Rządowy projekt ustawy o Radzie Dialogu Społecznego i innych instytucjach dialogu społecznego

Nową regulacją jest przedstawianie przez przewodniczącego Rady Sejmowi, corocznie
w terminie do dnia 31 maja, sprawozdania z działalności Rady w roku poprzednim, w
celu większego zainteresowania społeczeństwa oraz władzy ustawodawczej (Sejmu)
sprawami dialogu społecznego.
Posiedzenia Rady oraz jej Prezydium będą odbywać się w zależności od potrzeb, nie
rzadziej jednak niż raz na 2 miesiące. Posiedzenia zwoływane będą przez
przewodniczącego Rady, z inicjatywy własnej lub na wniosek co najmniej dwóch
wiceprzewodniczących Rady. Rada, w drodze uchwały, będzie mogła przekazać
Prezydium rozpatrzenie sprawy należącej do jej kompetencji, z wyjątkiem zadań,
których realizacja wynika z przepisów odrębnych.
W ramach Rady będą mogły być tworzone zespoły problemowe, stałe albo doraźne –
analogiczne uprawnienia przysługiwały Trójstronnej Komisji.
Z każdego posiedzenia Rady sporządzany będzie komunikat.
Nowością jest jawność posiedzeń Rady, w związku z wielokrotnie zgłaszanym (również
przez partnerów społecznych) postulatem dotyczącym konieczności zapewnienia
lepszego informowania społeczeństwa o pracach w ramach dialogu społecznego.
Szerokie informowanie społeczeństwa o decyzjach Rady i udziale przedstawicieli
związków zawodowych i organizacji pracodawców w procesie stanowienia prawa
przyczyni się do promocji dialogu społecznego i Rady jako jego forum. Taka formuła
funkcjonuje w wielu krajach europejskich, gdzie działają Rady Społeczno-Gospodarcze.
Z ważnych powodów Rada będzie mogła powziąć decyzję o wyłączeniu jawności
posiedzenia.
Regulamin Rady będzie obejmował w szczególności tryb i sposób pracy Rady oraz jej
Prezydium, sposób powoływania i funkcjonowania zespołów problemowych, formę i
sposób udostępniania komunikatu po posiedzeniu, sposób informowania o przebiegu
posiedzeń Rady, sposób zapraszania do udziału w pracach Rady przedstawicieli z
głosem doradczym, sposób powoływania i zadania Sekretarzy Prezydium Rady.
Projekt zakłada odmienne od obecnych – w zakresie Trójstronnej Komisji –
uregulowania w zakresie obsługi i finansowania Rady. W obecnym stanie prawnym
obsługę Komisji zapewnia sekretariat Komisji będący komórką organizacyjną urzędu
obsługującego ministra właściwego do spraw pracy, zaś koszty jej działania są
pokrywane z budżetu państwa w części dotyczącej tegoż ministra. Niemniej, z uwagi na
odmienne kompetencje i zadania Rady, zwłaszcza przyznanie wielu autonomicznych
16

kompetencji stronie pracowników i stronie pracodawców Rady, a także rotacyjność
przewodniczenia pracom Rady, projekt zakłada utworzenie odrębnego Biura.
Obsługę techniczną, organizacyjną i kancelaryjno-biurową oraz ekspercką Rady
zapewniać będzie wyodrębnione jako komórka organizacyjna państwowej jednostki
budżetowej, podległej ministrowi właściwemu do spraw pracy, Biuro Rady Dialogu
Społecznego, zwane dalej „Biurem”. Organizację Biura i jego szczegółowy sposób
działania określać będzie statut i regulamin jednostki budżetowej, zaś szczegółowe ich
przepisy zostaną określone uchwałą Rady. Wydatki związane z funkcjonowaniem Rady
i Biura będą pokrywane z budżetu państwa z części 31 – Praca, w ramach
wyodrębnionego rozdziału klasyfikacji budżetowej, ujmowane w planie finansowym
jednostki budżetowej.
Utworzenie niezależnego biura, zapewniającego obsługę techniczną, organizacyjną i
kancelaryjno-biurową oraz ekspercką Rady, było podstawowym postulatem partnerów
społecznych, który w projekcie przedstawionym stronie rządowej był dużo dalej idący i
zakładał utworzenie instytucji Rzecznika Dialogu Społecznego. W trakcie
prowadzonych negocjacji nad projektem ustawy ustalono ostatecznie formułę Biura
zaproponowaną przez stronę rządową, przy czym na wniosek partnerów społecznych
wprowadzono przepis mówiący o dokonaniu po 24 miesiącach oceny funkcjonowania
przepisów ustawy. Konieczność zapewnienia zaplecza eksperckiego dla uczestników
dialogu społecznego, prowadzonego w ramach instytucji dialogu społecznego, wynika
również z rekomendacji, będących rezultatem projektu systemowego pn. „Poprawa
funkcjonowania systemu dialogu społecznego oraz wzmocnienie instytucji i
uczestników dialogu społecznego”, realizowanego w latach 2008–2009 przez MPiPS i
współfinansowanego przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego.
Duże spectrum spraw, którymi będą się oni zajmować w ramach Rady, w szczególności
w zakresie nowych zadań, gdzie kluczowe jest zapewnienie stałej interakcji z rządem
(przykładowo art. 5, art. 7, dodatkowo art. 16–19), w pełni uzasadnia pokrywanie
kosztów funkcjonowania Rady z budżetu państwa. W większości krajów europejskich,
gdzie funkcjonują analogiczne ciała dialogu społecznego, o tradycyjnej strukturze rząd
– związki zawodowe – organizacje pracodawców, są one finansowane z budżetu
państwa i to rząd dba o odpowiednie warunki ich funkcjonowania.
17

Środki przeznaczone na obsługę funkcjonowania Trójstronnej Komisji do Spraw
Społeczno-Gospodarczych, przekazywane dotychczas partnerom społecznym, oraz
dodatkowe środki na funkcjonowanie Rady i jej Biura – zgodnie z założeniami nowej
regulacji – zostaną przeniesione do budżetu Biura Rady Dialogu Społecznego. Oprócz
zadań realizowanych przez partnerów społecznych w ramach Trójstronnej Komisji, a
wynikających z obecnych regulacji prawnych (w szczególności ustaw: o Trójstronnej
Komisji ds. Społeczno-Gospodarczych i wojewódzkich komisjach dialogu społecznego,
o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej, o minimalnym
wynagrodzeniu za pracę, o pomocy społecznej, o świadczeniach rodzinnych, o
emeryturach i rentach z FUS), nowa regulacja przyznawać będzie stronie pracowników
i stronie pracodawców Rady dodatkowe zadania (m.in. art. 5, art. 7, art. 8, art. 9, art. 10,
art. 12, art. 13, art. 14 ustawy), których realizacja będzie musiała się odbywać przy
wykorzystaniu odpowiedniego wsparcia eksperckiego, w tym ekspertyz, badań i
raportów, które następnie będą służyć jako podstawa przygotowania wniosków, opinii i
stanowisk przez partnerów społecznych.
W związku z powstaniem Rady Dialogu Społecznego i Biura Rady Dialogu
Społecznego wzrosną wydatki z budżetu państwa, w tym na wynagrodzenia osobowe.
Szczegółowe wyliczenia w zakresie zwiększenia limitu wydatków w części 31 – Praca
zawiera Ocena Skutków Regulacji.
Projekt zakłada, że prace strony rządowej w Radzie koordynować będzie minister
właściwy do spraw pracy. Dotychczasowy sekretariat Komisji w nowym stanie
prawnym będzie obsługiwał ministra właściwego do spraw pracy w zakresie
wykonywania obowiązków związanych z koordynacją prac strony rządowej w Radzie.
Dodatkowo – na wniosek strony pracodawców i strony pracowników Rady – minister
właściwy do spraw pracy będzie mógł powoływać zespoły, na forum których
prowadzony będzie trójstronny dialog branżowy. Zespoły te będą funkcjonowały w taki
sam sposób jak dotychczas powoływane – pomimo braku regulacji ustawowych –
trójstronne zespoły branżowe. Projekt nie przewiduje włączenia w struktury Rady
obecnie funkcjonujących zespołów trójstronnych, działających poza Trójstronną
Komisją.
Wojewódzkie rady dialogu społecznego
Oprócz Rady projekt zakłada utworzenie w województwach, na zasadzie
fakultatywności, wojewódzkich rad dialogu społecznego.
18

W obecnym stanie prawnym forum dialogu społecznego, prowadzonego na szczeblu
regionalnym, stanowią wojewódzkie komisje dialogu społecznego – WKDS. Zasady i
tryb ich działania, jak również sposób ustalania ich składu określa ustawa oraz
rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 22 lutego 2002 r. w sprawie
wojewódzkich komisji dialogu społecznego (Dz. U. Nr 17, poz. 157).
Wojewódzka komisja dialogu społecznego to instytucja czterostronna. W jej skład
wchodzą przedstawiciele:
− wojewody – jako strona rządowa,
− reprezentatywnych organizacji związkowych – jako strona pracowników,
− reprezentatywnych organizacji pracodawców – jako strona pracodawców,
− marszałka województwa – jako strona samorządowa.
Uprawnienia i kompetencje WRDS będą generalnie analogiczne do tych, którymi
dysponują WKDS, z kilkoma zastrzeżeniami.
O utworzeniu WRDS postanawiać ma marszałek województwa na wspólny wniosek co
najmniej jednej z reprezentatywnych organizacji pracowników oraz co najmniej jednej z
reprezentatywnych organizacji pracodawców. W projekcie przewidziano również
możliwość likwidacji WRDS przez marszałka województwa, jeżeli o odwołanie swoich
przedstawicieli z jej składu wystąpią wszystkie reprezentatywne organizacje
pracowników lub wszystkie z reprezentatywnych organizacji pracodawców.
Przeniesienie kompetencji wojewodów na marszałków województw odnośnie do
powoływania i organizowania prac WRDS stanowi realizację postulatu partnerów
społecznych. Według ich opinii to marszałkowie województwa w sposób najbardziej
właściwy, z uwagi na zakres zadań pozostających w obszarze ich kompetencji,
przyczynią się do organizowania i prowadzenia dialogu społecznego w regionie.
Dotychczasowe doświadczenia z prac wojewódzkich komisji dialogu społecznego
wskazują na niewielkie zaangażowanie marszałków województwa w prace komisji.
Proponowana zmiana ma wpłynąć na zintensyfikowanie dialogu społecznego w
regionie przez wskazanie marszałka województwa jako organizatora prac WRDS.
Tworzenie oraz zapewnienie funkcjonowania WRDS będzie stanowić zadanie z zakresu
administracji rządowej, zlecone marszałkowi województwa, finansowane w drodze
dotacji celowej.
Do właściwości WRDS należeć będzie wyrażanie opinii i stanowisk w sprawach
objętych zakresem zadań związków zawodowych lub organizacji pracodawców
19

będących w kompetencji administracji rządowej i samorządowej z terenu województwa
oraz w sprawach przekazanych przez Radę (do tej pory WKDS miały możliwość
wyłącznie przyjmowania opinii).
Ponadto marszałek województwa przedstawiać będzie stronie pracowników i stronie
pracodawców WRDS do zaopiniowania projekty strategii rozwoju województwa i
programów w zakresie objętym zadaniami związków zawodowych i organizacji
pracodawców oraz sprawozdania z ich realizacji. Wyrażenie opinii w powyższych
sprawach wymagać będzie zgody strony pracowników i strony pracodawców WRDS.
Jeżeli strona pracowników i strona pracodawców WRDS nie uzgodni wspólnej opinii,
każdej z reprezentatywnych organizacji pracowników i pracodawców, wchodzących w
skład WRDS, przysługiwać będzie prawo wyrażenia stanowiska.
Opinię lub stanowiska w sprawach przekazanych przez Radę Dialogu Społecznego
WRDS przekazywać będzie do Prezydium Rady.
W projekcie zakłada się, że w skład WRDS wchodzić będą:
1) marszałek województwa oraz dwie wskazane przez niego osoby spośród
przedstawicieli innych jednostek samorządu terytorialnego albo organizacji
zrzeszających samorządy – jako przedstawiciele strony samorządowej;
2) przedstawiciele reprezentatywnych organizacji pracowników – jako przedstawiciele
strony pracowników;
3) przedstawiciele reprezentatywnych organizacji pracodawców – jako przedstawiciele
strony pracodawców;
4) wojewoda oraz dwie wskazane przez niego osoby – jako przedstawiciele strony
rządowej.
Liczbę przedstawicieli każdej organizacji w składzie WRDS będą ustalać wspólnie
strony pracowników i pracodawców w drodze uchwały.
WRDS będzie mógł zapraszać do udziału w posiedzeniach przedstawicieli powiatów i
gmin z terenu województwa. Członków WRDS powoływać/odwoływać będzie
marszałek województwa, na wniosek organizacji i instytucji wchodzących w skład
WRDS. Szczegółowy sposób i tryb działania WRDS określać będzie regulamin WRDS,
a jego obsługę zapewnić ma biuro wojewódzkiej rady dialogu społecznego jako
komórki organizacyjnej urzędu marszałkowskiego, przy czym w pierwszym roku
funkcjonowania zakłada się pozostawienie finansowania działalności WRDS w gestii
wojewody (przepisy przejściowe ustawy).
20