Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego

z  której  prowadzona  jest  egzekucja,  sporządzają  fałszywe  opinie,  nie  odpowiadające 
rzeczywistej  wartości,  a  nawet  w  niektórych  wypadkach  rzeczywistemu  stanowi 
nieruchomości.  W  takich  sprawach,  choć  działania  biegłego  rzeczoznawcy,  komornika  czy 
innych  osób  stanowią  przestępstwo,  często  jednak  faktycznie  „pokrzywdzeni”  taką 
nieprawdziwą  opinią,  dokumentem  nie  są  uznawani  przez  prokuratorów  za  formalnie 
pokrzywdzonych. Prokuratorzy powołują się właśnie na art. 49 k.p.k. 
Pojęcie pokrzywdzonego rzutuje w szczególności na krąg osób uprawnionych do zaskarżenia 
decyzji  o  odmowie  wszczęcia  lub  umorzeniu  postępowania  przygotowawczego  (art.  306 
k.p.k.)  Zawężenie  pojęcia  „pokrzywdzonego”  skutkuje  pozbawieniem  społeczeństwa 
możliwości realnej kontroli nad prokuratorem, który może zaniedbywać obowiązek ochrony 
dóbr  ogólnych.  Prowadzi  to  często  do  poczucia  braku  zaufania  obywateli  do  organów 
ścigania.  Zawiadamiają  oni  o  przypadkach  naruszenia  tych  dóbr  ogólnych  i  ujawniają 
okoliczności  tych  naruszeń,  a  następnie  w  bezsilności  obserwują    przebieg  postępowania 
przy braku środków prawnych do zaskarżenia postanowienia prokuratury, a w konsekwencji 
braku możliwości ujawnienia i ukarania sprawców oraz naprawienia szkody. 
Godzi  się  zauważyć,  że  ustalenie  kręgu  osób  pokrzywdzonych  następuje  zazwyczaj  w  toku 
dalszych  czynności  postępowania  (w  każdym  razie  przed  skierowaniem  do  sądu  aktu 
oskarżenia), na wstępie zaś organ bada sprawę w ogólnych zarysach, a więc analizuje, czy w 
ogóle  doszło  do  popełnienia  czynu  zabronionego.  Ustalenie  to  poprzedza  wszelkie  inne 
bardziej  szczegółowe  ustalenia  dotyczące  konkretnych  okoliczności  czynu,  w  tym  również 
osób  pokrzywdzonych.  Podobnie  również  dopiero  w  dalszej  kolejności  organ  ustala  krąg 
osób podejrzanych, najpierw zaś rozstrzyga, czy w ogóle czyn został popełniony. Natomiast 
postanowienie  odmawiające  wszczęcia  postępowania  niejako  ze  swej  istoty  zapada  po 
pierwszych  czynnościach  wyjaśniających,  a  więc  jeszcze  przed  poczynieniem  konkretnych 
ustaleń dotyczących kręgu osób pokrzywdzonych. W tej sytuacji osoba, która mogłaby zostać 
uznana  za  pokrzywdzonego  w  toku  dalszych  podjętych już  w  toku  postępowania  czynności, 
jest pozbawiona możliwości zaskarżenia decyzji o odmowie wszczęcia postępowania. 
Występują  też  takie  sytuacje,  gdy  przestępstwa  dopuszczają  się  członkowie  organów  osób 
prawnych  (np.  spółdzielni),  gdzie  naruszone  zostało  dobro  tej  osoby  prawnej.  W  takim 
wypadku,  gdy  zawiadomienie  składa  spółdzielca,  nie  mający  statusu  pokrzywdzonego,  nie 
ma on możliwości zweryfikowania prawidłowości umorzenia postępowania. Zawiadamianym 
w  takiej  sytuacji  i  uprawnionym  do  zaskarżania  decyzji  będzie  za  to  organ,  występujący  w 
imieniu  pokrzywdzonej  spółdzielni,  którego  nieprawidłowe  działanie  jest  przedmiotem 
zawiadomienia. 
Ponadto,  obecne  rozwiązanie  jest  nieracjonalne  również  z  tego  powodu,  że  ustawodawca 
przyznał  uprawnienie  do  zaskarżenia  postanowienia  o  odmowie  wszczęcia  postępowania  – 
poza  pokrzywdzonym  –  jedynie  instytucji  państwowej,  samorządowej  lub  społecznej 
zawiadamiającej o przestępstwie, których dobra nie zostały naruszone, a z kolei pozbawia się 
tego prawa osoby, której zarzucany czyn  dotyczy. 
Praktyka  wskazuje  również,  że  decyzje  o  odmowie  wszczęcia  i  o  umorzeniu  postępowania 
częstokroć  zapadają  w  podobnych  okolicznościach  po  podjęciu  wstępnych  czynności 
sprawdzających.  Innymi  słowy,  po  wszczęciu  postępowania  przygotowawczego,  zaraz  się  je 
umarza, co wyłącza możliwości zaskarżenia tej decyzji przez osoby zawiadamiające, które nie 
mają statusu pokrzywdzonego, co zwykle prowadzi do wyeliminowania sądowej kontroli tej 
decyzji. 
W  świetle  powyższego  aktualny  model,  w  którym  jedynie  pokrzywdzony  (w  tym  wąskim 
rozumieniu)  może  poddawać  sądowej  ocenie  odmowę  wszczęcia  lub  umorzenie 
postępowania  przygotowawczego,  nie  daje  gwarancji  realizacji  zadań  prokuratora  jako 
obrońcy  dóbr  ogólnych.  Przesądza  o  tym  właśnie  faktyczny  brak  instancyjnej  kontroli 
sądowej w sytuacji, gdy określone postępowanie zostało umorzone w fazie in rem, bądź gdy 
zapadła  decyzja  o  odmowie  wszczęcia  postępowania  przygotowawczego.  Środki 
wewnętrznego  nadzoru  przewidziane  w  art.  327  §  1  k.p.k.  oraz  328  k.p.k.  są 
niewystarczające.  Brakuje  tu  bowiem  formalnej  kontroli  sądowej  nad  prokuratorem 
wypełniającym  funkcję  rzecznika  praw  pokrzywdzonych  przestępstwem  dotykającym 
również dóbr publicznych. Zgodnie zaś z zasadą ubi remedium ibi ius ‐ tylko tam gdzie istnieją 
określone  sądowe  środki  ochrony  tam  podstawowe  prawa  człowieka  mogą  istnieć 
naprawdę.  Innymi  słowy,  bez  efektywnych  i  realnych  środków  ochrony  nawet  najlepiej 
sformułowane prawa pokrzywdzonego pozostaną martwą literą – atrapą. 
Zaproponowana  zmiana  art.  306  k.p.k.  poszerzy  krąg  osób  uprawnionych  do  zaskarżania 
decyzji  prokuratora  o  odmowie  wszczęcia  lub  umorzeniu  postępowania.  W  rezultacie 
polepszy  się  sytuacja  pośrednio  pokrzywdzonych  przestępstwem  poprzez  stworzenie 
możliwości  poddania  sądowej  kontroli  realizacji  przez  prokuratora  roli  obrońcy  dóbr 
ogólnych, w sytuacji, gdy prowadzi to jednocześnie do naruszenia lub zagrożenia interesów 
indywidualnych, nie spełniających kryterium bezpośredniości, określonego w art. 49 k.p.k. 
 
Projekt ustawy nie pociąga za sobą obciążenia budżetu państwa lub budżetów jednostek 
samorządu terytorialnego. 
 
 
Przedmiot projektowanej regulacji nie jest objęty prawem Unii Europejskiej. 

Warszawa, 31 maja 2012 r.
BAS-WAPEiM-1278/12


Pani Ewa Kopacz
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej



Opinia prawna dotycząca zgodności z prawem Unii Europejskiej
poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania
karnego (przedstawiciel wnioskodawców: poseł Lidia Staroń)


Na podstawie art. 34 ust. 9 uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca
1992 roku – Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (Monitor Polski z 2012 r. poz. 32)
sporządza się następującą opinię:



I.
Przedmiot projektu ustawy
Przedmiotem projektu jest zmiana art. 51 § 3 oraz art. 306 ustawy z dnia 6
czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego, dalej również jako kpk, (Dz.
U. Nr 89, poz. 555 ze zm.). Zgodnie z zaproponowanymi zmianami prawa
pokrzywdzonego, którym jest osoba nieporadna mogłaby wykonywać również
osoba najbliższa dla pokrzywdzonego. Ponadto w projekcie określono, iż prawo
złożenia zażalenia na postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa lub o jego
umorzeniu przysługiwałoby również osobie zawiadamiającej o popełnieniu
przestępstwa, której prawa zostały naruszone.
Ustawa ma wejść w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.
Jednakże zgodnie z art. 2 projektu w sprawach wszczętych przed dniem wejścia
w życie ustawy postępowanie przed sądem winno toczyć się do czasu
prawomocnego zakończenia postępowania na zasadach określonych w
przepisach dotychczasowych.

II.
Stan prawa Unii Europejskiej w materii objętej projektem
ustawy
Prawo UE nie reguluje spraw objętych opiniowanym projektem ustawy.


III. Analiza przepisów projektu pod kątem ustalonego stanu prawa
Unii Europejskiej
Opiniowany projekt nie jest objęty zakresem regulacji prawa UE.

IV. Konkluzja
Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania
karnego nie jest objęty zakresem regulacji prawa Unii Europejskiej.

Szef Kancelarii Sejmu


Lech Czapla

















2

Warszawa, 31 maja 2012 r.
BAS-WAPEiM-1279/12


Pani Ewa Kopacz
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej



Opinia w sprawie stwierdzenia, czy poselski projekt ustawy o zmianie
ustawy – Kodeks postępowania karnego (przedstawiciel wnioskodawców:
poseł Lidia Staroń) jest projektem ustawy wykonującej prawo Unii
Europejskiej w rozumieniu art. 95a Regulaminu Sejmu


Przedmiotem projektu jest zmiana art. 51 § 3 oraz art. 306 ustawy z dnia 6
czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego, dalej również jako kpk, (Dz.
U. Nr 89, poz. 555 ze zm.). Zgodnie z zaproponowanymi zmianami prawa
pokrzywdzonego, którym jest osoba nieporadna mogłaby wykonywać również
osoba najbliższa dla pokrzywdzonego. Ponadto w projekcie określono, iż prawo
złożenia zażalenia na postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa lub o jego
umorzeniu przysługiwałoby również osobie zawiadamiającej o popełnieniu
przestępstwa, której prawa zostały naruszone.
Projekt ustawy nie jest objęty zakresem regulacji prawa Unii
Europejskiej.
Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego nie jest
projektem ustawy wykonującej prawo Unii Europejskiej w rozumieniu art. 95a
Regulaminu Sejmu.


Szef Kancelarii Sejmu


Lech Czapla