Poselski projekt ustawy o likwidacji Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu

W związku z likwidacją IPN oraz postępowania lustracyjnego zachodzi
także potrzeba dokonania zmian w wielu innych ustawach, co zawarto w art. 33 do
58 projektu ustawy.

3) Przewidywane skutki społeczne, gospodarcze, finansowe i prawne.

Jak stwierdzono powyżej upłynęły już prawie 24 lata od uchwalenia przez Sejm
ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji
cigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Był to więc wystarczająco długi
okres czasu na wykrycie i ukaranie osób podlegających pod jej zakres podmiotowy
i przedmiotowy. Była to ustawa o „ charakterze czasowym”. Dzięki tej ustawie
wykryto wiele przestępstw oraz ukarano za ich popełnienie wiele osób. Jednakże
po upływie wskazanego okresu nie ma potrzeby utrzymywania nadzwyczajnego
ustawodawstwa, skoro funkcjonują organy, takie jak prokuratura, archiwa
państwowe, czy wła ciwe ministerstwa, które mogą kontynuować dotychczasowe
działania IPN polegające na ciganiu i karaniu przestępców. Tak uczyniono w
innych krajach w których obowiązywała także tzw. „demokracja ludowa.” Nadto
należy podkre lić, że nie ma żadnego zagrożenia, iż funkcjonujące organy państwa
(prokuratura, ministerstwa) doprowadzą do wypaczenia idei rozliczeniowej. W
takiej sytuacji skutki społeczne, jak i gospodarcze oraz prawne będą tylko
pozytywne, gdyż nastąpi zakończenie okresu rozliczeń i rozpoczęcie normalnego
funkcjonowania państwa i społeczeństwa.

4) Skutki finansowe wprowadzenia w życie projektu ustawy.

Likwidacja IPN dałaby już po roku wymierne oszczędno ci dla budżetu. Obecnie
corocznie utrzymanie IPN kosztuje budżet państwa ponad 200 mln zł a jak
wskazano wcze niej jego działania mogą być bez żadnych perturbacji zastąpione
przez prokuraturę oraz archiwa państwowe i ministra do spraw kultury i
dziedzictwa narodowego, w ramach posiadanych przez te organy rodków lub w
niewielkim stopniu zwiększonych. Oczywi cie na początku będą koszty związane z
likwidacją IPN i postępowania lustracyjnego, ale w krótkim czasie oszczędno ci
przeważą nad tymi kosztami. Należy także zwrócić uwagę na oszczędno ci
związane z przeniesieniem prokuratorów z IPN do prokuratury powszechnej.
Dane dotyczące obciążeń prokuratorów z pionu lustracyjnego i prokuratorów
prokuratury powszechnej są dla tych pierwszych bardzo negatywne. Zdaniem
projektodawców zaoszczędzone rodki finansowe należy przeznaczyć m.in. na
granty na badania historii najnowszej, rozdzielane między liczne akademickie
o rodki badawcze, co zapewniłoby przy okazji pluralizm postaw i opcji
politycznych i metodologicznych badaczy.

5) Przedstawienie założeń podstawowych aktów wykonawczych.

W art. 34 ust. 1 projekt ustawy upoważnia Radę Ministrów do wydania
rozporządzenia wykonawczego w sprawie sposobu i trybu udostępniania
materiałów archiwalnych. Ponieważ przedmiot sprawy jest w obowiązującym
stanie prawnym regulowany przez przepis art. 17 ust. 3 ustawy z dnia 14 lipca
1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach (Dz. U. z 2006 r. Nr 97,
poz. 673 z późn. zm.) za poza wykre leniem z niego zapisu o archiwum
wyodrębnionym IPN, będzie on w cało ci inkorporowany do nowego stanu
prawnego, przeto wnioskodawcy postulują wydanie rozporządzenia o identycznej
tre ci. Oznacza to, że obowiązujące rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 22
czerwca 2011 r. w sprawie sposobu i trybu udostępniania materiałów archiwalnych
znajdujących się w archiwach wyodrębnionych (Dz. U. z 2011 r. Nr 196, poz. 1161)
będzie w cało ci utrzymane, za wyjątkiem wykre lenia w par. 1 wyrazów: „ z
wyłączeniem archiwum wyodrębnionego Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji
cigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu .” Z ostrożno ci wnioskodawcy
przedstawiają założenia w oparciu o które Rada Ministrów wyda wymienione
rozporządzenie:
Rozporządzenie musi zawierać zasady: udostępniania materiałów archiwalnych
zainteresowanym oraz przekazywania im informacji zawartych w tych materiałach,
udostępniania materiałów osobom fizycznym do celów własnych oraz

zawierających dane osób trzecich, zgłaszania przez osoby zainteresowane
wniosków o udostępnienie materiałów, w tym materiałów stanowiących tajemnice
prawnie chronione, udostępniania materiałów od których wytworzenia nie
upłynęło 30 lat , sporządzania rodków ewidencyjno-informacyjnych dla
materiałów archiwalnych, okre lania uprawnień osoby kierującej archiwum,
ograniczeń udostępniania materiałów archiwalnych, w tym dokonywania
reprodukcji, numeracji stron lub kart materiałów oryginalnych, wyłączania lub
cofania zgody na korzystanie z materiałów przez niektóre osoby w okre lonych
warunkach, a także wnoszenia opłat przez zainteresowanego w przypadku
ponoszenia przez archiwum dodatkowych kosztów związanych z udostępnianiem
materiałów archiwalnych.

Projekt ustawy nie był poddany konsultacjom społecznym.

Jak wyżej wskazano projekt nie pociągnie za sobą konieczno ci poniesienia
wydatków budżetowych.

Wnioskodawcy o wiadczają, że przedmiot projektowanej ustawy nie jest objęty
prawem Unii Europejskiej.


Warszawa, 18 czerwca 2012 r.
BAS-WAPEiM-1515/12



Pani
Ewa Kopacz
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej



Opinia prawna
w sprawie zgodno ci z prawem Unii Europejskiej poselskiego projektu
ustawy o likwidacji Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania
Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (przedstawiciel wnioskodawców:
poseł Tomasz Kamiński)


Na podstawie art. 34 ust. 9 uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca
1992 roku – Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (Monitor Polski z 2012 r. poz. 32)
sporządza się następującą opinię:

1. Przedmiot projektu ustawy
Projekt ustawy zakłada likwidację Instytutu Pamięci Narodowej –
Komisji cigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Przewiduje przejęcie
zadań i kompetencji Instytutu przez Naczelnego Dyrektora Archiwum
Państwowych, prokuraturę oraz ministra wła ciwego do spraw kultury
i dziedzictwa narodowego. Projekt przewiduje utworzenie archiwum
obywatelskiego i okre la zasady jego funkcjonowania oraz znosi obowiązek
składania o wiadczeń dotyczących pracy lub służby w organach bezpieczeństwa
państwa lub współpracy z tymi organami. Projekt zawiera przepisy zmieniające
niektóre ustawy1 oraz postanowienia przej ciowe. Zgodnie z projektem utracą
moc ustawy: z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej –
Komisji cigania Zbrodni przeciw Narodowi Polskiemu (Dz. U. z 2007 r. Nr 63,
poz. 424, ze zmianami) oraz z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu
informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944 – 1990
oraz tre ci tych dokumentów (Dz. U. z 2007 r. Nr 63, poz. 425, ze zmianami).
Proponowana ustawa ma wej ć w życie z dniem 1 stycznia 2013 r.



1 Artykuł 59 projektu omyłkowo zakłada zmianę ustawy o „Służbie Celnej” zamiast zmiany ustawy o służbie
cywilnej.
2. Stan prawa Unii Europejskiej w materii objętej projektem
W odniesieniu do kwestii ochrony danych osobowych art. 16 Traktatu
o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TfUE) stanowi, że każda osoba ma prawo
do ochrony danych jej dotyczących. Zasada ta ujęta została także w art. 8 Karty
praw podstawowych UE, który stanowi ponadto, że dane osobowe muszą być
przetwarzane rzetelnie w okre lonych celach i za zgodą osoby zainteresowanej
lub na innej uzasadnionej podstawie przewidzianej ustawą. Zgodnie z tym
przepisem każdy ma prawo dostępu do zebranych danych, które go dotyczą,
i prawo do dokonania ich sprostowania.
Jednocze nie należy zaznaczyć, że zasady dotyczące ochrony osób
fizycznych w zakresie przetwarzania danych osobowych przez instytucje,
organy i jednostki organizacyjne Unii oraz państwa członkowskie odnoszą się
do wykonywania działań wchodzących w zakres prawa Unii (art. 16 TfUE).
Postanowienia Karty (a więc także art. 8) mają zastosowanie do instytucji,
organów i jednostek organizacyjnych Unii przy poszanowaniu zasady
pomocniczo ci oraz do państw członkowskich wyłącznie w zakresie, w jakim
stosują one prawo Unii i w poszanowaniu granic kompetencji Unii okre lonych
w traktatach. Państwa te szanują zatem prawa, przestrzegają zasad i popierają
ich stosowanie zgodnie ze swymi odpowiednimi uprawnieniami
i w poszanowaniu granic kompetencji Unii powierzonych jej w traktatach (art.
51 Karty).
Zasady postępowania z danymi osobowymi szczegółowo reguluje
dyrektywa 95/46/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 24 października
1995 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w zakresie przetwarzania danych
osobowych i swobodnego przepływu tych danych (Dz. Urz. WE L 281
z 23.11.1995 r., str. 31, oraz Dz. Urz. UE L 284 z 31.10.2003 r., str. 1; Dz. Urz.
UE Polskie wydanie specjalne rozdz. 13, t. 15, str. 355, oraz rozdz. 1, t. 4, str.
447). Zgodnie z art. 1 ust. 1 dyrektywy, państwa członkowskie są zobowiązane
chronić podstawowe prawa i wolno ci osób fizycznych, w szczególno ci ich
prawo do prywatno ci w odniesieniu do przetwarzania danych osobowych.

3. Analiza zgodno ci przepisów projektu z prawem Unii
Europejskiej
Biorąc pod uwagę tre ć projektu należy ocenić proponowaną regulację
w wietle postanowień art. 16 TfUE, art. 8 w związku z art. 51 Karty Praw
Podstawowych, oraz dyrektywy 95/46/WE dotyczącej ochrony danych
osobowych.
Projekt zawiera przepisy dotyczące udostępniania dokumentów oraz
zawartych w nich danych osobowych, przekazanych z archiwum likwidowanego
IPN do tworzonego na podstawie proponowanej ustawy, wyodrębnionego
archiwum obywatelskiego. Projekt dotyczy więc przetwarzania danych
osobowych.

2