Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o Straży Granicznej oraz niektórych innych ustaw

– 20 –
art. 1, w brzmieniu dotychczasowym, stosuje się do czasu upływu tego okresu przepisy
dotychczasowe.
Art. 8. Do spraw określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 65 ust. 4
ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu dotychczasowym, wszczętych i niezakończonych do
dnia wejścia w życie niniejszej ustawy, stosuje się przepisy dotychczasowe.
Art. 9. Przedmioty umundurowania określone w przepisach wydanych na podstawie
art. 65 ust. 9 ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu dotychczasowym, mogą być wydawane
i noszone do dnia 31 marca 2020 r. na dotychczasowych zasadach.
Art. 10. Umowy zawarte przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, związane z
realizacją zadań określonych w art. 17 ust. 1 ustawy zmienianej w art. 3 zachowują ważność.
Art. 11. Dotychczasowe przepisy wykonawcze wydane na podstawie:
1)
art. 91a ust. 7 ustawy zmienianej w art. 1 zachowują moc do czasu wejścia w życie
przepisów wykonawczych wydanych na podstawie art. 91a ust. 9 ustawy zmienianej w
art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą,
2)
art. 9 ust. 5a ustawy zmienianej w art. 3 zachowują moc do czasu wejścia w życie
przepisów wykonawczych wydanych na podstawie art. 9 ust. 7 ustawy zmienianej w
art. 3, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą
– nie dłużej jednak niż przez okres 12 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy.
Art. 12. Ustawa wchodzi w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem
art. 1 pkt 9 i 10, które wchodzą w życie z dniem 1 kwietnia 2016 r.
UZASADNIENIE

Projekt ustawy o zmianie ustawy o Straży Granicznej oraz niektórych innych ustaw
został opracowany w związku z potrzebą dostosowania przepisów dotyczących
właściwości i funkcjonowania Straży Granicznej, a także zarządzania granicą
państwową do aktualnych potrzeb i warunków pełnienia służby.
W projekcie znalazły się rozwiązania, których źródło stanowią przeszło siedmioletnie
doświadczenia wynikające z obecności Polski w strefie Schengen. Brak kontroli osób
na granicach wewnętrznych Unii Europejskiej, konieczność przeniesienia działań na
terytorium kraju, a także kilkukrotne przypadki tymczasowego przywracania kontroli
stworzyły nowe warunki funkcjonowania organów państwowych, a w szczególności
Straży Granicznej.
Trwający od kilku lat proces reorganizacji Straży Granicznej, mający na celu
stworzenie wyspecjalizowanej formacji o charakterze graniczno-migracyjnym skutkuje
wieloma zmianami w zakresie kompetencji formacji oraz jej struktury organizacyjnej.
Przedmiotowy projekt stanowi kolejny etap prac w tym zakresie. Wiodąca rola Straży
Granicznej w zakresie zwalczania i przeciwdziałania nielegalnej migracji została
wskazana w dokumencie „Polityka migracyjna Polski – stan obecny i postulowane
działania” przyjętym przez Radę Ministrów w dniu 31 lipca 2012 r. Rekomendacje i
zalecenia zawarte w powyższym dokumencie w zakresie wzmacniania działań przez
Straż Graniczną w tym obszarze wymagają podejmowania bieżących prac służących
zapewnieniu właściwej realizacji zadań.
Zawarte w przedmiotowym projekcie szczegółowe rozwiązania dotyczące wzmacniania
systemu ochrony nienaruszalności granicy państwowej oraz szeroko pojętego
bezpieczeństwa stanowią także reakcję na aktualną sytuację na północno-wschodniej i
wschodniej granicy Rzeczypospolitej Polskiej. Działania w tym obszarze są również
spójne z realizacją celów programowych zawartych w przyjętym przez Radę Ministrów
w dniu 9 grudnia 2014 r. dokumencie „Plan wzmocnienia bezpieczeństwa państwa”.
Doświadczenia te wpłynęły także na konieczność stworzenia nowej koncepcji
finansowania przejść granicznych, a także stworzenia dostosowanych do aktualnych
potrzeb optymalnych warunków dokonywania różnego rodzaju kontroli w tych
przejściach, w szczególności w lotniczych przejściach granicznych.
W projekcie zaproponowano ponadto zmiany w zakresie ustawy o Straży Granicznej
ułatwiające funkcjonowanie formacji. Uwzględniając wskazane potrzeby i cele, projekt
dokonuje zmian w kilku obszarach dotyczących w szczególności zadań i uprawnień
Straży Granicznej, które mają na celu ułatwienie przebiegu służby oraz obowiązków i
uprawnień funkcjonariuszy Straży Granicznej, wprowadzając możliwość zawierania
umów szkoleniowych, a także wypłacania funkcjonariuszom i pracownikom Straży
Granicznej, przebywającym w zagranicznej podróży służbowej, diet dziennych według
stawek określonych w przepisach Unii Europejskiej.
Proponuje się również dokonanie zmian w zakresie przepisów regulujących kwestie
umundurowania. Dotychczasowe upoważnienia ustawowe okazały się bowiem
niewystarczające dla przeprowadzenia reformy mundurowej polegającej na
wprowadzeniu systemu punktowego. Proponowana zmiana docelowo poprzez
wprowadzenie nowego modelu punktowego wzorowanego na rozwiązaniach przyjętych
wobec funkcjonariuszy Służby Celnej ma usprawnić proces zaopatrywania
funkcjonariuszy w przedmioty umundurowania.
W projekcie uwzględniono także aktualne potrzeby w zakresie organizacji oraz sposobu
pełnienia służby wynikające ze zmian strukturalnych, jakie dokonały się w ostatnim
czasie w Straży Granicznej, polegających w szczególności na likwidacji niektórych
jednostek organizacyjnych, a także tworzeniu innych, co skutkuje koniecznością
przenoszenia lub delegowania funkcjonariuszy do nowych miejsc pełnienia służby.
Proponowane w ustawie rozwiązania odnoszą się również do spraw dotyczących
udziału funkcjonariuszy w różnych formach współpracy inicjowanej i koordynowanej
na poziomie Unii Europejskiej.
Projektowane zmiany w ustawie z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej
(Dz. U. z 2014 r. poz. 1402 i 1822 oraz z 2015 r. poz. 529) są związane z rozszerzeniem
właściwości Straży Granicznej w zakresie zwalczania przestępstw określonych w
art. 270–276 Kodeksu karnego dotyczących wiarygodności dokumentów i objęcie nią
także dokumentów uprawniających do pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
oraz dokumentów wymaganych do ich wydania, jak również do wydania dokumentów
uprawniających do przekroczenia granicy państwowej. Wskazane przepisy Kodeksu
karnego dotyczą czynów polegających na podrabianiu lub przerabianiu dokumentów
oraz posługiwaniu się nimi jako autentycznymi, a ponadto obejmują swoim zakresem
poświadczenie nieprawdy w dokumencie przez funkcjonariusza publicznego lub inną
2

osobę uprawnioną do wystawienia tego dokumentu, wyłudzenie podstępem
poświadczenia nieprawdy w dokumencie oraz używanie dokumentów zawierających
takie poświadczenie, zbycie własnego lub cudzego dokumentu stwierdzającego
tożsamość oraz posługiwanie się takim dokumentem, jak również bezprawne jego
przewożenie, przenoszenie lub przesyłanie za granicę.
Aktualnie zgodnie z art. 1 ust. 2 pkt 4 lit. a ustawy z dnia 12 października 1990 r. o
Straży Granicznej właściwość Straży Granicznej w przedmiotowym zakresie obejmuje
tylko dokumenty uprawniające do przekraczania granicy państwowej. Rozszerzenie
zadań Straży Granicznej o przestępstwa z art. 270–276 Kodeksu karnego w odniesieniu
do dokumentów uprawniających do pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
oraz dokumentów wymaganych do ich wydania, jak również wymaganych do wydania
dokumentów uprawniających do przekroczenia granicy państwowej, pozostaje w
ścisłym związku z innymi zadaniami Straży Granicznej, do których należą ochrona
granicy państwowej, kontrola ruchu granicznego oraz zapobieganie i przeciwdziałanie
nielegalnej migracji. W konsekwencji zmian ustawy o Straży Granicznej dokonanych
ustawą z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (Dz. U. poz. 1650 oraz z 2014 r.
poz. 463 i 1004), Straż Graniczna stała się formacją powołaną do zapobiegania i
przeciwdziałania nielegalnej migracji. Zapobieganie i przeciwdziałanie nielegalnej
migracji związane jest nierozerwalnie z dokumentami wykorzystywanymi przez osoby
bezpośrednio zaangażowane w popełnianie czynów zabronionych tego typu. Dotyczy to
w szczególności takich dokumentów, jak: dokument tożsamości, dokument podróży,
wiza, karta pobytu, zaproszenie, zezwolenie na pobyt czasowy, zezwolenie na pobyt
stały, zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego UE, dokument potwierdzający
posiadanie ubezpieczenia zdrowotnego lub posiadanie podróżnego ubezpieczenia
medycznego. Prowadząc czynności ukierunkowane na zwalczanie nielegalnej migracji,
Straż Graniczna ujawnia czyny zabronione, o których mowa w rozdziale XXXIV
Kodeksu karnego, popełniane niejednokrotnie w ramach zorganizowanych grup
przestępczych, wyspecjalizowanych m.in. w fałszowaniu dokumentów i obejmujące
swoim zasięgiem znacznie szerszy katalog dokumentów niż tylko dokumenty
uprawniające do przekraczania granicy państwowej. Dotychczasowy brak właściwości
Straży Granicznej we wskazanym obszarze wiąże się z koniecznością wyłączania
materiałów obejmujących przestępstwa przeciwko wiarygodności dokumentów innych
niż dokumenty uprawniające do przekraczania granicy państwowej i ich późniejszego
3

przekazywania organom właściwym do prowadzenia postępowań karnych. Takie
działanie jest niezasadne z punktu widzenia ekonomiki prowadzonych postępowań
karnych, gdyż często Straż Graniczna, w wyniku wcześniej podjętych czynności, w tym
także mających charakter administracyjny, uzyskuje informacje i materiały dotyczące
kwestii legalności pobytu cudzoziemców na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, które
mogą być wykorzystane w ramach postępowań karnych prowadzonych w sprawach
związanych z nielegalną migracją.
Konsekwencją powyższej zmiany będzie także zmiana przepisów dotyczących
zarządzania kontroli operacyjnej. Obecnie w art. 9e ust. 1 pkt 2 ustawy o Straży
Granicznej określającym katalog przestępstw, w przypadku których może zostać
zarządzona kontrola operacyjna, zostały określone przestępstwa w zakresie
dokumentów uprawniających do przekroczenia granicy. W przedmiotowym przepisie
konieczne będzie wskazanie przestępstw określonych w art. 270–276 Kodeksu karnego
dotyczących wiarygodności dokumentów uprawniających do pobytu na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej oraz dokumentów wymaganych do ich wydania, jak również
do wydania dokumentów uprawniających do przekroczenia granicy państwowej.
W projekcie proponuje się także uzupełnienie zakresu przedmiotowego uprawnień
wynikających z art. 9f ustawy o Straży Granicznej, o przestępstwa określone w
art. 270–276 Kodeksu karnego dotyczące wiarygodności dokumentów uprawniających
do przekroczenia granicy państwowej oraz do pobytu na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej lub dokumentów wymaganych do ich wydania. Wskazane uprawnienia dotyczą
podejmowania czynności operacyjno-rozpoznawczych, zmierzających do sprawdzenia
uzyskanych wcześniej wiarygodnych informacji o przestępstwie oraz ustalenia
sprawców i uzyskania dowodów przestępstwa, polegających na dokonaniu w sposób
niejawny nabycia, zbycia lub przejęcia przedmiotów pochodzących z przestępstwa,
ulegających przepadkowi, albo których wytwarzanie, posiadanie, przewożenie lub
którymi obrót są zabronione, a także przyjęciu lub wręczeniu korzyści majątkowej.
Rozszerzenie zakresu stosowania przez Straż Graniczną uprawnienia w formie tzw.
„zakupu kontrolowanego” o czyny zabronione określone w art. 270–276 Kodeksu
karnego, obejmujące swoim zakresem przestępstwa przeciwko dokumentom
uprawniającym do przekraczania granicy państwowej lub pobytu na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej, a także dokumentom wymaganym do ich wydania, wynika
bezpośrednio z celu, jakim jest wykrywanie tego rodzaju przestępczości. Powyższe
4