Po analizie obciążeń budżetu państwa z tytułu funkcjonowania
znowelizowanej ustawy „O uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec
osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa
Polskiego” należy stwierdzić, że wcześniejsze obawy, dotyczące lawinowego
składania wniosków przez osoby represjonowane i wynikające z tego obciążenia
finansowe dla państwa okazały się przesadzone. Z informacji uzyskanych od
przedstawicieli Ministerstwa Sprawiedliwości wynika, że w ciągu pierwszego
półrocza obowiązywania noweli z dnia 17.09.2007. sądy orzekły łącznie w skali
kraju z tytułu odszkodowań kwotę niewiele przekraczającą 18 milionów złotych.
W tym kontekście Klub Parlamentarny PiS proponuje zniesienie
dotychczasowych ograniczeń w zakresie wysokości odszkodowania, skreślona
powinna być również zasada, że „osobie, o której mowa w ust 1 przyznane
może być odszkodowanie i zadośćuczynienie wyłącznie w oparciu o jeden tytuł,
spośród wymienionych w ust 1” (Art. 8 ust. 1d)
Wnioskodawcy proponują również rozszerzenie podmiotowe ustawy o
osoby, które pozbawiono życia, okaleczono, zraniono lub represjonowano w
wyniku szeroko zakrojonej akcji zastraszania Narodu Polskiego w związku z
jego dążeniem do uzyskania pełnej suwerenności Państwa Polskiego oraz
swobód demokratycznych i nie zostało prawomocnie wobec nich zasądzone
odszkodowanie i zadośćuczynienie.
Uregulowanie powyższe pozwoli na to, by do sądu występowały te
osoby, które zostały najciężej poszkodowane w wyniku represji, a nie było w
stosunku do nich prowadzone w okresie PRL-u postępowanie karne, bądź
sprawa o wykroczenie.
Wnioskodawcy proponują również nowy ustęp 6 w art. 8 regulujący
zasady zwrotu nienależnie wypłaconego zadośćuczynienia bądź odszkodowania.
Określenie kosztów realizacji projektu w tej części nie jest możliwe,
ponieważ o wysokości odszkodowania i zadośćuczynienia każdorazowo orzeka
sąd.
Projekt zakłada również zmianę ustawy o zadośćuczynieniu rodzinom
ofiar wystąpień wolnościowych w latach 1956-1983. Zmiany te zakładają
objęcie regulacją przedmiotowej ustawy czyny obywateli podejmowane w
trakcie zbiorowych, jak i indywidualnych wystąpień wolnościowych w latach
1956–1989 w obronie wolności, godności człowieka oraz praw obywatela przed
komunistycznym ustrojem totalitarnym. Różnica pomiędzy obecnie
obowiązującym brzmieniem ustawy sprowadza się do włączenia do ustawy
również przypadków indywidualnych wystąpień wolnościowych, dzięki czemu
rodziny takich osób jak Ryszard Siwiec, Stanisław Pyjas czy ksiądz Jerzy
Popiełuszko będą mogły liczyć na odszkodowania do których uprawnia
zmieniana ustawa.
Warto
zwrócić uwagę, iż wymienione wyżej osoby, jak i wiele
innych, które oddały swoje życie sprzeciwiając się komunistycznemu reżimowi,
do chwili obecnej nie otrzymały żadnego zadośćuczynienia od wolnej Polski.
Jest to naganne niedopatrzenie i dlatego według projektodawców sytuacja ta
wymaga naprawy.
Organem
właściwym w sprawie przyznania świadczenia
pieniężnego dla rodzin osób, które poniosły śmierć w wyniku indywidualnych
wystąpień wolnościowych będzie Kierownik Urzędu do Spraw Kombatantów i
Osób Represjonowanych.

Koszty tej części regulacji są trudne do oszacowania z uwagi na
trudność oceny ilości osób, które zgłoszą wnioski o świadczenia pieniężne.
Niemniej, prawdopodobnie obciążą one budżet państwa na kwotę około 6 mln
zł.

Projekt ustawy nie jest objęty prawem Unii Europejskiej i rodzi
pozytywne skutki społeczno gospodarcze.

Warszawa, 30 grudnia 2011 r.
BAS-WAPEiM-443/11

Pani
Ewa Kopacz
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej


Opinia prawna
w sprawie zgodności z prawem Unii Europejskiej poselskiego projektu
ustawy o zmianie ustawy o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec
osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa
Polskiego oraz o zmianie ustawy o zadośćuczynieniu rodzinom ofiar
zbiorowych wystąpień wolnościowych w latach 1956-1989 (przedstawiciel
wnioskodawców: poseł Mariusz Kamiński)

Na podstawie art. 34 ust. 9 uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca
1992 roku – Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (Monitor Polski z 2009 r. Nr 5, poz.
47, ze zmianami) sporządza się następującą opinię:

1. Przedmiot projektu ustawy
Projekt przewiduje zmianę ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za
nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na
rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 34, poz. 149, ze
zmianami). Zmiana polega na zniesieniu zasady, zgodnie z którą
odszkodowanie i zadośćuczynienie mogą być przyznane w oparciu tylko o
jeden tytuł. Projekt znosi także termin na złożenie żądania odszkodowania lub
zadośćuczynienia, wprowadza instytucję zwrotu zasądzonych kwot
odszkodowań i zadośćuczynień.
Ponadto projekt zakłada zmianę ustawy z dnia 7 maja 2009 r. o
zadośćuczynieniu rodzinom ofiar zbiorowych wystąpień wolnościowych w
latach 1956-1989 (Dz. U. Nr 91, poz. 741 oraz Dz. U. z 2011 r. Nr 106, poz.
622). Zmiana polega m.in. na rozszerzeniu zakresu tytułu i preambuły ustawy o
indywidualne wystąpienia wolnościowe.
Projekt zawiera przepis przejściowy. Artykuł 4 projektu stanowi, że
ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia uchwalenia.


1 W projekcie jest mowa o zmianie „ustawy o zadośćuczynieniu rodzinom ofiar zbiorowych wystąpień
wolnościowych w latach 1956-1983”, obecnie tytuł ustawy brzmi: „ustawa o zadośćuczynieniu rodzinom ofiar
zbiorowych wystąpień wolnościowych w latach 1956-1989”.


2. Stan prawa Unii Europejskiej w materii objętej projektem ustawy
Prawo Unii Europejskiej nie reguluje spraw objętych projektem ustawy.

3. Analiza przepisów projektu pod kątem ustalonego stanu prawa
Unii Europejskiej
Projekt ustawy pozostaje poza zakresem regulacji prawa Unii
Europejskiej.

4. Konkluzja
Przedmiot projektu ustawy o zmianie ustawy o uznaniu za nieważne
orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz
niepodległego bytu Państwa Polskiego oraz o zmianie ustawy o
zadośćuczynieniu rodzinom ofiar zbiorowych wystąpień wolnościowych w
latach 1956-1989 nie jest objęty prawem Unii Europejskiej.

Szef Kancelarii Sejmu


Lech Czapla




















2